Bà Lã Thị Nhài sinh năm 1912, trong một gia đình bần nông ở huyện Thanh Thủy, tỉnh Phú Thọ. Năm 1952, địa phương vận động nhân dân đi dân công phục vụ Chiến dịch Tây Bắc, bà xung phong tham gia. Phục vụ cho các chiến dịch trong Đông Xuân 1953-1954, mặc dù năm đó đã 42 tuổi nhưng bà vẫn đề nghị được đi dân công phục vụ tiền tuyến.

Ở huyện rồi tỉnh giữ bà lại vì lớn tuổi nhưng bà quyết tâm xin đi bằng được. Bà xúc động trình bày với cán bộ tuyển dân công: "Hoàn cảnh của tôi các anh đã biết rõ rồi. Nhờ cách mạng mà tôi được đổi đời. Từ người làm thuê quanh năm suốt tháng, nay tôi đã có thóc ăn, có ruộng cày. Tôi ơn cách mạng, muốn làm mọi việc để đền ơn Chính phủ và Cụ Hồ. Bây giờ mặt trận cần người đi phục vụ, tôi xin xung phong đi, không cầm được súng thì cho tôi phục vụ bộ đội, việc gì cũng được. Người trẻ làm việc trẻ, tuổi già có việc già, các anh phải chiếu cố tới nguyện vọng của tôi".

Chiếc bát gỗ của bà Lã Thị Nhài tại Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam. Ảnh tư liệu 

Địa phương chấp nhận bà vào đoàn dân công của huyện Thanh Thủy. Trên đường ra mặt trận, bà được ưu tiên gánh ít hơn định mức nhưng bà vẫn bảo đảm gánh số lượng gạo như mọi người. Dọc đường đi, gặp bao khó khăn, vất vả nhưng bà luôn đi đầu và động viên anh, chị em. Đến công trường làm đường giao thông, bà đề đạt nguyện vọng được lên hỏa tuyến phục vụ. Bà trình bày: "Lâu quá rồi tôi không được gặp các con bộ đội. Tôi thấy nhớ chúng nó quá! Hãy cho tôi ra hỏa tuyến phục vụ chúng nó đánh giặc". Bởi ngày trước, anh em bộ đội thường đến ở trong nhà bà, được bà yêu quý, chăm sóc như con cháu.

Bà Lã Thị Nhài được phân công làm cấp dưỡng cùng với hai chị nữa ở Đội điều trị 4. Ngay những ngày đầu nhận nhiệm vụ, bà hăng hái tham gia mọi việc, kể cả việc lấy tre, nứa về làm lán cho thương binh; lấy củi đun nấu cơm, sưởi ấm thương binh. Đội điều trị 4 thường xuyên phục vụ hơn 100 thương binh, bệnh binh. Có nhiều đêm, bà Lã Thị Nhài thức trắng chăm sóc thương binh. Càng thương các con, bà càng gắng hết sức mình, chẳng nề hà vất vả, mệt nhọc, máu mủ tanh hôi...

Kết thúc Chiến dịch Điện Biên Phủ, bà Lã Thị Nhài được tặng thưởng Huân chương Chiến sĩ hạng Ba. Tấm gương của bà được toàn mặt trận biết đến. Ngày 10-3-1959, bà Lã Thị Nhài đã trao tặng cán bộ bảo tàng chiếc bát gỗ dùng phục vụ thương binh, bệnh binh trong suốt 6 tháng tại Mặt trận Điện Biên Phủ và những chiến dịch trước đó. Chiếc bát gỗ có số đăng ký 963 G44 là hiện vật gốc đang được trưng bày tại Phòng Chiến thắng Điện Biên Phủ của Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam.

AN MINH (trích "Kỷ vật Điện Biên", Nhà xuất bản Quân đội nhân dân, năm 2004)

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Quốc phòng an ninh xem các tin, bài liên quan.