Trung đoàn được giao nhiệm vụ phối hợp với các đại đội pháo của Đại đoàn 308 và Đại đoàn 312, tổ chức thành các cụm pháo, bố trí ở hướng Đông và Đông Bắc Điện Biên Phủ, có nhiệm vụ trực tiếp chi viện cho bộ binh tiến công đột phá khu trung tâm tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ của quân Pháp.
Đầu tháng 2-1954, đơn vị tôi được điều di chuyển sang Lào, chuẩn bị cho trận đánh mở màn ngày 13-3-1954. Tổng cục Cung cấp đưa một đại đội dân công hỏa tuyến khoảng 100 người di chuyển từ Phú Thọ lên để hỗ trợ lương thực, khiêng thương binh, vũ khí giúp chúng tôi. Khi hội quân, đại đội dân công hỏa tuyến mỗi người gùi khoảng 10kg gạo (ngày đó, trung bình mỗi người đi bộ gánh theo khoảng 20kg gạo, một phần ăn trên đường, phần còn lại cho bộ đội). Đơn vị không có ai bị thương nặng nên anh chị em dân công hỏa tuyến hỗ trợ chúng tôi gánh pháo, đạn pháo. Mỗi khẩu sơn pháo 75mm nặng khoảng 540kg được tháo ra làm nhiều bộ phận để khiêng. Ngoài ra, đại đội còn được cấp 30 quả đạn pháo nặng khoảng 20kg/quả, mỗi người gùi một quả. Khi mệt, chúng tôi sẽ đổi người.
Trời khô ráo, có nắng, đi đường bằng khiêng pháo đã khó mà thời điểm đó vào dịp Tết, trời mưa, đường mòn nhỏ lầy lội, trơn như đổ mỡ, lại phải leo núi cao, băng suối khiến cả bộ đội và dân công đều rất vất vả. Lo anh chị em dân công sợ gian nan rồi bỏ về, chúng tôi đã bàn nhau vận động bộ đội 2 người dùng chung 1 màn, 1 võng, 1 chăn còn lại nhường cho dân công, bởi về đêm trời rất lạnh, lại ẩm ướt, muỗi, vắt nhiều vô kể. Đoàn cũng tổ chức nấu cơm chung để tiết kiệm lương thực và giảm thiểu khói bốc lên, tránh bị máy bay của địch phát hiện đánh phá. Ngoài ra, những lúc nghỉ ngơi, chúng tôi còn kể chuyện bộ đội ta đánh giặc dũng cảm như thế nào; chủ trương của Đảng, Bác Hồ trong đánh quân xâm lược... để mọi người hiểu và thêm lòng tin.
Định lượng tiêu chuẩn một người là 800g gạo/ngày. Mấy ngày đầu, đoàn đều tổ chức nấu 2 bữa vào sáng sớm và chiều tối, nhưng để trải qua hàng chục ngày tới đất Lào, gặp những người anh em Pathet Lào thì chắc chắn không đủ gạo. Vì vậy, chỉ huy các đơn vị có lệnh đột nhập sân bay Mường Thanh-nơi địch tập kết nhiều thóc, gạo. Trời khuya, ta di chuyển từ bản Mường Lếch vào phía Tây sân bay, mục đích lợi dụng lúc địch canh gác sơ hở thì xúc thóc xúc gạo mang về. Ban đầu, chỉ có bộ đội chủ lực được giao nhiệm vụ, nhưng sau đó có thêm nhiều dân công hỏa tuyến gan dạ “đòi” đi theo. Khi vào đến nơi, bị lính gác phát hiện, bắn xối xả vào rừng, lực lượng của ta phải tản ra, rút về. Địch không dám đuổi vì trời tối đen như mực, sợ trúng phục kích.
Anh em về đến điểm tập kết, may mắn không ai trúng đạn, khi điểm danh thì thấy thiếu anh dân công tên Dần, quê Phú Thọ. Cả đơn vị đang lo lắng thì anh Dần chạy về, mồ hôi như tắm, hai tay còn xách hai bao thóc. Vừa mừng vừa ngạc nhiên, mọi người xúm vào hỏi. Thì ra khi bị địch phát hiện, nổ súng, Dần nhanh trí nhảy vào nấp trong thùng thóc, đợi địch rút thì nhảy ra, bình tĩnh xúc đầy hai bao tải kéo về. Tuy số thóc không nhiều, nhưng phải thấy rằng sự dũng cảm, gan dạ của dân công hỏa tuyến không hề thua kém bộ đội chủ lực là mấy. Điều khiến chúng tôi áy náy đó là do nhiệm vụ gấp gáp, không kịp đề nghị cấp trên khen thưởng cho anh Dần.
    |
 |
| Đoàn ngựa thồ trên đường ra chiến dịch. Ảnh tư liệu |
Bình thường, trong bữa cơm có ít lạc rang muối, tép khô nấu rau tàu bay, chuối xanh, nõn chuối rừng kiếm được trên dọc đường. Nhưng hành quân đường dài, lương thực cạn dần, cả đoàn phải động viên nhau là cố gắng đi tiếp, sang đến Lào rồi bà con sẽ giúp đỡ. Mấy ngày liền không có hạt cơm nào vào bụng, anh em có đói thì tìm cây chuối lấy nõn ăn. Nhưng ăn nhiều nõn chuối ai cũng bị xót ruột, vì thế các bữa ăn sau đó chỉ có rau rừng luộc ăn với muối. Hành quân đến bờ sông Nậm Hu ở tỉnh Phongsaly của Lào, đoàn dừng lại nghỉ vào ban đêm. Bỗng một anh dân công bảo rằng đêm nay là giao thừa năm Giáp Ngọ rồi. Chúng tôi mới cười bảo nhau nếu đúng như thế thì ta chả có gì ăn Tết cả, rồi đi kiếm mấy lá có vị chát, lấy nước sông đun làm trà, kể chuyện Tết. Cả bộ đội với dân công tranh nhau kể chuyện, khoe Tết quê tôi có món này, làm món kia, có đặc sản gì... cho đến gần sáng.
Sang đến đất bạn, bà con nhân dân Lào ra đón chúng tôi rất đông, được cho thóc, dân công hỏa tuyến liền đóng cối xay gạo nhưng cũng không đủ để nấu cơm cho cả đoàn. Thấy bộ đội bị đói, nhân dân Lào tặng một con bò làm thịt. Chúng tôi vừa ăn vừa trò chuyện rất thân tình. Nhân dân Lào, người thì muốn cầm thử súng, người thì sờ, nắn xem tay, chân bộ đội Việt Nam có rắn chắc không, sao đói khổ mà đi khỏe thế, biết đang là Tết ta, nhiều bà con còn tặng thêm bánh nếp, trứng gà...
Đại tá NGUYỄN HỮU HÙNG, nguyên Chính trị viên Đại đội sơn pháo 756, Tiểu đoàn 275, Trung đoàn 675, Đại đoàn 351; nguyên giảng viên Học viện Quốc phòng
* Mời bạn đọc vào chuyên mục Chiến thắng Điện Biên Phủ - Mốc son lịch sử xem các tin, bài liên quan.