Những kế hoạch đầy tham vọng

Vào đầu năm 2010, những thành tựu trong công tác xây dựng quân đội Nga đã thu hút được nhiều sự quan tâm của dư luận. Điển hình là các ý tưởng nối lại chương trình phát triển đoàn tàu tên lửa, “quái vật biển Caspian” Ekranoplan, thủy phi cơ và hiện đại hóa sâu gần như toàn bộ cấu trúc căn bản của các tàu, kế thừa từ thời Liên Xô.

Năm 2012, một dự án nâng cấp tàu tuần dương ngầm nguyên tử Đề án 949A bằng cách thay các tổ hợp Granit bằng các tổ hợp tên lửa Onyx và Kalibr đã được phê duyệt. Theo một số báo cáo, có tất cả 5 tàu ​​của Hạm đội Thái Bình Dương sẽ được hiện đại hóa. Nhà máy đóng tàu Zvezda bắt đầu triển khai kế hoạch nâng cấp tàu ngầm nguyên tử Irkutsk vào năm 2013, Chelyabinsk vào năm 2014 và cái thứ ba sẽ là Tver.

Trong khi đó, kế hoạch dành cho các tàu ngầm nguyên tử thuộc Đề án 971 còn có quy mô lớn hơn. Cụ thể, 10 chiếc tàu ngầm nguyên tử Đề án 971 sẽ được nâng cấp. Năm 2011, tàu ngầm hạt nhân Leopard - chiếc đầu tiên trong Đề án 971 đã được đưa  đến Trung tâm sửa chữa tàu Zvezdochka. Thời gian hiện đại hóa Leopard được dự kiến sẽ diễn ra trong khoảng ba năm. Vào thời điểm cuối năm 2013, chiếc tàu này vẫn còn “lạc hậu”. Dù vậy, các tàu ngầm nguyên tử Volk, Samara và Bratsk vẫn được đưa đến Trung tâm sửa chữa tàu Zvezdochka vào năm 2014.

Tàu tuần dương mang tên lửa nguyên tử hạng nặng Đô đốc Nakhimov được nâng cấp tại Nhà máy Sevmash. Nguồn: Topwar

Kế hoạch hiện đại hóa những chiếc tàu nổi cũng không kém phần hứa hẹn. Năm 2013, một hợp đồng cấp nhà nước với Nhà máy Sevmash đã được ký kết. Theo đó, tàu tuần dương mang tên lửa nguyên tử hạng nặng thuộc Đề án 11442M Đô đốc Nakhimov sẽ được hiện đại hóa cấp trung bình với thời gian hoàn thành vào năm 2018. Cùng trong năm 2013, Nhà máy sửa chữa tàu số 35 ở Murmansk đã tiếp nhận sửa chữa cấp độ trung bình (đến năm 2016) chiếc tàu chống ngầm Đề án 11551 Đô đốc Chabanenko. Trung tâm sửa chữa tàu Zvezdochka đã tiếp nhận tàu tuần dương tên lửa Đề án 1164 Marshal Ustinov, cần phải quay trở lại hoạt động vào năm 2014. Ngoài ra, Hải quân Nga còn lên kế hoạch sửa lại toàn bộ 7 chiếc tàu khu trục Đề án 956 và nâng cấp tất cả 8 tàu chống ngầm lớn Đề án 1155.

Sự sụp đổ của một ý tưởng hấp dẫn

Bản chất của ý tưởng “tàu mới trong lớp vỏ cũ” là cải tạo một cách nhanh chóng và ít tốn kém cấu trúc căn bản của tàu ở cấp độ trung bình cùng với việc hiện đại hóa các Đề án từ thời Liên Xô. Cho đến cuối năm 2017, thực tế cho thấy rõ ràng rằng, ý tưởng này đã hoàn toàn thất bại.

Thời hạn chuyển giao tàu ngầm Irkutsk Đề án 949AM cho Hải quân Nga đã bị trì hoãn thêm 4 năm - từ năm 2017 chuyển thành năm 2021, và thời gian sửa chữa tăng lên 8 năm. Do đó, liên quan tới vấn đề này, tuyên bố của Thứ trưởng Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Nga Yury Borisov rằng, năm 2021 là thời điểm Hải quân Nga có thể nhận được tất cả 4 tàu Đề án 949A (trong khi các tàu Tver và Tomsk thậm chí còn chưa được bắt đầu nâng cấp) đã đặt ra nhiều nghi vấn.

Các tàu ngầm nguyên tử thuộc Đề án 971M cũng gặp vấn đề đáng buồn. Loạt tàu này đã bị giảm xuống 6 đơn vị, sau đó lại bị giảm xuống còn 4 đơn vị. Thời hạn chuyển giao tàu ngầm hạt nhân Leopard bị chuyển từ năm 2015 sang năm 2019. Tuy nhiên, nguồn tin ở Trung tâm sửa chữa tàu Zvezdochka cho rằng, khoảng thời gian 4 năm là quá lạc quan đối với Đề án này. Nếu tăng cường triển khai công tác nâng cấp 3 chiếc tàu khác lên 1,5-2 lần, Hải quân Nga sẽ nhận được chiếc tàu cuối cùng thuộc Đề án 971M vào khoảng năm 2023-2024.

Đối với các tàu nổi, thời hạn kết thúc quá trình hiện đại hóa tàu tuần dương nguyên tử hạng nặng Đô đốc Nakhimov đã chuyển từ năm 2018 đến khoảng năm 2021-2022. Do sự chậm trễ trong công tác hiện đại hóa, tàu chống ngầm Đề án 11551 Đô đốc Chabanenko sẽ không rời khỏi Nhà máy sửa chữa tàu số 35 ở Murmansk trước năm 2022-2033 dù cho thời hạn hoàn thiện việc nâng cấp ban đầu là năm 2016.

Trong số 7 chiếc tàu khu trục Đề án 956 sẽ chỉ còn lại 3 chiếc được nâng cấp. Trong đó, chỉ có 1 chiếc hiện đang trải qua quá trình tu bổ ở mức trung bình. Ngoài ra, chỉ có chiếc tàu chống ngầm Đô đốc Tributs và Nguyên soái Shaposhnikov được sửa chữa trong số 8 tàu chống ngầm lớn Đề án 1155.

Căn nguyên sâu xa

Chắc chắn, các chương trình đóng và hiện đại hóa tàu, tàu hỗ trợ và tàu ngầm đều phải đối mặt với những vấn đề nhất định. Thông thường, những vấn đề này thường là thời gian nâng cấp gián đoạn và chuyển giao thiết bị chậm trễ.

Khi xem xét các dự án hiện đại hóa công nghệ thực tế và gần đây, có thể nhận thấy,  thời điểm các tàu hoạt động trở lại đều đang bị trì hoãn so với kế hoạch ban đầu.

Ngay cả ở thời Liên Xô, các quyết định trong lĩnh vực phát triển quân sự được đưa ra có tính đến ý kiến ​​và khả năng của các bên liên quan. Bây giờ, thậm chí còn hơn thế nữa, chương trình vũ khí cấp nhà nước được phối hợp chặt chẽ với tất cả những bên tham gia vào tiến trình này. Tuy nhiên, do sơ suất của một số nhà thầu, các chương trình đã được chấp thuận và thông qua bắt đầu sụp đổ. Một ví dụ điển hình là câu chuyện về tàu ngầm hạt nhân Đề án 971M.

Trong quá khứ, điều kiện chính để trì hoãn công tác nâng cấp tàu là năng lực tài chính hạn chế của khách hàng. Về sau, nhà nước tìm ra khả năng phân bổ cho Hải quân số tiền cần thiết để xây dựng tàu mới hoặc hiện đại hóa các tàu hiện có. Do đó, một trong những vấn đề chính gần như hoàn toàn được giải quyết.

Tuy nhiên, ngay cả chi phí quốc phòng gia tăng cũng không cho phép xây dựng hoặc hiện đại hóa tàu trong thời gian ngắn nhất và ở mức mong muốn. Hiện nay, nguyên nhân dẫn đến việc trì hoãn thời gian nâng cấp là thiếu năng lực sản xuất và các vấn đề tổ chức. Ngoài ra, các đơn hàng khác cũng là một rào cản trong công tác phát triển các đề án quân sự.

THÙY LINH