Nhận diện “người thế chỗ” cho Tomahawk mà Mỹ có thể cung cấp cho Ukraine

Tổng thống Mỹ Donald Trump đã đưa ra quyết định không cung cấp tên lửa Tomahawk cho Ukraine ngay sau cuộc điện đàm với Tổng thống Nga Vladimir Putin, với lý do không để nước Mỹ cạn kiệt kho dự trữ loại vũ khí này.

Vấn đề được đặt ra là Mỹ có thể cung cấp loại vũ khí nào cho Ukraine để thay thế tên lửa Tomahawk, trong bối cảnh Kiev đang cạn các loại vũ khí tấn công chính xác tầm xa trong cuộc xung đột kéo dài hơn 3 năm qua.

Theo hãng thông tấn Associated Press (AP), thay vì tên lửa hành trình Tomahawk, Mỹ nên tập trung cung cấp cho Ukraine hệ thống lai giữa tên lửa hành trình và tên lửa ERAM, cũng như tên lửa chiến thuật ATACMS.

Thay vì tên lửa hành trình Tomahawk, Mỹ có nhiều loại vũ khí khác có thể cung cấp cho Ukraine. Ảnh: Topwar

Theo đánh giá của chuyên gia quân sự người Mỹ Mark Montgomery viết trên AP, Ukraine có thể hưởng lợi nhiều hơn trong tương lai gần nếu có thể tăng số lượng tên lửa ERAM và ATACMS. "Quyết định cung cấp tên lửa Tomahawk không chỉ là chuyển giao vũ khí, mà còn mang tính chính trị. Trong khi đó, ERAM, dù có tầm bắn ngắn hơn, nhưng đủ để Kiev gây áp lực lên toàn bộ mặt trận với chiều sâu tác chiến lên tới vài trăm km tính từ tiền tuyến. Điều này có thể rất hiệu quả", chuyên gia Mark Montgomery nhận định.

Vậy ERAM và ATACMS có gì đặc biệt đối với Ukraine và tại sao chúng có khả năng được chuyển giao cho Kiev?

ERAM - vũ khí giá rẻ nhưng hiệu quả cao

Theo Tạp chí quân sự TWZ, Extended Range Attack Munition - ERAM là loại tên lửa hành trình tấn công tầm xa mở rộng, được phát triển bởi General Atomics Electromagnetic Systems (GA-EMS) dưới chương trình Ragnarok của Mỹ, nhằm đáp ứng nhu cầu sản xuất nhanh chóng, chi phí thấp cho các cuộc xung đột hiện đại.

ERAM được thiết kế như một tên lửa dẫn đường chính xác phóng từ trên không, với trọng lượng khoảng 227 kg, chiều dài 3,4 m, sử dụng động cơ phản lực turbo cho tốc độ subsonic (dưới Mach 1). Tầm bắn ước tính 300 - 500 km, tùy thuộc vào độ cao phóng, cho phép tấn công sâu vào lãnh thổ đối phương mà không cần máy bay tiếp cận gần. Hệ thống dẫn đường kết hợp GPS/INS chống nhiễu, với khả năng điều chỉnh đường bay giữa chừng và đầu đạn nổ mảnh nặng 45 - 90kg để tiêu diệt mục tiêu mặt đất như radar, hệ thống phòng không, kho vũ khí hoặc cơ sở hạ tầng. Tên lửa có thể phóng từ các máy bay chiến đấu MiG-29, Su-27 của Ukraine, hoặc tích hợp với F-16 sắp tới, nhờ thiết kế module dễ dàng thích nghi.

Tên lửa ERAM. Ảnh: Defense News

ERAM được phát triển từ năm 2023 theo chương trình khẩn cấp của Lầu Năm Góc, nhằm thay thế các loại tên lửa đắt tiền như JASSM hay Tomahawk. Tháng 8-2025, Bộ Ngoại giao Mỹ phê duyệt bán 3.350 quả tên lửa ERAM cho Ukraine với giá trị hợp đồng khoảng 850 triệu USD do một quốc gia châu Âu tài trợ.

Điểm mạnh nổi bật của ERAM là chi phí thấp, chỉ khoảng 150.000 - 250.000 USD mỗi quả, so với 1-2 triệu USD/quả của JASSM, cho phép sản xuất hàng loạt và sử dụng quy mô lớn. Điều này làm ERAM trở thành "vũ khí thay đổi cuộc chơi" cho Ukraine, với khả năng tấn công tầm xa, chính xác vào sâu trong hậu phương của đối phương.

Ngoài ra, ERAM có khả năng chống nhiễu điện tử cao nhờ dẫn đường tự chủ và thiết kế nhỏ gọn, dễ vận chuyển, lưu trữ. Trong bối cảnh xung đột, ERAM có thể phối hợp với drone hoặc hệ thống tình báo để tấn công chính xác, giảm thiểu thiệt hại dân sự. 

ATACMS - Cũ nhưng vẫn hiệu quả

Tên lửa Army Tactical Missile System (ATACMS), hay MGM-140, là hệ thống tên lửa đạn đạo chiến thuật tầm ngắn do Lockheed Martin phát triển cho Quân đội Mỹ. Được thiết kế từ những năm 1980 để thay thế MGM-52 Lance, ATACMS bắt nguồn từ chương trình Joint Tactical Missile System (JTACMS), tập trung vào tấn công chính xác các mục tiêu hậu phương như sân bay, vị trí SAM, lực lượng pháo binh, khu vực hậu cần và chỉ huy.

ATACMS có nhiều biến thể khác nhau, cải thiện về tầm bắn lên tới 300 km và thiết kế đầu đạn chùm hoặc xuyên phá, với kíp nổ điện tử để tăng hiệu quả sát thương. Với giá thành khoảng 100.000 USD/quả, ATACMS từng là vũ khí tấn công đạn đạo chiến thuật chủ lực của Quân đội Mỹ, cho tới khi tên lửa đạn đạo PrSM xuất hiện.

ATACMS là vũ khí đạn đạo được Mỹ cung cấp cho Ukraine. Ảnh: Topwar

Điểm mạnh nổi bật của ATACMS là khả năng tấn công sâu, chính xác cao trong mọi điều kiện thời tiết, hỗ trợ lực lượng mặt đất bằng cách tiêu diệt mục tiêu giá trị cao ở hậu phương đối phương. Tầm bắn tối đa 300km cho phép tấn công từ xa, tránh rủi ro cho bệ phóng di động. Tốc độ siêu thanh và hệ thống dẫn đường phức hợp quán tính kết hợp hiệu chỉnh vệ tinh có khả năng kháng nhiễu áp chế điện tử mạnh mẽ. 

Tạp chí Topwar đánh giá, với việc đưa vào trang bị dòng tên lửa đạn đạo PrSM mới, Quân đội Mỹ có thể chuyển giao số lượng lớn tên lửa ATACMS cho Ukraine để giảm gánh nặng duy trì vũ khí cũ, trong khi vẫn thu được tiền bán vũ khí từ Ukraine và các đối tác.

TUẤN SƠN (tổng hợp)

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Quân sự thế giới xem các tin, bài liên quan.