Trong một tuyên bố ngày 17-7, người phát ngôn Nhà Trắng Stephanie Grisham nêu rõ, quyết định của Thổ Nhĩ Kỳ mua hệ thống phòng không S-400 của Nga đã khiến cho việc Ankara tiếp tục tham gia vào chương trình máy bay F-35 là bất khả thi. Theo bà Grisham, máy bay F-35 do Mỹ chế tạo "không thể cùng tồn tại với một nền tảng thu thập thông tin tình báo, sẽ được sử dụng để tìm hiểu về những năng lực tiên tiến của loại máy bay này, và điều này sẽ gây bất lợi đối với khả năng tương tác của Thổ Nhĩ Kỳ với NATO". Theo bà Stephanie Grisham, Washington đã nhiều lần đề xuất bán hệ thống phòng thủ tên lửa Patriot của nước này cho Thổ Nhĩ Kỳ, song Ankara lại quay sang hệ thống S-400 của Nga, điều này đi ngược lại cam kết của NATO trong việc tránh tiếp nhận các hệ thống phòng thủ tên lửa của Nga. 

Máy bay tiêm kích tàng hình F-35 cất cánh từ một căn cứ quân sự ở California (Mỹ). Ảnh: Reutersa.

Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Mỹ phụ trách mua sắm, công nghệ và hậu cần Ellen Lord cho biết thêm, toàn bộ nhân viên Thổ Nhĩ Kỳ tham gia chương trình F-35 sẽ phải rời khỏi Mỹ trong tháng 7 này và việc dừng hợp tác sẽ chính thức có hiệu lực từ tháng 3-2020. Theo bà Ellen Lord, Thổ Nhĩ Kỳ nằm trong dây chuyền sản xuất hơn 900 bộ phận của F-35. Tuy nhiên, chuỗi cung ứng này sẽ chuyển sang các nhà máy của Mỹ sau khi Thổ Nhĩ Kỳ bị loại khỏi danh sách. Theo quan chức này, việc chuyển chuỗi cung ứng đối với F-35 sẽ khiến Mỹ tốn 500-600 triệu USD chi phí kỹ thuật không định kỳ. “Tuy nhiên, Mỹ vẫn đánh giá cao quan hệ chiến lược giữa Washington và Ankara, đồng thời tiếp tục hợp tác với Thổ Nhĩ Kỳ trong nhiều lĩnh vực và lưu tâm đến việc kiềm chế do sự hiện diện của S-400 tại Thổ Nhĩ Kỳ”, người phát ngôn Nhà Trắng Stephanie Grisham nhấn mạnh.

Phản ứng trước thông tin bị Mỹ loại khỏi chương trình chế tạo máy bay tiêm kích F-35, ngày 17-7, Ankara đã chỉ trích động thái "không công bằng" của Mỹ. Trong một tuyên bố, Bộ Ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ nêu rõ, bước đi đơn phương này vừa không tuân thủ tinh thần của liên minh quân sự, vừa không dựa vào các lý do chính đáng. Tuyên bố nhấn mạnh, việc loại Thổ Nhĩ Kỳ, một trong những đối tác trong chương trình F-35, ra khỏi chương trình này là sự bất công trong khi Ankara đã nhiều lần khẳng định hệ thống S-400 không gây nguy hiểm đối với máy bay F-35. Bộ Ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ đồng thời kêu gọi Mỹ rút lại hành động sai lầm này, vốn sẽ dẫn tới những thiệt hại không thể bù đắp cho quan hệ song phương.

Quyết định trên của Mỹ được đưa ra 5 ngày sau khi Bộ Quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ thông báo bắt đầu tiếp nhận các thiết bị đầu tiên của các hệ thống tên lửa phòng không S-400 của Nga. Theo Sputnik, S-400 là hệ thống tên lửa phòng không tầm trung và xa của Nga, dùng để tiêu diệt các phương tiện tấn công và do thám từ trên không cũng như mọi mục tiêu trên không khác trong điều kiện đối kháng hỏa lực và vô tuyến điện tử mạnh. Mỹ liên tục cảnh báo Thổ Nhĩ Kỳ rằng, Washington sẽ áp đặt các biện pháp trừng phạt và đưa Ankara ra khỏi chương trình phát triển máy bay tàng hình F-35 nếu Thổ Nhĩ Kỳ không từ bỏ thương vụ S-400. Mặc dù vậy, Thổ Nhĩ Kỳ vẫn tuyên bố thương vụ S-400 là vấn đề chủ quyền quốc gia.

BÌNH NGUYÊN