Bước đột phá cùng có lợi

Tờ The EurAsian Times đưa tin, Đại sứ Mỹ tại Thổ Nhĩ Kỳ Tom Barrack, đồng thời là một trợ lý thân cận của Tổng thống Donald Trump mới đây tuyên bố, các vướng mắc liên quan có thể được hai bên tháo gỡ “trong vòng 4-6 tháng tới”. Ngay sau đó, Reuters dẫn lời Ngoại trưởng Thổ Nhĩ Kỳ Hakan Fidan cho rằng, Washington sẽ "rất sớm" dỡ bỏ trừng phạt Ankara theo Đạo luật chống đối thủ của Mỹ thông qua cấm vận (CAATSA). Trang mạng Turkish Minute cho biết, CAATSA được ban hành vào năm 2017, cho phép Mỹ áp đặt trừng phạt đối với những quốc gia thực hiện hợp đồng mua bán vũ khí quy mô lớn với Nga, Iran hoặc Triều Tiên.

Tổng thống Mỹ Donald Trump và người đồng cấp Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan trong cuộc gặp tại Nhà Trắng, tháng 9-2025. Ảnh: Reuters

Việc Washington ngừng bán máy bay F-35, loại Ankara khỏi chương trình hợp tác sản xuất F-35 vào năm 2019, đồng thời áp đặt trừng phạt đối với ngành công nghiệp quốc phòng của quốc gia đồng minh trong Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) theo CAATSA vào năm 2020 xuất phát từ việc Thổ Nhĩ Kỳ mua hệ thống tên lửa phòng không S-400 của Nga. Thương vụ S-400 được xem là một bước đi chưa từng có tiền lệ, đánh dấu lần đầu tiên một quốc gia thành viên NATO mua hệ thống vũ khí tiên tiến của Nga. 

Trên thực tế, Thổ Nhĩ Kỳ đã đàm phán với Nga để mua S-400 sau khi Mỹ nhiều lần từ chối cung cấp hệ thống tên lửa phòng không Patriot. Một lý do khiến thương vụ Patriot bất thành là Thổ Nhĩ Kỳ yêu cầu chuyển giao công nghệ, điều mà Washington lo ngại đi ngược lại các lợi ích chính đáng của nhà sản xuất Mỹ, bên cạnh những mối lo ngại về an ninh quốc gia. Trong khi đó, thương vụ S-400 lại bao gồm cả việc hợp tác sản xuất và chuyển giao công nghệ nhằm đáp ứng các mục tiêu dài hạn của Thổ Nhĩ Kỳ là độc lập về công nghiệp quốc phòng. Cũng không phải ngẫu nhiên mà Thổ Nhĩ Kỳ lại quyết tâm sở hữu S-400 bất chấp sức ép của Washington và NATO, bởi đây là một trong những hệ thống phòng thủ tên lửa tiên tiến nhất thế giới, được tạp chí The National Interest đánh giá là "yếu tố làm thay đổi cuộc chơi".

Đại sứ Tom Barrack cho biết, kể từ khi quay trở lại Nhà Trắng, mối quan hệ giữa Tổng thống Donald Trump và người đồng cấp Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan ngày càng trở nên gần gũi. Thực tế là hồi tháng 9 năm nay, Tổng thống Erdogan đã có chuyến thăm tới Nhà Trắng lần đầu tiên kể từ năm 2019. Theo trang mạng Defence Security Asia, hai bên đã thảo luận một "giải pháp sáng tạo" cho bế tắc liên quan tới thương vụ S-400. Phát biểu với báo giới sau cuộc gặp giữa nguyên thủ hai nước khi đó, Tổng thống Donald Trump đã úp mở khi nói rằng người đồng cấp Erdogan "sẽ làm điều gì đó cho chúng tôi", nhà lãnh đạo Thổ Nhĩ Kỳ sẽ thành công khi "mua những gì mà ông ấy muốn" và Washington có thể sẽ "rất sớm" dỡ bỏ trừng phạt Ankara. Hồi tháng 10 vừa qua, Tổng thống Erdogan tuyên bố, chuyến thăm Nhà Trắng đã mở ra kỷ nguyên mới trong quan hệ song phương, đồng thời hy vọng: "Vấn đề F-35 sẽ được giải quyết và lệnh trừng phạt theo CAATSA sẽ được dỡ bỏ".

Trong khi vẫn chưa có thông tin chi tiết về "giải pháp sáng tạo", dư luận cho rằng cả Mỹ, Thổ Nhĩ Kỳ và NATO sẽ cùng hưởng lợi nếu Washington và Ankara đạt bước đột phá liên quan tới chương trình F-35. Trang mạng Turkish Minute nhấn mạnh, Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ là hai thành viên có lực lượng quân đội lớn nhất trong NATO. Theo Defence Security Asia, Mỹ và NATO ý thức được rằng việc cô lập Thổ Nhĩ Kỳ vì thương vụ S-400 có nguy cơ tạo ra "khoảng trống tác chiến" từ Đông Địa Trung Hải đến Biển Đen giữa lúc các đối thủ đang mở rộng tầm ảnh hưởng của mình. Các cuộc khủng hoảng tại Trung Đông và châu Âu khiến nhu cầu của NATO về "tích hợp sức mạnh không quân thống nhất" ngày càng trở nên cấp bách. Trang mạng Euronews khẳng định, Mỹ xem Thổ Nhĩ Kỳ là một đối tác quan trọng và là nhà trung gian đáng tin cậy trong các nỗ lực tìm kiếm giải pháp chấm dứt xung đột tại dải Gaza và Ukraine. Bloomberg lưu ý rằng, Thổ Nhĩ Kỳ là nơi đặt căn cứ không quân Incirlik, vốn đóng vai trò then chốt đối với sự hiện diện quân sự của Mỹ tại Trung Đông.

Về phía Thổ Nhĩ Kỳ, Defence Security Asia cho biết, trong bối cảnh nhiều máy bay tiêm kích của không quân trở nên "già cỗi", nước này đang phát triển máy bay tiêm kích nội địa thế hệ thứ 5 KAAN nhằm lấp đầy khoảng trống. Tuy nhiên, Thổ Nhĩ Kỳ không thể chỉ chờ đợi nhiều năm cho đến khi KAAN bắt đầu được bàn giao. Thay vào đó, Ankara cần một giải pháp ngắn hạn để duy trì năng lực răn đe đáng tin cậy và F-35 hoàn toàn phù hợp khi thuộc dòng tiêm kích hiện đại hàng đầu thế giới. "Đã 6 năm kể từ khi Thổ Nhĩ Kỳ bị loại khỏi chương trình F-35. Đã đến lúc giải quyết vấn đề này theo cách đáp ứng được lợi ích của tất cả các bên, đồng thời nâng tầm quan hệ Mỹ-Thổ Nhĩ Kỳ lên một mức độ mới. Nếu một giải pháp như vậy có thể được công bố trước Hội nghị thượng đỉnh NATO tiếp theo, dự kiến được tổ chức tại Thổ Nhĩ Kỳ vào tháng 7-2026, thì đó sẽ là một diễn biến đáng hoan nghênh đối với cộng đồng xuyên Đại Tây Dương. Giờ là thời điểm cho những ý tưởng mới và sáng tạo", trang mạng Defense One bình luận./.