QĐND - Năm 2007, Nhà máy Z121 (Tổng cục Công nghiệp quốc phòng) đầu tư lắp ráp dây chuyền sản xuất kíp điện vi sai thế hệ mới nhập khẩu từ nước ngoài. Khi đưa vào vận hành, nhà máy gặp khó khăn vì thiếu nguyên liệu 2,4-DNR (dinitroresorcinol) để sản xuất thuốc mồi cháy. Nguyên liệu 2,4-DNR là chất nhạy nổ nên rất khó nhập khẩu. Nếu nhập được sản phẩm này thì giá thành rất cao ảnh hưởng đến tính hiệu quả kinh tế của việc sản xuất, hơn nữa công nghiệp quốc phòng nước ta sẽ không tự chủ được.

Đúng dịp Cuộc vận động "Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh" được phát động sâu rộng mà một trong những nội dung sát với nhiệm vụ chính trị của đơn vị là: "Tìm tòi, sáng tạo, nâng cao hiệu quả công tác", bài toán hóc búa nói trên đã đặt ra cho Thiếu tá, Tiến sĩ Phạm Duy Nam, Trưởng phòng Nghiên cứu Vật liệu (Viện Độ bền nhiệt đới, Trung tâm Nhiệt đới Việt-Nga) nhiều trăn trở. Anh bàn bạc với  Thượng úy, Thạc sĩ Vương Văn Trường, Phó trưởng phòng và anh em đồng nghiệp nghiên cứu, tìm cách tổng hợp bằng được loại sản phẩm này. Nhưng khó khăn đặt ra là thiết bị công nghệ và tài liệu chuyên ngành thiếu, phòng thí nghiệm chưa đồng bộ. Đúng trong thời gian này, Đảng bộ viện và chi bộ Đảng của phòng mở đợt sinh hoạt học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, Tiến sĩ Phạm Duy Nam đặt mục tiêu nghiên cứu cho được sản phẩm 2,4DNR dù khó khăn đến đâu. Khi nêu vấn đề trên trước chi bộ, anh nhận được sự nhất trí rất cao. Học tập tinh thần, ý chí của Bác Hồ, “không có việc gì khó, chỉ sợ lòng không bền” và phải tự lực cánh sinh, dựa vào sức mình là chính. Từ đó, không quản ngày đêm, Phạm Duy Nam và anh em đồng nghiệp, khi thì tự đi xe máy, vượt quang đường hàng trăm cây số đến trường bắn thử nghiệm để cùng với cán bộ Nhà máy Z121 thử nghiệm. Đối với Phạm Duy Nam và cán bộ nghiên cứu của phòng thì không có khái niệm ngày nghỉ hay phép năm, tất cả đều tranh thủ thời gian tối đa để nghiên cứu tổng hợp được sản phẩm với thời gian sớm nhất. Có hôm mất điện, anh phải về nhà mang đèn tích điện đến phòng thí nghiệm thực hành. Xong việc thì đêm đã khuya, anh lại tất tả trở về chuẩn bị cho việc sản xuất của nhà máy vào hôm sau. Nhờ sự nỗ lực nghiên cứu của Phạm Duy Nam và đồng nghiệp, sản phẩm hình thành và từng bước hoàn thiện.

Tiến sĩ Phạm Duy Nam (đứng giữa) đang cùng các đồng nghiệp nghiên cứu trong phòng thí nghiệm.

Có lần, Phạm Duy Nam và nhóm nghiên cứu đưa sản phẩm đưa đi thử nghiệm để hoàn thiện quy trình sản xuất. Khi báo cáo kết quả nghiên cứu, Ban giám đốc và các kỹ thuật viên Nhà máy Z121 nhìn thấy trên đôi bàn tay của tiến sĩ Nam, thạc sĩ Trường và các đồng nghiệp vàng ruộm, mọi người rất tin tưởng vì các nhà khoa học đã lăn lộn ngày đêm, đã “sờ tận tay” đối với loại sản phẩm có màu vàng đặc thù của 2,4-DNR. Sau các cuộc thử nghiệm, thông số của sản phẩm 2,4-DNR ổn định, bảo đảm tiêu chuẩn quy định, được chuyên gia nước ngoài kiểm tra, đánh giá cao. Hiệu suất của quy trình tổng hợp 2,4DNR quy mô công nghiệp nâng cao tới 50%, thể tích phản ứng giảm gần 3 lần, nhờ đó nâng cao năng suất sản xuất của nhà máy. Với việc tổng hợp được 2,4DNR, ngành công nghiệp quốc phòng nước ta không những tự chủ sản xuất, làm chủ công nghệ mới chuyển giao, tiết kiệm ngoại tệ, ngân sách quốc phòng hàng tỷ đồng.

Tiến sĩ Phạm Duy Nam còn là chủ nhiệm và tham gia vào nhiều đề tài nghiên cứu cấp Nhà nước và Bộ Quốc phòng. Trong số đó có đề tài về tổng hợp thuốc gây mê và giảm đau Fentanyl mà anh đang chủ trì xuất phát từ ý chí, sự sáng tạo của tuổi trẻ. Thuốc Fentanyl được xếp hàng đầu trong danh mục thuốc thiết yếu của Bộ Y tế, song nước ta chưa sản xuất được. Đây cũng là loại thuốc có ý nghĩa quan trọng đối với quân đội. Chính vì thế, anh đã xây dựng nội dung nghiên cứu tổng hợp thuốc và huy động cán bộ khoa học của phòng và viện tham gia. Sau hai năm nghiên cứu, anh và đồng sự xây dựng được quy trình tổng hợp thành công Fentanyl đạt chất lượng theo tiêu chuẩn của Dược điển Hoa Kỳ. Sản phẩm thử nghiệm thực tế trong phẫu thuật thực hành ở Viện 103-Học viện Quân y, có so sánh với thuốc Fentanyl do nước ngoài sản xuất, đạt kết quả tốt. Đề tài được Bộ Quốc phòng nghiệm thu và phát triển thành đề tài độc lập cấp Nhà nước thực hiện trong hai năm 2010-2011.

Ở tuổi 35, tiến sĩ Phạm Duy Nam đã chủ trì và tham gia hàng chục đề tài nghiên cứu thuộc lĩnh vực vật liệu bảo quản và vật liệu mới trên cơ sở ngành hóa hữu cơ. Từ các đề tài nghiên cứu của anh, đã có 8 sản phẩm đưa vào ứng dụng, điển hình là chất mồi cháy 2,4DNR, chất tẩy sơn TS, thuốc phốt phát hóa PPH, chất dập cháy tổng hợp từ bromua etyl, các chất ức chế bay hơi chống ăn mòn kim loại đã sử dụng để bảo vệ vũ khí trang bị kỹ thuật, các công trình quốc phòng và dân dụng... Sự nỗ lực lao động sáng tạo và kết quả nghiên cứu khoa học của tiến sĩ Phạm Duy Nam đã góp phần nâng cao năng lực sản xuất quốc phòng, hiện đại hóa quân đội, làm lợi cho Nhà nước và quân đội hàng trăm tỷ đồng. Anh đã được Bộ Quốc phòng khen thưởng, là Chiến sĩ thi đua cấp toàn quân và được tôn vinh danh hiệu “Thanh niên ba đỉnh cao Quyết thắng”.

Bài và ảnh: Đình Xuân