Quang cảnh Hội nghị lần thứ tư, Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XII. Ảnh: TTXVN
Theo các tài liệu nghiên cứu đã được công bố thì có thể giải thích về cụm từ và hiện tượng “tự diễn biến” như sau: “Tự diễn biến” là quá trình diễn ra sự thay đổi ngay từ trong nội bộ, cả ở tổ chức và cá nhân, thay đổi này chuyển theo chiều hướng xấu, tiêu cực. “Tự diễn biến” ở phạm vi tổ chức là những thay đổi ở tầm vĩ mô về đường lối, chủ trương của Đảng; ở hoạt động lập pháp, hành pháp và tư pháp của Nhà nước, làm thay đổi bản chất chính trị, thậm chí làm suy yếu và tan rã tổ chức đó. Ở phạm vi cá nhân, “tự diễn biến” là sự thay đổi về nhận thức chính trị, xã hội, thay đổi về quan điểm, tư tưởng của quần chúng nhân dân, trong đó có cán bộ, đảng viên theo chiều hướng tiêu cực; tự bản thân nhân dân, cán bộ, đảng viên nhận thức, hành động xa rời, thậm chí đi ngược lại Chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối của Đảng.
“Tự diễn biến” của cá nhân có thể dẫn đến sự thay đổi của tập thể, tổ chức. Còn “tự diễn biến” của tổ chức sẽ chi phối, áp đặt, điều khiển đối với các cá nhân trong tổ chức đó. “Tự diễn biến” có những nguyên nhân khách quan và chủ quan, tuy nhiên cơ bản, quyết định nhất vẫn là nguyên nhân chủ quan của từng người như: Lập trường tư tưởng không vững vàng, thiếu bản lĩnh chính trị, hoang mang, dao động trước các tác động của yếu tố bên ngoài; con người mang nặng tư tưởng chủ nghĩa cá nhân, thiếu tu dưỡng, rèn luyện bản thân, không tích cực, chủ động học tập, nghiên cứu lý luận Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh nên hời hợt trong nhận thức, dễ phạm sai lầm trong hành động dẫn đến bi quan, chán nản...
“Tự diễn biến” có mối quan hệ chặt chẽ với “diễn biến hòa bình”. Có thể hiểu rằng “diễn biến hòa bình” là chiến lược cơ bản nhằm lật đổ chế độ chính trị của các nước độc lập có chủ quyền, mà trước hết là các nước xã hội chủ nghĩa, chủ yếu bằng biện pháp phi quân sự, tác động từ bên ngoài để tạo sự diễn biến, chuyển hóa từ bên trong, đẩy đối phương tới chỗ suy yếu, rối loạn nội bộ rồi sụp đổ. Còn “tự diễn biến” chính là quá trình tự chuyển biến, dẫn tới “tự chuyển hóa” của các tổ chức, cá nhân, dưới sự tác động của “diễn biến hòa bình”. Thực tế trên thế giới nhiều năm qua cho thấy, “diễn biến hòa bình” không thể đạt mục đích nếu không có “tự diễn biến” và “tự chuyển hóa” cũng không thể dẫn tới thay đổi chế độ nếu có sự hỗ trợ, tác động của “diễn biến hòa bình”.
TRẦN ANH