Việc xây dựng huyện NTM kiểu mẫu ở 4 huyện này đã thu được nhiều kết quả rất tích cực, đặc biệt là tỷ lệ hộ nghèo giảm mạnh, đời sống người nông dân tiếp tục được nâng lên. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, xây dựng huyện NTM kiểu mẫu cũng bộc lộ những bất cập...

Dần định hình huyện nông thôn mới kiểu mẫu

Trò chuyện với chúng tôi, ông Phạm S, Phó chủ tịch UBND tỉnh Lâm Đồng, Phó trưởng Ban chỉ đạo xây dựng NTM tỉnh cho hay: Lâm Đồng chọn huyện Đơn Dương để xây dựng NTM kiểu mẫu “Nông nghiệp công nghệ cao (CNC) theo hướng nông nghiệp thông minh (NNTM)”. Kết quả, sau hai năm thực hiện, huyện NTM kiểu mẫu, Lâm Đồng đã đạt 50% số mục tiêu đã đề ra. Đến nay, Lâm Đồng có 20% diện tích sản xuất nông nghiệp ứng dụng CNC, riêng Đơn Dương đạt 89% diện tích sản xuất nông nghiệp CNC. Hiệu quả kinh tế khi áp dụng nông nghiệp CNC đối với nông dân và các trang trại, hợp tác xã (HTX) đạt trung bình 220 triệu đồng/ha, đối với doanh nghiệp ứng dụng CNC đạt hơn 500 triệu đồng/ha, du lịch nông nghiệp đạt từ 2 đến 3 tỷ đồng/ha. Tổng nguồn vốn đầu tư để xây dựng huyện NTM kiểu mẫu Đơn Dương là 3.000 tỷ đồng, trong đó 83% vốn đầu tư của người dân và doanh nghiệp, còn lại là vốn Nhà nước.

Trồng thanh long ở xã Xuân Phú, huyện Xuân Lộc, tỉnh Đồng Nai đã mang lại hiệu quả kinh tế cho người dân. 

Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường cho hay: "Mặc dù thời gian thực hiện thí điểm xây dựng huyện NTM kiểu mẫu ngắn nhưng chúng ta đã có được một kết quả rất cơ bản, mang tính chất nền tảng. Sản xuất nông nghiệp ở 4 huyện này tăng trưởng rất cao, thu nhập bình quân đầu người cũng tăng cao, thậm chí ở Xuân Lộc (Đồng Nai) mức thu nhập đầu người đã đạt được 66 triệu đồng/người/năm trong khi bình quân thu nhập bình quân đầu người ở khu vực nông thôn mới đạt 40 triệu đồng/người/năm. Từng huyện đã biết khai thác lợi thế phát triển (cây, con) nông nghiệp, du lịch để phát triển kinh tế. Đặc biệt, tỷ lệ hộ nghèo ở các huyện này giảm mạnh, thậm chí như Xuân Lộc (Đồng Nai) không còn hộ nghèo), Nam Đàn (Nghệ An) tỷ lệ hộ nghèo chỉ còn 1,46%, Hải Hậu (Nam Định) 0,05%. Như vậy, 3 tiêu chí lớn đặc biệt quan trọng trong xây dựng huyện NTM là sản xuất phát triển, thu nhập đầu người tăng và tỷ lệ hộ nghèo giảm mạnh đều bảo đảm".

Đồng tình với quan điểm này, ông Nguyễn Minh Tiến, Cục trưởng, Chánh Văn phòng Điều phối NTM Trung ương cho hay: "Chúng ta đã định hướng được bộ tiêu chí về huyện NTM kiểu mẫu đối với từng lĩnh vực, như: Kiểu mẫu về văn hóa với du lịch; kiểu mẫu về môi trường với cảnh quan...; các địa phương đã định hướng được các lĩnh vực phát triển. Ví như huyện Đơn Dương (Lâm Đồng) hình thành sản xuất nông nghiệp CNC tiến tới xây dựng NNTM; Nam Đàn (Nghệ An) khôi phục, phát triển các nét văn hóa truyền thống, các làn điệu dân ca đặc sắc của địa phương...".

Cần tránh chạy theo phong trào, thành tích

Ông Phạm S cho rằng: Xây dựng NTM kiểu mẫu ứng dụng nông nghiệp CNC theo hướng NNTM là vấn đề rất mới. Vì vậy, vẫn còn một số khó khăn, hạn chế, bất cập; chẳng hạn, yêu cầu nông nghiệp CNC hướng tới NNTM thì đầu tiên cần phải có giải pháp kết nối internet vạn vật, hạ tầng nông nghiệp CNC, công nghệ tế bào, tài chính thông minh, trí tuệ nhân tạo (AI)... Thứ hai, vấn đề về đầu tư cơ sở hạ tầng, thủy lợi, tổ chức sản xuất, giao thông nông thôn, môi trường cũng đặt ra những thách thức. Thứ ba, trình độ quản trị của một số HTX, đặc biệt là nguồn nhân lực tiếp cận về NNTM vẫn còn hạn chế. Thứ 4, đã gọi kiểu mẫu NNTM thì phải có chuỗi liên kết trong sản xuất, tiêu thụ nông sản. Tuy nhiên, một số nông sản sản xuất ra dù nguyên liệu rất tốt nhưng vấn đề liên kết các chuỗi này tỷ lệ chưa đạt mục tiêu đề ra.

Trước hết, cần khẳng định việc thí điểm xây dựng huyện NTM kiểu mẫu đã thu được nhiều kết quả tích cực, khả quan, góp phần quan trọng vào việc định hình việc xây dựng huyện NTM kiểu mẫu trong thời gian tới. Tuy nhiên, bên cạnh kết quả đạt được vẫn còn không ít khó khăn, bấp cập đối với từng lĩnh vực kiểu mẫu cụ thể. Các địa phương chủ yếu mới nâng chất các tiêu chí đã có, việc tạo ra những nội dung những mô hình thực sự nổi trội mang tính tiêu biểu, đột phá vẫn còn đang trong quá trình manh nha, chưa thực sự mang tính phổ biến. Đơn cử như ở huyện Đơn Dương, mô hình thí điểm về nông nghiệp CNC hướng tới NNTM phải cần tới 7-8 yếu tố nhưng giờ mới chỉ đạt được 2-3 yếu tố. Các yếu tố tối quan trọng của nông nghiệp CNC như: Giống mới, cải tiến quy trình chăm sóc cây trồng, vật nuôi, tưới tiết kiệm, chế độ dinh dưỡng, các giải pháp bảo đảm về môi trường... vẫn chưa được hoàn thiện đầy đủ. Theo Ban chỉ đạo Chương trình MTQG xây dựng NTM đối với chương trình xây dựng NTM giai đoạn 2021-2025, nhiệm vụ trọng tâm vẫn là xây dựng NTM nâng cao ở các xã, các huyện đã đạt chuẩn NTM. Bên cạnh đó, việc nâng "chất" các tiêu chí về cơ sở hạ tầng, về sản xuất, về văn hóa, môi trường... để bảo đảm tính bền vững trong xây dựng NTM kiểu mẫu cần tiếp tục được hoàn thiện. Mặt khác, việc tổ chức triển khai huyện NTM kiểu mẫu phải xuất phát từ điều kiện, lợi thế, đặc thù của từng địa phương, tránh làm theo phong trào, chạy theo thành tích để xây dựng huyện NTM kiểu mẫu vừa tốn kém ngân sách các địa phương, lại vừa tốn thêm tiền của người dân và doanh nghiệp. Theo ông Nguyễn Minh Tiến, chúng ta sẽ không giao chỉ tiêu, không yêu cầu bắt buộc các địa phương phải xây dựng NTM kiểu mẫu. Như vậy sẽ không gây áp lực nặng nề về thành tích. Địa phương nào có điều kiện thì triển khai.

Bài và ảnh: NGUYỄN KIỂM