Triển khai chiến dịch tiêm chủng có quy mô lớn nhất tại Việt Nam

QĐND - Từ ngày 15-9, Bộ Y tế sẽ triển khai chiến dịch tiêm miễn phí vắc-xin Sởi-Rubella cho 23 triệu trẻ từ 1 đến 14 tuổi trên cả nước với quy mô lớn nhất từ trước đến nay. Trước ngày triển khai chiến dịch này, phóng viên Báo Quân đội nhân dân đã có cuộc đối thoại với  PGS, TS Trần Đắc Phu, Cục trưởng Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế) .

PGS, TS Trần Đắc Phu.

Phóng viên (PV):  Xin ông cho biết, việc tiêm vắc-xin Sởi-Rubella có hiệu quả như thế nào?

PGS, TS Trần Đắc Phu: Bệnh Sởi và Rubella hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu. Tiêm vắc-xin Sởi-Rubella là cách duy nhất phòng bệnh chủ động và hiệu quả. Vắc-xin phối hợp Sởi-Rubella giúp bảo vệ đồng thời cho trẻ em khỏi mắc hai bệnh Sởi và Rubella, và phòng hội chứng Rubella bẩm sinh ở trẻ em. Hiệu quả bảo vệ của vắc-xin là 95%. Cũng như các vắc-xin khác, tiêm vắc-xin Sởi-Rubella không có hiệu quả phòng bệnh tuyệt đối 100%. Đáp ứng miễn dịch còn tùy thuộc vào tuổi tiêm vắc-xin, loại vắc-xin, đặc điểm miễn dịch, tình trạng sức khỏe của từng người, chất lượng vắc-xin và kỹ thuật thực hành tiêm chủng.

PV: Thưa ông, hiện nay vắc-xin Sởi-Rubella được triển khai trong chương trình Tiêm chủng mở rộng (TCMR) như thế nào?

PGS, TS Trần Đắc Phu: Vắc-xin Sởi đã được triển khai trong chương trình TCMR trên phạm vi toàn quốc từ năm 1985 cho trẻ lúc 9 tháng tuổi. Lịch tiêm mũi thứ hai vắc-xin Sởi được triển khai từ năm 2006. Dự án TCMR sẽ triển khai chiến dịch tiêm vắc-xin phối hợp Sởi-Rubella cho toàn bộ trẻ từ 1 đến 14 tuổi tại tất cả xã/phường trên toàn quốc từ cuối năm 2014 đến đầu năm 2015. Mục tiêu của chiến dịch nhằm tạo miễn dịch chủ động phòng bệnh Sởi và Rubella, hướng tới mục tiêu loại trừ bệnh Sởi, khống chế bệnh Rubella và hội chứng Rubella bẩm sinh. Sau chiến dịch, vắc-xin Sởi đơn và vắc-xin phối hợp Sởi-Rubella sẽ tiếp tục được triển khai tiêm chủng theo lịch trong TCMR các năm tiếp theo.

PV: Lịch tiêm vắc-xin Sởi và vắc-xin Sởi-Rubella trong chương trình TCMR ở Việt Nam hiện nay?

PGS, TS Trần Đắc Phu: Trong tiêm chủng thường xuyên, đối với vắc-xin Sởi, tiêm mũi thứ nhất cho trẻ 9 tháng tuổi và mũi thứ hai khi trẻ 18 tháng tuổi. Còn trong chiến dịch tiêm vắc-xin Sởi-Rubella năm 2014 - 2015 thì tất cả trẻ em từ 1 đến 14 tuổi được tiêm một mũi vắc-xin phối hợp Sởi-Rubella.

PV:  Tại sao phải tiêm hai liều vắc-xin Sởi, thưa ông?

PGS, TS Trần Đắc Phu: Các nghiên cứu trên thế giới cho thấy, nếu tiêm vắc-xin Sởi vào lúc 9 tháng tuổi, chỉ có khoảng 85% trẻ được tiêm vắc-xin có đáp ứng miễn dịch. Còn lại khoảng 15% số trẻ không có đáp ứng miễn dịch do các yếu tố như còn tồn lưu miễn dịch thụ động do mẹ truyền, hay hệ thống miễn dịch của trẻ chưa hoàn chỉnh... Việc tiêm mũi thứ hai vắc-xin Sởi lúc 18 tháng tuổi là cơ hội để tạo miễn dịch cho những trường hợp chưa có đáp ứng miễn dịch sau tiêm mũi thứ nhất hoặc trẻ bị bỏ sót chưa được tiêm vắc-xin Sởi, từ đó giúp tăng tỷ lệ trẻ có miễn dịch trong cộng đồng lên hơn 95%. Đối với vắc-xin Rubella, hầu hết các nước trên thế giới thường dùng vắc-xin Rubella phối hợp với vắc-xin Sởi, vắc-xin Quai bị. 

PV:  Thưa ông, việc tiêm vắc-xin Sởi-Rubella cho phụ nữ mang thai sẽ có ảnh hưởng gì?

PGS, TS Trần Đắc Phu: Không nên dùng vắc-xin Sởi-Rubella cho phụ nữ mang thai vì đây là vắc-xin sống, giảm độc lực. Theo Tổ chức Y tế thế giới, việc thận trọng tránh tiêm vắc-xin Rubella cho phụ nữ có thai là để phòng ngừa nguy cơ gây dị tật thai nhi theo lý thuyết mặc dù nguy cơ này chưa được chứng minh. Tuy nhiên, trên thực tế không ghi nhận tiêm vắc-xin Sởi-Rubella trong khi mang thai gây sảy thai. Không ghi nhận trường hợp hội chứng Rubella bẩm sinh đối với hơn 1000 trường hợp phụ nữ mang thai vô tình được tiêm vắc-xin Rubella trong thời gian đầu thai kỳ. Do đó, nên tiêm vắc-xin trước khi có kế hoạch mang thai ít nhất từ một tháng trở lên.

PV: Có thể tiêm vắc-xin Sởi-Rubella đồng thời với các vắc-xin khác không?

PGS, TS Trần Đắc Phu: Vắc-xin Sởi-Rubella an toàn và hiệu quả khi tiêm chủng đồng thời với vắc-xin Bạch hầu - Ho gà - Uốn ván (DPT); Bạch hầu - Uốn ván (DT hoặc Td); Lao, Bại liệt (OPV hoặc IPV); Hib, viêm gan B, vitamin A. Tuy nhiên, không được tiêm đồng thời hai mũi vắc-xin khác nhau vào cùng một vị trí.

PV:  Câu hỏi cuối cùng, ông có thể cho biết các bà mẹ cần làm gì khi đưa trẻ đi tiêm vắc-xin Sởi-Rubella?

PGS, TS Trần Đắc Phu: Các bà mẹ cần cho trẻ ăn no trước khi đưa trẻ đi tiêm chủng. Chủ động thông báo với cán bộ y tế về tình trạng sức khỏe của con mình như: Trẻ đang mắc bệnh, đang điều trị, có dị tật bẩm sinh, tiền sử sinh non, tiền sử dị ứng, đặc biệt có các phản ứng mạnh với lần tiêm chủng trước như sốt cao, phát ban, sưng nề vùng tiêm... Hỏi cán bộ y tế về loại vắc-xin được tiêm chủng lần này, những phản ứng có thể gặp và hướng dẫn theo dõi, chăm sóc trẻ sau tiêm chủng. Cho trẻ ở lại 30 phút tại điểm tiêm chủng để được cán bộ y tế theo dõi và kịp thời xử trí nếu có những phản ứng bất thường xảy ra. Tiếp tục theo dõi và chăm sóc tại nhà trong vòng 24 giờ sau tiêm chủng để phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường về sức khỏe như sốt, dị ứng nổi mề đay, phát ban... Nếu trẻ sốt, cần phải cặp nhiệt độ và theo dõi sát, dùng thuốc hạ sốt cho trẻ theo sự chỉ dẫn của cán bộ y tế. Không được đắp bất cứ thứ gì lên vị trí tiêm. Cần đưa ngay trẻ tới bệnh viện hoặc các cơ sở y tế nếu trẻ có các dấu hiệu bất thường sau tiêm chủng như sốt cao (từ 39 độ C), co giật, khó thở, tím tái, phát ban.... hoặc khi phản ứng thông thường kéo dài hơn một ngày.

Nếu cha mẹ không yên tâm về sức khỏe của con mình sau khi tiêm chủng có thể trực tiếp đến trạm y tế xã, phường để được tư vấn thêm về cách chăm sóc trẻ.

PV:  Xin cảm ơn ông!