QĐND Online - Ngày 1-8, tại Hà Nội, Ủy ban về các vấn đề xã hội của Quốc hội phối hợp với Bộ Lao động-Thương binh và xã hội, Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam, Phòng Công nghiệp và thương mại Việt Nam và Bảo hiểm xã hội (BHXH) Việt Nam tổ chức Hội nghị khu vực phía Bắc: Đối thoại chính sách trong sửa đổi Luật BHXH.

Hội nghị là cơ hội hữu ích để người lao động, người sử dụng lao động và các cơ quan, tổ chức hữu quan tham gia trao đổi, phản biện về chính sách an sinh xã hội này nhằm làm cho chính sách, pháp luật phản ánh được toàn diện các nhu cầu từ thực tiễn cuộc sống, làm cho tiếng nói của người dân được thể hiện trong quá trình hoạch định chính sách, pháp luật.

Toàn cảnh hội nghị.

Sau hơn 7 năm thực hiện, Luật BHXH (2006) đã đi vào cuộc sống, phát huy tích cực trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người lao động, người sử dụng lao động, góp phần bảo đảm an sinh xã hội cho người lao động. Tuy nhiên, cho đến nay, Luật BHXH đã bộc lộ một số tồn tại, hạn chế cần được sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với những thay đổi của nền kinh tế, nhu cầu an sinh xã hội của người dân và yêu cầu hội nhập quốc tế.

Chủ nhiệm Ủy ban về các vấn đề xã hội của Quốc hội Trương Thị Mai cho biết: Tỷ lệ tham gia BHXH bắt buộc và tự nguyện còn thấp, mới chiếm khoảng 20% tổng lực lượng lao động. Điều này có nghĩa là trong tương lai, đất nước sẽ phải đối mặt với hàng triệu lao động bước vào tuổi nghỉ hưu không có thu nhập từ lương hưu, gánh nặng này sẽ thuộc về Nhà nước, đó là phải trợ cấp xã hội cho hàng triệu người để hỗ trợ cho cuộc sống của họ khi về già. Trong những năm tới, chúng ta cũng sẽ gặp nhiều thách thức trong việc thực hiện đạt mục tiêu mở rộng diện bao phủ BHXH đến năm 2015 là 18% dân số (chiếm 33% LLLĐ); năm 2020 là 29% dân số (chiếm 50% lực lượng lao động, khoảng 29 triệu lao động).

Theo dự báo của Tổ chức Lao động quốc tế (ILO), với các chính sách hiện hành, quỹ bảo hiểm hưu trí và tử tuất có nguy cơ mất cân đối trong tương lai gần (Năm 2021, thu không đủ chi trong năm; đến năm 2034, phần kết dư không còn, số chi lớn hơn rất nhiều so với số thu, quỹ mất cân đối). Nguyên nhân mất cân đối quỹ, một phần là do tuổi nghỉ hưu thực tế hiện nay thấp hơn quy định (nam 60, nữ 55 tuổi): Nam: 55,2 tuổi, nữ : 51,7 tuổi, bình quân: 53,4 tuổi. Tuổi nghỉ hưu thấp dẫn tới thời gian đóng BHXH của người lao động ngắn (nam: 28 năm, nữ: 23 năm). Điều này dẫn đến thời gian hưởng lương hưu dài (số năm trung bình còn sống của nam từ 60 là 18,1 năm; nữ từ 55 tuổi là 24,5 năm), trong khi lương hưu tích lũy chỉ bảo đảm trả 12-13 năm. Bên cạnh đó, số đối tượng hưởng BHXH một lần hằng năm nhiều, khoảng 500.000 - 600.000 người/năm và có xu hướng gia tăng hằng năm, điều này chưa phù hợp với xu hướng an sinh xã hội trên thế giới. Do vậy, việc sửa đổi Luật BHXH lần này sẽ hướng đến 2 mục tiêu: Bảo đảm an sinh xã hội thông qua việc mở rộng đối tượng tham gia BHXH, đặc biệt là BHXH tự nguyện; giảm số lượng người hưởng trợ cấp một lần và thực hiện nguyên tắc đóng - hưởng để bảo đảm cân bằng quỹ bảo hiểm xã hội thông qua việc điều chỉnh công thức tính lương hưu, mức tiền lương tháng đóng BHXH, đổi mới hoạt động của tổ chức bảo hiểm xã hội, quản lý quỹ an toàn, hiệu quả…

Chuyên gia cao cấp của Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam Nguyễn Nguyệt Nga cho rằng, tỷ lệ người tham gia còn thấp, mà theo tính toán thì vài người đóng mới đủ để một người hưởng, do vậy tất yếu dẫn đến những khó khăn được cảnh báo. Bà Nga kiến nghị, cần tăng tính bền vững của các chế độ hưu trí hiện tại; cải cách hệ thống quản lý BHXH; mở rộng độ bao phủ của BHXH. Nói về việc tăng tỷ lệ đóng góp, bà Nga cho rằng, Việt Nam cần thận trọng vì tỷ lệ đóng của Việt Nam đã khá cao.

Đại diện Hiệp hội Doanh nghiệp Nhật Bản tại Việt Nam khi góp ý về việc mở rộng đối tượng tham gia đóng bảo hiểm bắt buộc trong dự thảo với đối tượng hợp đồng 1 đến 3 tháng cho rằng: Nếu chưa hoàn thiện bộ máy tổ chức và hệ thống BHXH thì chưa phù hợp, vì theo thực tế đóng BHXH mất rất nhiều thời gian. Có thời điểm 6 tháng mới lấy được sổ bảo hiểm cho người lao động. Như vậy, với 1-3 tháng thì không thực tiễn và làm tăng nhiều việc cho người sử dụng lao động.

Với phạm vi tác động rộng, liên quan đến hầu hết các nhóm lao động khác nhau trong nền kinh tế và cả những người lao động đã nghỉ hưu…., các ý kiến tại hội nghị cho rằng việc sửa đổi Luật BHXH lần này cần phải đáp ứng sự đa dạng về nhu cầu an sinh xã hội của các tầng lớp nhân dân, người lao động, ngưởi sử dụng lao động và thể hiện rõ hơn trách nhiệm của Nhà nước đối với việc bảo đảm an sinh xã hội cho mọi người dân theo quy định của Hiến pháp. Tuy nhiên, đây không phải là vấn đề đơn giản đối với các quốc gia đang phát triển với nguồn lực đầu tư cho an sinh xã hội còn hạn hẹp.

Bài và ảnh: XUÂN DŨNG