Tiến sĩ Mai Liêm Trực.

QĐND - “Tôi nghĩ, thời gian tới muốn thị trường viễn thông của Việt Nam thực sự cạnh tranh hoàn thiện thì phải có một đến hai doanh nghiệp không phải của Nhà nước, chiếm 1/3 thị phần của thị trường viễn thông Việt Nam. Lúc đấy, thị trường viễn thông Việt Nam mới gọi là có cạnh tranh thực sự”. Đó là ý kiến của Tiến sĩ Mai Liêm Trực-nguyên Thứ trưởng thường trực Bộ Bưu chính-Viễn thông (nay là Bộ Thông tin và Truyền thông) về vấn đề tái cơ cấu thị trường viễn thông trong thời gian tới.

Phóng viên (PV): Hiện nay, đa phần thị trường viễn thông đều do các doanh nghiệp nhà nước nắm giữ, chính điều này đã tạo nên sự thiếu cạnh tranh trên thị trường viễn thông Việt Nam. Theo ông, sắp tới các doanh nghiệp viễn thông phải làm gì để tăng tính cạnh tranh?

Tiến sĩ Mai Liêm Trực: Tôi cho rằng, đến năm 2020, thị trường viễn thông truyền thống sẽ không còn sự hấp dẫn, không chỉ ở Việt Nam mà kể cả nhiều nước trên thế giới. Vì vậy, các công ty viễn thông phải tái cấu trúc lại chiến lược kinh doanh, chiến lược sản phẩm của mình. Trong đó, các công ty viễn thông phải trở thành các nhà cung cấp đa dịch vụ, đặc biệt là các sản phẩm về dịch vụ trên mạng. Họ không những xây dựng đường truyền, xây dựng đường ống, không những cung cấp các phương tiện vận tải, mà phải sản xuất ra những hàng hóa. Nói nôm na là các công ty viễn thông truyền thống đầu tiên phải làm nền, làm xa lộ cho các công ty dịch vụ đi trên đó.

PV: Tái cấu trúc không chỉ để tăng khả năng cạnh tranh giữa các doanh nghiệp viễn thông trong nước với nhau, mà phải hướng tới sự cạnh tranh trên thị trường viễn thông quốc tế. Vậy đâu là mấu chốt của việc “đem chuông đi đánh xứ người”, thưa ông?

Tiến sĩ Mai Liêm Trực: Theo tôi, các công ty viễn thông muốn tái cấu trúc, nhất là muốn cạnh tranh trên thị trường quốc tế, thì phải đẩy mạnh phát triển phần mạng, phần dịch vụ và đặc biệt là phần nội dung, tức là phần sản xuất hàng hóa truyền qua mạng mà mình cung cấp dịch vụ cho các nước.

PV: Hiện nay, 95% thị phần viễn thông đang thuộc về các công ty 100% vốn Nhà nước, vậy ông đánh giá như thế nào về quá trình tái cơ cấu, cổ phần hóa của các doanh nghiệp viễn thông trong thời gian qua?

Tiến sĩ Mai Liêm Trực: Từ năm 2000, chúng ta đã có Pháp lệnh Bưu chính viễn thông, trong đó khuyến khích các thành phần kinh tế tham gia dịch vụ viễn thông và internet. Nhưng tôi rất tiếc là 13 năm vừa qua, thị trường viễn thông Việt Nam vẫn chiếm 95% là của Nhà nước. Đây là quá trình rất chậm trong vấn đề tạo điều kiện cho các thành phần kinh tế tham gia kinh doanh viễn thông, internet theo Chỉ thị 58 của Bộ Chính trị và Pháp lệnh Bưu chính viễn thông đã được Quốc hội thông qua.

Điển hình là đã 8 năm có chủ trương thực hiện cổ phần hóa MobiFone, nhưng đến nay vẫn chưa đâu vào đâu. Việc chúng ta chưa tạo điều kiện cho các thành phần kinh tế khác tham gia thị trường viễn thông sẽ làm cho tính cạnh tranh thiếu lành mạnh. Thí dụ như là các doanh nghiệp viễn thông nhỏ bước đầu tham gia thị trường đều rất khó khăn để phát triển, tồn tại.

PV: Vậy theo ông, ở tầm quản lý vĩ mô, chúng ta nên thực hiện theo hướng nào?

Tiến sĩ Mai Liêm Trực: Tôi nghĩ rằng, “bàn tay” Nhà nước không phải can thiệp vào hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp, mà là tạo sức ép cho các doanh nghiệp nhà nước. Thí dụ tạo sức ép bằng cách đẩy nhanh tiến trình cổ phần hóa, không thể để kéo dài; phải tạo sức ép để công khai, minh bạch về những cơ chế, làm sao cho các doanh nghiệp khác tham gia thị trường được biết tất cả để phát huy hết khả năng...

Cho nên tôi nghĩ, thời gian tới muốn thị trường viễn thông của Việt Nam thực sự cạnh tranh hoàn thiện, thì phải có từ một đến hai doanh nghiệp không phải của Nhà nước, chiếm 1/3 thị phần của thị trường viễn thông Việt Nam, lúc đấy thị trường viễn thông Việt Nam mới gọi là có cạnh tranh thực sự.

PV: Qua trường hợp của MobiFone cho thấy, việc tái cơ cấu, cổ phần hóa còn phụ thuộc quá nhiều vào ý muốn chủ quan của doanh nghiệp. Là một chuyên gia về vấn đề này, theo ông các cơ quan Nhà nước phải có những giải pháp gì để không bị ảnh hưởng bởi những kịch bản cụ thể?

Tiến sĩ Mai Liêm Trực: Theo tôi, Nhà nước phải can thiệp mạnh và đúng hướng, nếu không sẽ mạnh ai nấy làm. Chẳng hạn như chủ trương sử dụng chung cơ sở hạ tầng, lâu nay doanh nghiệp nhà nước nào cũng muốn đầu tư cơ sở hạ tầng của riêng mình. Thế nhưng Nhà nước vẫn chưa tạo được một sức ép và những quy định cụ thể để yêu cầu các doanh nghiệp phải có trách nhiệm tuân thủ. Do đó, Nhà nước phải có những quy chế bắt buộc các doanh nghiệp phải thực hiện. Quá trình cổ phần hóa của MobiFone cũng như vậy. Tôi cho rằng dứt khoát Nhà nước phải tạo ra một Ban cổ phần hóa mà không phải dựa vào doanh nghiệp, cũng không phải phụ thuộc Bộ Thông tin và Truyền thông, mà cần phải có sự tham gia của các chuyên gia kinh tế, sự nhập cuộc của đại diện Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư… để cùng tìm hướng giải quyết, khó đâu thì gỡ đấy. Chứ nếu chỉ dựa vào một Ban cổ phần hóa của doanh nghiệp thì dĩ nhiên là họ chưa muốn cổ phần hóa, cứ kéo dài, dây dưa mãi. Điều này sẽ rất thiệt thòi cho Nhà nước, làm ảnh hưởng tới một chủ trương lớn.

PV: Xin chân thành cảm ơn ông!

NGUYỄN NHƯ TRÂM (thực hiện)