Tình hình tội phạm còn diễn biến phức tạp
Đánh giá cao kết quả đạt được trong công tác phòng ngừa, chống tội phạm và vi phạm pháp luật trong thời gian qua, tuy nhiên, đại biểu Phạm Huyền Ngọc (Ninh Thuận) bày tỏ băn khoăn khi tình hình tội phạm và vi phạm pháp luật còn diễn biến phức tạp. Một số loại tội phạm nghiêm trọng như giết người tăng 1,44%; tội phạm ma túy tăng 10,13%; tình trạng xâm hại tình dục trẻ em, hiếp dâm trẻ em tăng 5,19%; cưỡng dâm trẻ em tăng 14,29%. Đặc biệt, tội phạm có tổ chức, nhất là băng nhóm bảo kê, cho vay nặng lãi, đòi nợ thuê, tổ chức các hoạt động cờ bạc, cá độ bóng đá, tranh giành địa bàn hoạt động, thanh toán lẫn nhau, gây rối trật tự công cộng, tình trạng hành hung y, bác sĩ và nhân viên y tế gia tăng, gây bức xúc trong nhân dân.
Đại biểu nhấn mạnh: Điều mà cử tri nhiều địa phương còn lo lắng là tình trạng buôn bán, vận chuyển và tổ chức sử dụng trái phép các chất ma túy, người nghiện ma túy ngày càng gia tăng. Năm 2017, khởi tố 16.923 vụ, 20.791 bị can, nhiều hơn 10,13% số vụ, 8,47% số bị can so với năm 2016. Người nghiện ma túy hiện nay gần 220.000 người, con số thực tế còn nhiều hơn, hoạt động tội phạm ma túy diễn biến hết sức phức tạp cả về tính chất mức độ phạm tội với nhiều thủ đoạn tinh vi xảo quyệt, trắng trợn, manh động, sẵn sàng sử dụng vũ khí nóng chống trả khi bị phát hiện, truy bắt. Đáng chú ý, tội phạm và tệ nạn ma túy đã mở rộng địa bàn hoạt động ra vùng nông thôn, xâm nhập vào học đường; xuất hiện ma túy dạng tem giấy, lá khát, cỏ Mỹ, chứa chất gây nghiện được rao bán trên mạng khó kiểm soát và không xử lý được cả đối tượng bán và người mua. Nhiều loại tội phạm liên quan đến người nghiện ma túy và do người nghiện ma túy gây ra. Trong khi đó, công tác cai nghiện ma túy hiệu quả chưa cao, việc áp dụng những quy định của pháp luật còn nhiều khó khăn vướng mắc như giám định cỏ Mỹ nếu không phải chất được quy định trong Nghị định 82 và Nghị định 126 (sửa đổi) thì không coi là ma túy, không xử lý được đối tượng mua, bán nhưng đều là chất gây nghiện. Bên cạnh đó, việc lập hồ sơ đề nghị người nghiện ma túy vào cơ sở cai nghiện bắt buộc và quản lý người nghiện ở các trung tâm không chỉ riêng ngành công an có thể làm được mà phải có sự phối hợp chặt chẽ và với trách nhiệm cao của các ngành liên quan, vì vậy, rất khó khăn cho việc lập hồ sơ và quản lý người nghiện.
Đại biểu tỉnh Ninh Thuận đề nghị, cần tăng cường công tác quản lý nhà nước về an ninh, trật tự, nhất là quản lý các ngành nghề kinh doanh có điều kiện; phát huy và nhân rộng các mô hình, điển hình tiên tiến trong phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc; xây dựng các xã, phường, thị trấn không tệ nạn ma túy, chủ động triển khai các cao điểm tấn công trấn áp tội phạm ma túy, tăng cường tuần tra, kiểm soát ở các tuyến, địa bàn trọng điểm, các đường dây tổ chức mua, bán, vận chuyển ma túy, chất gây nghiện với số lượng lớn.
Đồng tình với quan điểm trên, đại biểu Hoàng Đức Thắng (Đoàn Quảng Trị) cũng cho rằng, cần thẳng thắn nhận diện những khó khăn, hạn chế làm cho lòng dân chưa yên, đó là tình hình tội phạm gia tăng, nhất là tội phạm nghiêm trọng diễn biến phức tạp. Đáng chú ý là các vụ giết người thân trong gia đình với những thủ đoạn tàn độc gây hoang mang, bức xúc cho xã hội. Tình hình xâm phạm tình dục trẻ em, hành hung đội ngũ thầy thuốc ngay trong các cơ sở khám chữa bệnh thật sự đáng báo động. Nhiều vụ phá rừng giữa thanh thiên bạch nhật, quy mô lớn xảy ra trong thời gian dài. Đại biểu đặt câu hỏi: “Có hay không hành vi làm ngơ tiếp tay bảo kê cho phá rừng? Thật ngạc nhiên khi có địa phương khởi tố 25 vụ phá rừng nhưng không khởi tố được một bị can nào. Vậy tội phạm ở đâu hay cơ quan bảo vệ pháp luật của chúng ta yếu kém bất lực?”
Đại biểu Hoàng Đức Thắng (Đoàn Quảng Trị). Ảnh: Văn Bình.
Khó khăn trong nhận diện tài sản tham nhũng
Cho rằng thời gian qua, chúng ta đã đưa ra xét xử nhiều vụ án lớn về tham nhũng tạo niềm tin ở nhân dân vào quyết tâm của Đảng và Chính phủ về chống “giặc nội xâm” này, tuy nhiên, đại biểu Hoàng Đức Thắng bày tỏ băn khoăn khi hành vi tham nhũng được phát hiện và xử lý chủ yếu là các vụ tham nhũng nhỏ ở cấp xã, huyện. Nhân dân rất quan ngại về tình hình tham nhũng cấp tỉnh ít được phát hiện và xử lý. “Phải chăng chúng ta đang bỏ lọt tham nhũng ở khu vực này hay khi phát hiện thì xử lý theo kiểu khép kín nội bộ, phê bình nghiêm khắc kiểm điểm rút kinh nghiệm. Cử tri đề nghị Chính phủ cần chỉ đạo công khai và kiên quyết yêu cầu xử lý nghiêm minh đúng pháp luật, không để hành chính hóa các quan hệ hình sự; xác định rõ trách nhiệm người đứng đầu và không thể "giơ cao đánh khẽ", "rung cây dọa khỉ" mãi được”, đại biểu đề nghị.
Đại biểu Mai Thị Phương Hoa (Đoàn Nam Định), Ủy viên thường trực Ủy ban Tư pháp của Quốc hội nhấn mạnh, số tài sản tham nhũng không hề nhỏ. Tổng kết 10 năm thi hành luật cho thấy thiệt hại hơn 59.700 tỷ đồng và 400ha đất, nhưng thu hồi rất thấp, chỉ 7,82% tiền và tài sản, 54,7% về đất. Những năm gần đây thu hồi có tăng nhưng chưa đạt yêu cầu.
Phân tích nguyên nhân, đại biểu Mai Thị Phương Hoa cho rằng, do đa số đối tượng phạm tội tham nhũng có chức vụ, trình độ nên việc phạm tội có sự chuẩn bị và thủ đoạn tinh vi, che giấu tài sản kỹ lưỡng, chuyển đổi, tẩu tán hoặc hợp thức hóa tài sản, có trường hợp tiêu xài hoang phí nên khi bị phát hiện không có khả năng khắc phục hậu quả. Bên cạnh đó, cơ quan tố tụng chưa thực sự quyết liệt, chưa kịp thời áp dụng các biện pháp ngăn chặn để tránh tẩu tán tài sản tham nhũng. Đặc biệt, việc kê khai tài sản lâu nay chủ yếu dựa vào ý thức tự giác mà chưa có quy định chặt chẽ trường hợp xác minh tài sản và công khai rộng rãi kê khai, chưa có biện pháp kiểm soát thu nhập của người dân nói chung và người có quyền hạn, hay tình trạng dùng tiền mặt còn phổ biến... khiến cho việc nhận diện tài sản tham nhũng khó khăn.
Từ thực trạng trên, đại biểu Mai Thị Phương Hoa kiến nghị cần hoàn thiện pháp luật theo hướng mở rộng hợp lý đối tượng kê khai tài sản, công khai thực chất hơn, quy định xác minh tài sản một cách chủ động hơn; khi xác định tài sản do tham nhũng mà có thì cương quyết áp dụng biện pháp thu hồi cũng như kịp thời kê biên, phong tỏa tài sản nhằm phục vụ thi hành án sau này. “Thu hồi tài sản tham nhũng là thước đo hiệu quả của phòng chống tham nhũng, nên cần quyết tâm, chủ động hơn nữa thì mới khắc phục được hậu quả nguy hiểm của xã hội, trả lại nguồn lực cho đất nước”, đại biểu Mai Thị Phương Hoa nhấn mạnh.
Đại biểu Mai Thị Phương Hoa (Đoàn Nam Định). Ảnh: Văn Bình.
Đồng tình với quan điểm này, đại biểu Nguyễn Văn Hiển (Đoàn Lâm Đồng) cũng cho rằng thu hồi tài sản là vấn đề trọng tâm trong chủ trương, mục tiêu chính trong đấu tranh phòng chống tội phạm, là chính sách hình sự quan trọng được thể hiện rõ nét trong bộ luật hình sự. Tuy nhiên, đại biểu tỉnh Lâm Đồng cho rằng, báo cáo của Chính phủ gần như không phản ánh vấn đề này, và không đưa ra giải pháp cụ thể nào cho vấn đề này.
Đại biểu dẫn báo cáo của Chính phủ: Số liệu án tham nhũng gây thiệt hại hơn 1.000 tỷ đồng và 77.000m3 đất, thu hồi chỉ được hơn 300 tỷ đồng và 3.700m3 đất. Như vậy, tỷ lệ thu hồi về tiền đạt 22%, đất là 4,8%. Tổng cục Thi hành án thụ lý 415 vụ việc thuộc nhóm tội phạm tham nhũng, tương đương số tiền phải thu là hơn 6.000 tỷ, nhưng mới thu hồi hơn 1.150 tỉ đồng (khoảng 19%). Báo cáo về công tác thi hành án của Chính phủ đưa ra số liệu tổng số tiền phải thi hành án của người bị phạt tù tại các trại giam là gần 32.000 tỉ đồng nhưng mới chỉ thi hành được khoảng 2.700 tỉ đồng (8,75%).
Theo đại biểu Nguyễn Văn Hiển, qua theo dõi một số vụ án lớn thì số tiền thu về cho ngân sách quốc gia còn thất vọng hơn nhiều. Như vụ cố ý làm trái các quy định của nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng tại tập đoàn Vinashin, theo quyết định thi hành án thì hai bị cáo Phạm Thanh Bình và Trần Văn Liêm phải bồi thường thiệt hại cho công ty Vinashin là 989,2 tỷ đồng và tiền lãi chậm trả thi hành án. Tuy nhiên, đến tháng 7-2017 vẫn chưa thi hành được khoản nào. Trong vụ Vinalines, Dương Chí Dũng phải bồi thường cho công ty Hàng hải Việt Nam số tiền 110 tỷ đồng và lãi trả chậm, nhưng đến nay, theo báo chí phản ánh thì mới thi hành được hơn 21 tỷ đồng.
“Với những số liệu nêu trên cho thấy việc thu hồi tài sản là quá nhỏ so với thiệt hại lớn mà tội phạm tham nhũng gây ra cho ngân sách quốc gia. Theo tôi, các cơ quan cần coi thu hồi tài sản là chính sách quan trọng ưu tiên hàng đầu trong điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án”, đại biểu tỉnh Lâm Đồng đề nghị.
NGUYỄN THẢO