Than tổ ong đi vào cuộc sống người dân từ nông thôn đến thành thị đã nhiều năm nay. Ngoài hạn chế nhóm lâu thì có ưu điểm nổi trội là rẻ hơn nhiều so với các nguyên liệu đun nấu khác nên vẫn được khá nhiều người sử dụng. Thế nhưng thời gian gần đây, thị trường Hà Nội thấy xuất hiện một loại than tổ ong có tên gọi “siêu cháy”, không những khắc phục được hạn chế trên mà còn lâu tàn, lửa cháy đều và đượm hơn, thu hút nhiều người sử dụng. Tuy nhiên, nhiều người không biết ẩn đằng sau đó là một lượng khí độc thải ra, ảnh hưởng đến môi trường và sức khỏe con người.

Cuối tuần, tôi đến chơi nhà một người bạn ở ngõ Hàng Bột (Hà Nội), thấy mẹ bạn đang nhóm than tổ ong. Đã nhiều lần chứng kiến cảnh mọi người nhóm than nên tôi hết sức ngạc nhiên khi thấy bác chỉ nhóm bằng một tờ giấy vở học sinh là than đã bén. Đem thắc mắc này hỏi và được bác cho biết: “Đây là than “siêu cháy”. Nghe người bán than giới thiệu là bén nhanh và cháy lâu hết, rất kinh tế, tiện lợi nên bác mua dùng thử. Lúc dùng cũng thấy như người ta quảng cáo, nhóm xong một viên chỉ 2 phút, đun lâu hơn nhưng thắc mắc là sao mùi lại thấy khó chịu. Không hiểu họ cho gì vào viên than “siêu cháy” này?”. Cũng cùng ý kiến với bác, chị Nguyễn Thị Minh, chủ cửa hàng ăn trước cổng chợ Bưởi, cho biết: “Dùng than tổ ong “siêu cháy” thì thấy rất kinh tế nhưng khi cháy bốc mùi hăng hắc, nếu ngồi lâu bên bếp sẽ cảm thấy tức ngực, khó thở. Tôi cũng muốn biết xem trong than có chất gì, có hại cho sức khỏe không nhưng chưa nghe thấy thông tin gì. Nếu quả thật không có tác hại thì dùng loại than này là nhất đấy”.

Đi tìm hiểu sự thật về loại than “siêu cháy”, chúng tôi đã tìm đến một số cơ sở sản xuất than tổ ong ở gầm cầu Long Biên. Đúng là ở đây toàn than, than đánh đống cao ngất, than vương vãi khắp lối đi, biến mặt đất xung quanh thành màu đen kịt. Gặp một chủ cơ sở than gần đó, chúng tôi đặt vấn đề mua than “siêu cháy” với số lượng lớn cho cơ sở mình. Sau khi hỏi như điều tra chúng tôi ở đâu, làm ở cơ sở nào, lấy than “siêu cháy” làm gì… ông chủ mới cười hì hì bảo “thông cảm nhé, ban đầu tôi cứ tưởng các cô ở trên phường. Bây giờ sản xuất loại than này phải giấu, quản lý môi trường họ phát hiện ra là chết đấy”. Nói rồi ông dẫn chúng tôi ra bãi than và giới thiệu: “Than “siêu cháy” làm cũng dễ thôi, chẳng khác gì những viên than này ngoài việc trộn thêm phụ gia khoảng 3cm ở phần chân than. Cái khó là tôi phải “phôn” cho chủ hàng họ lấy hóa chất chở đến. Nghe đâu cũng tận bên Tàu, vì thuộc hàng cấm nên vận chuyển khó khăn. Vì vậy, muốn lấy cứ báo trước cho tôi khoảng mươi ngày thì đảm bảo bao nhiêu cũng có”.

Đến một cơ sở sản xuất than gần đó, vẫn câu hỏi đặt vấn đề mua than “siêu cháy”. Chủ cơ sở là một thanh niên còn khá trẻ, vui vẻ ra mặt và báo giá 1.200 đồng/viên. Khi chúng tôi chê đắt, anh trình bày: “Vì máy đóng than phải nhập ngoại nên giá thành đắt hơn. Một viên than phải đóng thành 2 đoạn rồi ghép lại, trong đó một đoạn là than và bùn trộn lại, còn đoạn kia phải thêm một bí quyết giúp nó trở thành than “siêu cháy”. Khi chúng tôi hỏi hợp chất siêu cháy là gì, có nguy hại cho sức khỏe con người không thì chủ cơ sở nói như đinh đóng cột “yên tâm, phụ gia nhà tôi nội 100% chứ không phải bên Tây, bên Tàu đâu mà sợ”. Tìm hiểu thêm về phụ gia “nội 100%”, tình cờ chúng tôi được anh Nguyễn Tiến Đạt, một chủ cửa hàng sửa chữa, bảo dưỡng xe máy trên phố Nguyễn Văn Cừ, Gia Lâm, Hà Nội cho biết: “Một số cơ sở đóng than tổ ong là khách hàng của những người chuyên mua dầu nhớt xe máy ở cửa hàng của anh. Những người này mua dầu nhớt về để tái chế, phần cặn không thể tái chế được, họ đem bán lại cho cơ sở đóng than với giá bèo. Mà phần không thể tái chế được chủ yếu là cặn chì, hợp chất kim loại nặng, đem đốt lên chắc chắn là độc hại gấp trăm lần so với khói từ ống xả của ô tô, xe máy”.

Dù là hóa chất nhập lậu từ Trung Quốc hay sử dụng dầu nhớt thải ra từ ô tô, xe máy cũng đều độc hại, ảnh hưởng đến sức khỏe người dân và chưa được cơ quan chức năng kiểm soát trong quá trình sử dụng. Thế nhưng hằng ngày, loại than “siêu cháy” vẫn đang được đội quân bán than dạo len lỏi các ngõ ngách, rải khắp các phố phường, khu tập thể rêu rao là kinh tế, tiện lợi. Để ngăn chặn tình trạng trên, đề nghị cơ quan chức năng sớm có chiến dịch kiểm tra, kiên quyết xử lý những cơ sở cố tình vi phạm và khuyến cáo người dân về tác hại của loại than “siêu cháy” trên. Về phía người sử dụng, đừng vì tiết kiệm dăm bảy phút nhóm lò và kéo dài được thời gian đun nấu mà ảnh hưởng đến sức khỏe, môi trường sống của bản thân và những người xung quanh mình.

Nhóm phóng viên phòng Bạn đọc và Cộng tác viên