QĐND - Hết quý II, Ngân hàng Thế giới (WB) nhận định, năm 2014 kinh tế Việt Nam có thể tăng trưởng 5,4%, do có sự hỗ trợ của dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài và kim ngạch xuất khẩu các mặt hàng chế tạo vẫn mạnh. Tuy nhiên, cầu trong nước vẫn còn yếu do lòng tin của khu vực tư nhân chưa đủ mạnh, tỷ lệ nợ trên vốn của các doanh nghiệp nhà nước và tỷ lệ nợ xấu tại các ngân hàng thương mại còn cao...

Bội chi lớn, tín dụng tăng trưởng thấp

Thứ trưởng Bộ Tài chính Trương Chí Trung cho biết, 6 tháng đầu năm, hoạt động kinh tế tiếp tục chuyển biến tích cực, đúng hướng, tuy nhiên, tình hình vẫn còn nhiều khó khăn. Theo đó, thu ngân sách nhà nước (NSNN) 6 tháng là 413,56 nghìn tỷ đồng, đạt 52,8% dự toán, tăng 15,8%; chi NSNN ước đạt 492,37 nghìn tỷ đồng, bằng 48,9% dự toán, tăng 8,8% so với cùng kỳ. Về cân đối ngân sách, bội chi NSNN ước 78,81 nghìn tỷ đồng, bằng 35,2% mức bội chi Quốc hội quyết định đầu năm… Đồng thời đã tổ chức huy động bù đắp bội chi NSNN và đầu tư phát triển được 196,5 nghìn tỷ đồng, bằng 60,6% yêu cầu huy động cả năm. Chi trả nợ ước đạt 60,9 nghìn tỷ đồng, bằng 50,7% dự toán, tăng 12,4% so với cùng kỳ năm 2013, bảo đảm thanh toán đầy đủ và kịp thời các khoản nợ đến hạn.

Xăng dầu tăng giá 5 lần trong 6 tháng sẽ ảnh hướng tới CPI những tháng cuối năm. Ảnh: Giang Hoàng.

Theo Thứ trưởng Trương Chí Trung, dư nợ công của Việt Nam bằng 54,1% GDP; dư nợ Chính phủ bằng 42,2% GDP, dư nợ ngoài nước bằng 37,2% GDP, vẫn trong giới hạn nợ cho phép (theo Chiến lược quản lý nợ công thì nợ công không quá 65% GDP, nợ Chính phủ không quá 55% GDP). Trong cơ cấu nợ công, dư nợ Chính phủ chiếm 78,0%, dư nợ được Chính phủ bảo lãnh chiếm 20,4% và dư nợ chính quyền địa phương chiếm 1,6%. Về nguồn vay, dư nợ vay trong nước chiếm 51%, dư nợ vay ngoài nước chiếm 49%. Đối với nợ của Chính phủ, nợ trong nước chiếm khoảng 49,6%, nợ nước ngoài chiếm 50,4% (kỳ hạn trung bình khoảng 12-13 năm, chủ yếu là vay ODA, lãi suất ưu đãi). Bên cạnh đó, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tháng 6-2014 đã tăng 0,3% so với tháng trước và tăng 4,98% so với cùng kỳ năm trước. Như vậy, sau nửa năm, lạm phát mới chỉ là 1,38%, bằng 1/5 mục tiêu lạm phát cả năm và thấp nhất trong 13 năm trở lại đây. Điểm đáng lưu ý là CPI hằng tháng đang có dấu hiệu tăng tốc với mức tăng tháng sau cao hơn tháng trước. Sau khi tăng khá cao vào tháng 1 và 2, CPI đã giảm theo đúng quy luật vào tháng 3 rồi xác lập xu hướng đi lên tăng dần trong các tháng 4, 5 và 6.

Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) Nguyễn Văn Bình cho biết, đến cuối tháng 6, tín dụng tăng 3,52% so với cuối năm 2013, trong đó có sự đóng góp từ việc tăng trưởng tín dụng ngoại tệ cao (tín dụng ngoại tệ tăng 12,03%, tín dụng bằng  đồng Việt Nam (VND) tăng 2,17%). Mặc dù tăng thấp nhưng nguyên nhân chủ yếu là do tính quy luật tín dụng thường tăng thấp trong những tháng đầu năm, sức hấp thụ vốn của nền kinh tế vẫn còn yếu, tình trạng nợ đọng ngân sách, vướng mắc trong xử lý tài sản bảo đảm chưa được xử lý dứt điểm, cơ chế bảo lãnh cho doanh nghiệp vay vốn chưa được đẩy mạnh... Tuy nhiên, mục tiêu tín dụng cả năm 2014 vẫn là 12-14%, tiếp tục tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy sản xuất, kinh doanh phát triển, đáp ứng vốn cho nền kinh tế.

Tiến sĩ Vũ Nhữ Thăng, Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách tài chính (Bộ Tài chính) cho rằng, chính sách tiền tệ được điều hành theo hướng thận trọng, từ đầu năm đến nay, NHNN mới chỉ cắt giảm lãi suất chính sách 1 lần (vào tháng 3) nhằm hỗ trợ tăng trưởng. Lãi suất huy động ổn định, lãi suất cho vay tiếp tục xu hướng giảm nhẹ so với đầu năm. Từ đầu tháng 6, một số ngân hàng thương mại nhà nước đã tiếp tục điều chỉnh giảm 0,1-0,5%/năm lãi suất huy động ở một số kỳ hạn dưới 12 tháng. Mặt bằng lãi suất huy động kỳ hạn dài không thay đổi so với tháng trước đó. Các mức lãi suất này, tính đến thời điểm tháng 6 đều thấp hơn cùng kỳ năm 2013. Việc hạ lãi suất huy động của các ngân hàng lớn vừa qua cũng cho thấy, dòng vốn đang rất dồi dào và các ngân hàng này cũng muốn giảm áp lực huy động, bởi nhu cầu cho vay còn đang gặp nhiều khó khăn.

Áp sát giá cả thị trường

Có thể nói, dấu ấn nổi bật trong 6 tháng đầu năm chính là việc áp trần giá mặt hàng sữa dành cho trẻ em dưới 6 tuổi và quyết định tăng giá xăng dầu của Bộ Tài chính gần đây nhất bắt đầu từ 20 giờ ngày 7-7 là lần thứ 5 điều chỉnh tăng giá mặt hàng này tính từ đầu năm 2014. Những điều chỉnh này có khả năng sẽ tác động không nhỏ tới CPI trong 6 tháng cuối năm.

Ông Nguyễn Anh Tuấn, Cục trưởng Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính) khẳng định, cho đến nay, chưa phát hiện các trường hợp vi phạm trong bán lẻ sữa cho trẻ em dưới 6 tuổi. Tuy nhiên, Cục Quản lý giá đang phối hợp với Bộ Y tế để làm rõ một số sản phẩm chức năng cho trẻ em không gọi là sữa. Ngay sau khi quy định áp trần giá sữa từ đầu tháng 6, cơ quan quản lý đã tổ chức nhiều đoàn thanh tra tại các tỉnh như Hà Nội, Đà Nẵng và Thành phố Hồ Chí Minh nhưng chưa phát hiện tình trạng vi phạm giá trần. Từ khi Bộ Tài chính công bố giá trần 141 dòng sản phẩm thì vẫn chưa có sự bổ sung hay thay đổi nào về chất lượng, mẫu mã, khối lượng sữa. 

Đại diện Bộ Tài chính tiếp tục khẳng định, việc tăng giá xăng dầu 5 lần từ đầu năm đến nay là hoàn toàn đúng quy định, thời điểm tăng giá (20 giờ) cũng không phải là “giờ hiểm”. Ông Tuấn giải thích, Liên Bộ Tài chính - Công Thương điều chỉnh giá được thực hiện theo đúng quy định với chu kỳ tính giá cơ sở bình quân 10 ngày và chu kỳ tính lưu thông giá trong 30 ngày. Việc giá xăng liên tục tăng là do giá xăng dầu thế giới liên tục biến động phức tạp và theo chiều hướng tăng. Với lần tăng giá mới nhất, theo tính toán của Bộ Tài chính, giá xăng thế giới từ ngày 5-6 đến ngày 6-7 đã tăng từ 116USD/thùng lên 126USD/thùng và biến động khó lường. Giá xăng tính bình quân theo chu kỳ 30 ngày là 122USD/thùng. Việc điều chỉnh giá đã được tính toán theo hướng kiềm chế bằng cách sử dụng linh hoạt quỹ bình ổn giá. Nếu không dùng quỹ bình ổn thì xăng dầu sẽ tăng giá nhiều hơn nữa. Ví dụ như lần tăng ngày 7-7, giá xăng đáng lẽ phải tăng 918 đồng/lít nhưng do đã trích Quỹ bình ổn giá 500 đồng/lít, nên giá xăng chỉ tăng trần 410 đồng/lít. Cũng theo ông Tuấn, mỗi lần điều chỉnh tăng giá mặt hàng xăng dầu, cơ quan quản lý đều có đánh giá tác động tới CPI. Khi điều chỉnh, Bộ Tài chính đều cân đối việc sử dụng quỹ bình ổn để tránh gây sốc với điều hành giá, nên từ đầu năm CPI vẫn ở mức độ kỳ vọng của Chính phủ.

"Bài toán" cuối năm

Tiến sĩ Vũ Nhữ Thăng cho rằng, về cơ bản rủi ro kinh tế vĩ mô của nền kinh tế đã giảm đi rất nhiều và tình hình kinh tế vĩ mô được cải thiện, thể hiện: Mức lạm phát thấp, tỷ giá ổn định, dữ trự ngoại hối tăng, xuất khẩu tiếp tục khả quan hơn. Lạm phát cả năm được dự báo sẽ vẫn ổn định ở mức thấp do nhu cầu tiêu dùng trong nước tuy hồi phục nhưng vẫn ở mức thấp; giá cả hàng hóa thế giới cũng được dự báo ổn định trong năm nay. Tuy nhiên, tăng trưởng kinh tế sẽ gặp khó khăn do tăng trưởng tín dụng ở mức khá thấp, báo hiệu tình hình sản xuất kinh doanh vẫn còn nhiều khó khăn, tăng trưởng đầu tư khu vực tư nhân vẫn ở mức thấp (bên cạnh tác động của tình hình căng thẳng Biển Đông).

Tăng trưởng tín dụng dự báo sẽ tăng cao trong các tháng cuối năm. Ảnh: Trọng Hải

Chính sách tài khóa cần tiếp tục được điều hành theo hướng tháo gỡ kịp thời khó khăn cho doanh nghiệp; đồng thời quản lý chặt chẽ nguồn thu, chi ngân sách chặt chẽ, tiết kiệm, phù hợp với nguồn thu. Sau 6 tháng tăng trưởng tín dụng của hệ thống ngân hàng vẫn ở mức thấp, tăng trưởng tín dụng chỉ đạt 2,02% so với cuối năm 2013 (trong đó tín dụng VND chỉ tăng ở mức thấp, đạt 0,68%). Nguyên do của tín dụng tăng thấp là tình hình sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp trong nền kinh tế tuy đã hồi phục nhưng còn nhiều khó khăn và các ngân hàng thương mại vẫn lo ngại rủi ro nợ xấu. Để lưu thông dòng vốn tín dụng, thời gian tới đòi hỏi cần tiếp tục thực hiện đồng bộ các giải pháp chính sách vĩ mô để tháo gỡ những nút thắt quan trọng như xử lý nợ xấu, tăng tổng cầu, hỗ trợ thị trường, tiêu thụ sản phẩm đầu ra của doanh nghiệp, giải quyết dứt điểm nợ đọng của ngân sách, xử lý các vướng mắc liên quan đến tài sản bảo đảm.

Đại diện WB nhận định, kinh tế Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức về khả năng cạnh tranh. Để khôi phục tiềm năng tăng trưởng trung hạn đòi hỏi phải đẩy mạnh quan tâm đến những cải cách cơ cấu - tập trung vào tái cơ cấu các doanh nghiệp nhà nước và khu vực ngân hàng trong nước, đồng thời xóa bỏ những rào cản đối với đầu tư tư nhân trong nước. Tăng trưởng dự báo ở mức 5,4%, vẫn cao hơn nhiều quốc gia trong khu vực và trên thế giới, nhưng mức tăng trưởng đó chưa tương xứng với tiềm năng của Việt Nam.

HOÀNG TRƯỜNG GIANG