Tái cơ cấu để nông nghiệp phát triển bền vững

QĐND - Đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt với mục tiêu duy trì tăng trưởng, nâng cao hiệu quả và khả năng cạnh tranh…

“Đánh thức” những thế mạnh

Tại hội nghị triển khai đề án “Tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững” vừa qua, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Cao Đức Phát nhấn mạnh: Đây là đề án lớn, cần phải có quyết tâm cao trong triển khai thực hiện cũng như bước đi phù hợp để việc tái cơ cấu giải quyết được những hạn chế, bất cập của ngành nông nghiệp hiện nay. Vì vậy, các địa phương và đơn vị trực thuộc Bộ cần xác định cụ thể định hướng triển khai tái cơ cấu trong từng ngành hàng. Giải quyết được những hạn chế về vấn đề chất lượng, hiệu quả, khả năng cạnh tranh, tập trung vào 4 lĩnh vực lợi thế là: Lâm nghiệp, thủy sản, trồng trọt, chăn nuôi theo hướng tăng trưởng bền vững.

Chế biến thủy sản tại Nhà  máy Chế biến thủy sản ở TP Cần Thơ.

Ông Nguyễn Bá Ngãi, Phó tổng cục trưởng, Tổng cục Lâm nghiệp cho biết: Ngành đã phê duyệt đề án tái cơ cấu theo hướng phát triển hiệu quả rừng trồng, nâng cao giá trị gia tăng sản phẩm và dịch vụ môi trường rừng, phát triển lâm nghiệp bền vững, từng bước đáp ứng nhu cầu gỗ, lâm sản cho tiêu dùng trong nước và xuất khẩu. Đặc biệt, chú trọng tăng cường đầu tư về công nghệ chế biến các sản phẩm đồ gỗ phục vụ xuất khẩu. Tổ chức lại sản xuất, thay đổi cách tiếp cận tổng hợp theo chuỗi từ khâu tạo nguyên liệu tới khai thác, chế biến và tiêu thụ sản phẩm.

Bộ trưởng Cao Đức Phát cho biết: Hiện nay, Việt Nam có 4 triệu héc-ta đất lúa, cần phải giữ 3,8 triệu héc-ta đất cho sản xuất lúa, còn lại có thể đưa các cây trồng có giá trị kinh tế cao, có lợi thế về giá cả để tăng thu nhập cho nông dân. Hạn chế lớn nhất của lĩnh vực trồng trọt là chế biến sau thu hoạch. Việt Nam xuất khẩu 8 triệu tấn gạo cũng chỉ xay rồi bán, hay cà phê xuất khẩu hơn 1 triệu tấn cũng chỉ là cà phê nhân, cao su cũng chỉ sơ chế rồi xuất khẩu. Vì vậy, đây là tiềm năng rất lớn mà ngành nông nghiệp phải tận dụng khai thác trong lần tái cơ cấu này. Nếu chỉ để nông dân xoay xở thì không thể nâng cao chất lượng, năng suất, vì vậy đã đến lúc phải áp dụng khoa học công nghệ, tổ chức lại sản xuất trên quy mô lớn.

Thủy sản và chăn nuôi là hai lĩnh vực được triển khai tái cơ cấu theo định hướng đảm bảo an toàn sinh học, an toàn dịch bệnh… xây dựng cơ cấu ngành, cơ cấu sản phẩm phát triển theo chiều sâu, tăng nhanh giá trị gia tăng, có năng lực cạnh tranh cao, trên cơ sở tăng năng suất, áp dụng khoa học công nghệ tiên tiến, áp dụng quy trình quản lý VietGAP… Đồng thời, bảo đảm tận dụng tối đa nguồn nguyên liệu từ gạo chế biến thức ăn chăn nuôi, thức ăn thủy sản để giảm áp lực nhập khẩu các loại nguyên liệu hiện nay như: Ngô, đậu tương...

Ông Nguyễn Hữu Trượng, Phó giám đốc Sở NN&PTNT tỉnh Bắc Ninh nêu ý kiến: Trong điều kiện suy thoái kinh tế hiện nay, thu ngân sách của địa phương cũng bị hạn chế, trong khi đó các đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp thì lại cần nguồn vốn đầu tư từ ngân sách nên cũng còn nhiều khó khăn. Vì vậy, hướng chỉ đạo của địa phương là tập trung vào những dự án, chương trình trọng điểm để làm trước, những vấn đề chưa quan trọng thì tạm dừng thực hiện.

Ông Nguyễn Hữu Dũng, Phó chủ tịch Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) nhấn mạnh, ngành cần tư duy theo chuỗi giá trị mới có thể nâng cao giá trị gia tăng. Ngược lại, việc thiết lập được chuỗi liên kết này sẽ tạo cơ sở để các bên liên quan thảo luận, thương lượng về cơ chế lợi nhuận.

Tạo cơ chế thu hút nguồn lực đầu tư cho nông nghiệp

Bộ trưởng Cao Đức Phát cho rằng: Phải đa dạng hóa nguồn lực đầu tư trong thực hiện tái cơ cấu ngành để bảo đảm đạt mục tiêu nêu ra của đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững, bảo đảm tốc độ tăng trưởng GDP toàn ngành nông nghiệp từ 2,6 đến 3,0%/năm trong giai đoạn 2011-2015, từ 3,5 đến 4,0%/năm trong giai đoạn 2016-2020. Nâng cao thu nhập và cải thiện mức sống cho cư dân nông thôn, bảo đảm an ninh lương thực cả trước mắt và lâu dài, góp phần giảm tỷ lệ đói nghèo.

Theo mục tiêu của đề án tái cơ cấu, ngành thủy sản phấn đấu đến năm 2020 giữ ổn định sản lượng khai thác thủy sản ở mức 2,4-2,6 triệu tấn/năm (bao gồm sản lượng khai thác nội địa đạt 0,2 triệu tấn, sản lượng khai thác hải sản 2,2-2,4 triệu tấn). Tốc độ tăng giá trị sản xuất bình quân 11%/năm, tăng tỷ trọng thủy sản trong giá trị sản xuất toàn ngành 33%. Để đạt được những mục tiêu này, ngành thủy sản phải thực hiện đồng bộ 7 giải pháp về quy hoạch, tổ chức, đầu tư, chính sách, khoa học công nghệ, thị trường và hợp tác quốc tế.

Bà Nguyễn Thị Hồng, Vụ trưởng Vụ Kế hoạch, Bộ NN&PTNT cho rằng: Một trong những giải pháp quan trọng để triển khai hiệu quả đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp là việc nghiên cứu cơ chế, chính sách khuyến khích đầu tư tư nhân phù hợp với tiềm năng, lợi thế và nhu cầu địa phương để thu hút vốn đầu tư xã hội cho phát triển nông nghiệp, nông thôn trên địa bàn. Đặc biệt, các địa phương cần chú trọng thực hiện mô hình đầu tư theo hình thức đối tác công-tư như trong nhiều lĩnh vực đã thực hiện và hoạt động có hiệu quả để đẩy mạnh hình thức hợp tác theo mô hình này, hoặc các địa phương đề xuất để Bộ đề nghị Chính phủ phát triển mô hình và nhân rộng hình thức đầu tư theo hình thức đối tác công-tư trong toàn ngành.

Cùng với việc đa dạng hóa nguồn lực, thu hút đầu tư cần phải nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng đầu tư công thông qua việc xác định các lĩnh vực dự án cần có sự ưu tiên đầu tư để tập trung thu hút đầu tư. Hạn chế đầu tư công vào các lĩnh vực mà tư nhân có thể đầu tư hoặc chuyển đổi đầu tư sang hình thức đầu tư khác để triển khai hiệu quả đề án tái cơ cấu ngành.

Tiến sĩ Đặng Kim Sơn, Viện trưởng Viện Chính sách và Chiến lược Phát triển Nông nghiệp Nông thôn (IPSARD), Bộ NN&PTNT nhấn mạnh: Tăng cường hợp tác công-tư và thu hút đầu tư tư nhân là một trong những “mắt xích” gắn kết sự thành công trong triển khai đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp. Hiện thu hút đầu tư tư nhân cho lĩnh vực nông nghiệp đang hạn chế và không được quan tâm, vì vậy cần phân cấp cũng như có cơ chế đặc thù để tạo động lực khuyến khích thu hút đầu tư tư nhân mạnh mẽ hơn.

Bài và ảnh: NGUYỄN KIỂM