QĐND - Sáng 25-7, Kiểm toán Nhà nước (KTNN) đã tổ chức họp báo công bố kết quả kiểm toán năm 2013. Kết quả sau khi kiểm toán cho thấy, bên cạnh những điểm sáng về thu, chi ngân sách, về sự cố gắng của các doanh nghiệp Nhà nước, vẫn còn còn không ít các sai phạm mà KTNN đã kiến nghị xử lý ... 

Vượt chi lớn hơn vượt thu ngân sách Nhà nước

Năm 2013, KTNN đã tiến hành kiểm toán 150 đầu mối và kiểm toán báo cáo quyết toán ngân sách nhà nước (NSNN) năm 2012 tại Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư. Trong số 150 đầu mối  có 16 Bộ, ngành, cơ quan Trung ương, 34 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, 26 dự án đầu tư xây dựng, 32 doanh nghiệp Nhà nước và các tổ chức tài chính ngân hàng… Kết quả kiểm toán quyết toán NSNN năm 2012 cho thấy, trong khi tổng thu NSNN đạt hơn 1,05 triệu tỷ đồng, vượt 1,9% dự toán thì tổng chi lên tới hơn 1,17 triệu tỷ đồng, vượt 8,3% dự toán. Trong đó, số vượt chi nhiều nhất vẫn tập trung vào chi đầu tư phát triển với 268.812 tỷ đồng, vượt 49,3% dự toán; chi trả nợ, viện trợ 105.838 tỷ đồng, vượt 5,8% dự toán.

Kiểm toán viên KTNN thực hiện kiểm toán hạ tầng kỹ thuật khu tái định cư Bàu Vá, tỉnh Thừa Thiên-Huế. ảnh: Sav.gov.vn

Theo ông Đào Văn Dũng, Vụ trưởng Vụ Tổng hợp (Kiểm toán Nhà nước), dự toán thu mà Trung ương giao cho các đơn vị được kiểm toán chưa bảo đảm mức huy động vào ngân sách theo định hướng; một số địa phương do chưa dự báo được những biến động của nền kinh tế dẫn đến dự toán giao chưa sát thực tế. Về quản lý thu NSNN tại một số doanh nghiệp được kiểm toán vẫn còn tình trạng hạch toán và kê khai thiếu doanh thu, xác định sai chi phí tính thuế, từ đó tính thiếu thuế phải nộp… Một số doanh nghiệp công ích tại TP Hồ Chí Minh và Hà Nội xác định mức lương tối thiểu và chi lương bất hợp lý; chưa khắc phục được tình trạng thất thu thuế, phí, lệ phí. KTNN đã xác định các khoản phải nộp về NSNN tăng thêm hơn 3000 tỷ đồng, trong đó tập trung chủ yếu vào các tập đoàn, tổng công ty nhà nước với hơn 1.800 tỷ đồng phải nộp thêm về NSNN.

Cũng theo ông Đào Văn Dũng, tính đến hết năm 2012, nhiều Bộ, ngành, cơ quan Trung ương có số nợ đọng vốn đầu tư lớn, trong đó 15 Bộ, cơ quan Trung ương, địa phương có số nợ hơn 1000 tỷ đồng. Số vốn ứng trước chưa thu hồi lũy kế đến hết năm 2012 là hơn 58,3 nghìn tỷ đồng, bằng 32,4% kế hoạch vốn năm 2012, trong khi số thu hồi vốn ứng trước năm 2012 chỉ là hơn 2,4 nghìn tỷ đồng. Ngoài ra, năm 2012, một số địa phương hụt thu nhưng không thực hiện, hoặc thực hiện không triệt để việc rà soát, cắt giảm nhiệm vụ chi; 31/34 tỉnh, thành phố được kiểm toán vượt dự toán chi thường xuyên được HĐND giao đầu năm, trong đó 20/34 địa phương chi quản lý hành chính, đảng đoàn có mức vượt trên 30%. Trong điều hành ngân sách còn sử dụng 569 tỷ đồng từ nguồn tăng thu (nguồn thu từ tiền sử dụng đất, nguồn cải cách tiền lương) để bổ sung chi thường xuyên sai quy định; 17/34 địa phương chi không đúng nhiệm vụ với số tiền 79 tỷ đồng; 26/34 địa phương sử dụng sai nguồn kinh phí hơn 1.500 tỷ đồng. Một số địa phương còn sử dụng kinh phí bổ sung có mục tiêu của Trung ương và địa phương để bù hụt thu ngân sách. Việc sử dụng sai nguồn kinh phí trong khi không còn kết dư ngân sách dẫn đến một số nhiệm vụ chi chưa thực hiện nhưng không còn nguồn bảo đảm, làm ảnh hưởng đến nhiệm vụ kinh tế-xã hội của địa phương trong những năm tiếp theo.

Báo cáo kiểm toán cho thấy, một số đơn vị được kiểm toán còn báo cáo sai nguồn cải cách tiền lương được để lại từ nguồn thu học phí, viện phí và thu sự nghiệp khác; Bộ Tài chính thẩm tra thiếu chặt chẽ dẫn đến cấp thừa kinh phí cải cách tiền lương năm 2012 là hơn 862 tỷ đồng. Ngoài ra, 21/34 địa phương chưa trích đủ nguồn thực hiện cải cách tiền lương theo quy định là 457 tỷ đồng; 24/34 địa phương còn sử dụng nguồn cải cách tiền lương để chi thường xuyên, chưa đúng quy định với số tiền 1.409 tỷ đồng.

Một số doanh nghiệp Nhà nước kinh doanh không hiệu quả

Năm 2013, KTNN đã kiểm toán báo cáo tài chính của 242 doanh nghiệp thuộc 27 tập đoàn, tổng công ty Nhà nước (TĐ, TCT).  Kết quả kiểm toán cho thấy 26/27 TĐ, TCT được kiểm toán kinh doanh có lãi nhưng hiệu quả hoạt động giảm sút so với năm 2011.

Tổng tài sản, nguồn vốn của 27 TĐ, TCT được kiểm toán là hơn 1,6 triệu tỷ đồng. Trong đó nợ phải thu là 177.517 tỷ đồng, chiếm 11,03% tổng tài sản; hàng tồn kho là 108.636 tỷ đồng, chiếm 6,75% tổng tài sản; nợ phải trả là hơn 912 nghìn tỷ đồng, chiếm 56,7% tổng nguồn vốn… Nhiều TĐ, TCT quản lý nợ phải thu chưa chặt chẽ dẫn đến nợ quá hạn, khó đòi lớn. Theo báo cáo của KTNN, tổng số nợ quá hạn của các TĐ, TCT là khoảng 15.000 tỷ đồng. Bên cạnh đó, một số khoản tạm ứng tồn đọng nhiều năm với số tiền lớn chưa thu hồi; nợ trong nội bộ tập đoàn, giữa các tập đoàn với nhau số tiền lớn, kéo dài chưa được giải quyết dứt điểm; quản lý hàng tồn kho chưa hiệu quả…

Qua kiểm toán cũng cho thấy, hầu hết các đơn vị phản ánh không đúng doanh thu, chi phí; quan hệ mua bán giữa công ty mẹ và công ty con/ công ty liên kết chưa bảo đảm khách quan, không đúng quy định. Cụ thể như công ty mẹ EVN đã nâng mua giá điện của 2 nhà máy điện với tổng số tiền 865,8 tỷ đồng nhưng lại giảm giá bán điện cho 5 tổng công ty điện lực với số tiền hơn 1.700 tỷ đồng để hỗ trợ bù lỗ cho các đơn vị này trong năm 2011. Một số đơn vị chưa tuân thủ quy định phân bổ và áp dụng định mức chi phí, chưa xác định giá thành dịch vụ (VNPT chưa xác định giá thành riêng cho các dịch vụ viễn thông; VNA chưa xác định giá thành dịch vụ vận tải hàng không…). Bên cạnh đó, một số đơn vị được kiểm toán đầu tư tài chính không đúng quy định, đầu tư không hiệu quả, nhiều công ty con, công ty liên kết kinh doanh thua lỗ, mất vốn. Qua kiểm toán, KTNN còn xác định hầu hết các tập đoàn, tổng công ty có đầu tư vào xây dựng, kinh doanh bất động sản đều có dự án triển khai chậm hoặc kéo dài nhiều năm làm giảm hiệu quả đầu tư; một số dự án dừng thi công do không có vốn gây lãng phí.

Kết quả kiểm toán đối với các ngân hàng thương mại cho thấy, các ngân hàng về cơ bản đã hoàn thành nhiệm vụ được giao, đáp ứng những tỷ lệ bảo đảm an toàn trong hoạt động của các tổ chức tín dụng, kết quả hoạt động kinh doanh có lãi… Tuy nhiên, tỷ suất lợi nhuận trên vốn tại các ngân hàng đều giảm so với năm 2011; tăng trưởng tín dụng trên toàn hệ thống các tổ chức tín dụng chỉ đạt 8,85%, trong khi mục tiêu đề ra theo Nghị quyết số 01/NQ-CP ngày 3-1-2012 của Chính phủ là 15-17%; tỷ lệ nợ xấu cao. 

Tại cuộc họp báo, đại diện KTNN cho biết: Kết quả thực hiện kiến nghị kiểm toán năm 2012, KTNN kiến nghị xử lý tài chính thực hiện đến hết năm 2013 được gần 9.500 tỷ đồng; 51 văn bản đã và đang được Chính phủ, các bộ, ngành địa phương thực hiện hủy bỏ, sửa đổi, bổ sung theo kiến nghị của KTNN. Năm 2013, KTNN kiến nghị xử lý tài chính 22.821,3 tỷ đồng (tăng thu hơn 4000 tỷ đồng, giảm chi hơn 5000 tỷ đồng và hoàn trả NSNN gần 10.000 tỷ đồng, xử lý khác hơn 1000 tỷ đồng); rà soát, hủy bỏ hoặc thay thế, sửa đổi, bổ sung 72 văn bản không phù hợp với quy định Nhà nước…

Bài và ảnh: MINH MẠNH – TRẦN HOA