QĐND - Tình trạng doanh nghiệp nợ đọng BHXH gây ảnh hưởng đến quyền lợi người lao động đã kéo dài nhiều năm. Việc thu hồi nợ đọng BHXH rất khó thực hiện vì chế tài xử phạt còn quá nhẹ và lỏng lẻo.

Thời gian qua, mặc dù BHXH Việt Nam và bảo hiểm các tỉnh, thành phố đã tích cực triển khai, thực hiện nhiều biện pháp để tăng cường công tác thu, giảm nợ đọng nhưng hiện tượng doanh nghiệp chậm nộp, trốn đóng BHXH, BHYT vẫn diễn ra phổ biến và còn có chiều hướng gia tăng. Tính đến cuối tháng 11-2013, tổng số tiền nợ BHXH, BHYT, bảo hiểm tự nguyện là 10.659 tỷ đồng, tăng 22% so với cùng kỳ năm 2012. Trong đó, nợ BHXH lên tới 7.193,9 tỷ đồng; nợ BHYT là 2.912,8 tỷ đồng và nợ bảo hiểm thất nghiệp là 552,2 tỷ đồng. Trong số này, có những doanh nghiệp nợ hơn 3.200 tỷ đồng kéo dài hơn 6 tháng, trở thành nợ khó đòi.

Theo thống kê, hiện nay tại 63 tỉnh, thành phố đều có doanh nghiệp nợ đọng BHXH, trong đó 10 địa phương có tỷ lệ nợ cao là Lâm Đồng, Nghệ An, Sóc Trăng, Hà Giang, Cà Mau, Phú Thọ, Ninh Thuận, Thanh Hóa, Hòa Bình, Bình Thuận. Theo ông Trần Đình Liệu, Trưởng Ban Thu (BHXH Việt Nam), số tiền nợ đọng BHXH ở mức báo động như hiện nay bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân. “Do nền kinh tế phục hồi chưa tốt nên nhiều doanh nghiệp không sản xuất kinh doanh, lao động chủ yếu làm việc cầm chừng, trong khi hàng tồn kho lớn, không tiêu thụ được nên tiền đầu tư bị tồn đọng. Do đó, doanh nghiệp khó khăn trong thanh toán BHXH” - ông Liệu cho biết.

Người lao động làm thủ tục nhận BHXH tại TP Hồ Chí Minh.

Theo ông Mai Đức Thắng, Phó trưởng Ban Thu (BHXH Việt Nam), nguyên nhân khiến tình trạng nợ tiếp tục tăng là do nhiều doanh nghiệp giải thể không có khả năng đóng bảo hiểm cho người lao động. Bên cạnh đó, tình trạng chiếm dụng tiền BHXH, BHYT tại nhiều doanh nghiệp vẫn diễn ra do lãi suất xử phạt chậm đóng còn thấp hơn lãi suất vay vốn ngân hàng nên nhiều doanh nghiệp chiếm dụng số tiền này của người lao động để tiếp tục sản xuất kinh doanh. “Việc xử phạt doanh nghiệp để thu hồi BHXH, BHYT cũng còn nhiều bất cập vì đây là loại án mới. Nhiều tòa án địa phương xử lý án chậm, khiến thi hành án còn hạn chế. Thêm vào đó, một số địa phương do muốn thu hút đầu tư nên cũng không xử lý kiên quyết với doanh nghiệp ” - ông Mai Đức Thắng nhấn mạnh.

Theo thống kê của BHXH Việt Nam, hiện mới có 10,437 triệu người tham gia BHXH bắt buộc, có khoảng 0,14 triệu người tham gia BHXH tự nguyện. Nhìn chung, tỷ lệ tham gia BHXH bắt buộc và tự nguyện còn thấp, mới chỉ chiếm 20% lực lượng lao động. Với con số này thì hàng triệu lao động bước vào tuổi về hưu sẽ không có thu nhập từ lương hưu.

Bộ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội Phạm Thị Hải Chuyền cho biết, để hoàn thành mục tiêu đến năm 2020 đạt 50% lực lượng lao động tham gia BHXH thì còn rất nhiều việc phải làm. Trong đó, giải pháp trước mắt là phải lấy được lòng tin của người lao động. “Để mọi người chấp hành nghiêm túc việc tham gia BHXH bắt buộc, thì cần phải có những chế tài xử lý nghiêm đối với những doanh nghiệp không tham gia đóng bảo hiểm cho người lao động”, Bộ trưởng Phạm Thị Hải Chuyền nói.

Về giải pháp lâu dài, Bộ trưởng Phạm Thị Hải Chuyền cho rằng, tới đây, khi sửa Luật BHXH, cần nới rộng đối tượng tham gia bảo hiểm bắt buộc và cần có cơ chế để các đối tượng tham gia bảo hiểm tự nguyện một cách tốt hơn. Và như vậy, Nhà nước có thể hỗ trợ một phần hoặc mở trần người tham gia bảo hiểm tự nguyện sẽ không hạn hẹp về tuổi, nghĩa là có đóng có hưởng. Với cơ chế này, số lượng người tham gia BHXH sẽ nhiều lên. Như vậy mới có thể hoàn thành được mục tiêu 50% số lao động được tham gia BHXH vào năm 2020.

Bài và ảnh: KHANH LÊ