QĐND - Sau hơn 10 năm giữ ổn định theo phương thức "ba chung", tiếp tục lộ trình đổi mới thi cử sau thành công của kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông năm 2014, kỳ thi tuyển sinh đại học, cao đẳng đang diễn ra đợt thi đầu tiên với nhiều nét mới mang tính căn bản. Mùa thi năm nay được coi là giai đoạn "bản lề", đặt nền móng cho những đổi mới toàn diện về thi cử của ngành giáo dục nước nhà.

Đổi mới thi cử - từ nghị quyết đến hiện thực

Mùa thi đại học năm nay, khát vọng đổi mới, giảm bớt các kỳ thi rườm rà, tốn kém cứ đau đáu trong lòng những người tâm huyết với sự nghiệp giáo dục, nhất là khi truyền thông đưa những hình ảnh lay động trái tim: Một người cha mang theo bầy sáo đá mới nở về thành phố bán lấy tiền cho con thi đại học; cậu học trò nghèo quê Hải Dương mang theo con mèo, con chó và mấy trăm nghìn làm lộ phí đi thi…

Tổ chức chặt chẽ bàn giao, niêm phong bài thi tại Hội đồng thi Học viện Phòng không-Không quân. Ảnh: Trọng Hải

Làm sao để mỗi kỳ thi đại học trở nên nhẹ nhàng, hiệu quả hơn và nhịp sống xã hội không bị xáo trộn?

Theo lãnh đạo Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD-ĐT), những đổi mới liên tiếp của hai kỳ thi tốt nghiệp THPT và tuyển sinh đại học, cao đẳng năm nay đều hướng tới giải đáp câu hỏi đó.

Vậy đổi mới thi cử theo hướng nào? Trả lời chất vấn tại kỳ họp thứ 7, Quốc hội khoá XIII vừa qua, Bộ trưởng Phạm Vũ Luận đã nêu rõ: “Đổi mới thi, kiểm tra, đánh giá theo hướng phát triển năng lực của học sinh. Giảm dần yêu cầu học thuộc lòng, chú trọng vận dụng kiến thức tổng hợp bằng cách ra đề thi theo hướng tăng dần các yêu cầu vận dụng sáng tạo, ra đề “mở” gắn với những vấn đề thời sự của đất nước để học sinh trình bày ý kiến cá nhân trên cơ sở tổng hợp, vận dụng kiến thức được học, qua đó đánh giá đúng chất lượng học tập và năng lực của học sinh. Thực hiện trao quyền tự chủ tuyển sinh cho các cơ sở giáo dục đại học. Trên cơ sở các đề án tuyển sinh riêng, năm 2014 có 62 trường đại học, cao đẳng được thực hiện tự chủ tuyển sinh. Để hỗ trợ các cơ sở giáo dục đại học chưa thực hiện tuyển sinh riêng, Bộ GD-ĐT tạo tiếp tục tổ chức kỳ thi chung. Đối với kỳ thi chung, đổi mới cách xác định điểm sàn (nhiều mức điểm sàn, nhân hệ số 2 đối với môn thi chính) nhằm tạo sự linh hoạt trong tuyển sinh, tăng cơ hội trúng tuyển cho thí sinh nhưng vẫn bảo đảm chất lượng nguồn tuyển và từng bước phân tầng các cơ sở giáo dục đại học.

Đến bao giờ học sinh Việt Nam mới thoát khỏi áp lực của thi cử? Ông Mai Văn Trinh, Cục trưởng Cục Khảo thí và kiểm định chất lượng giáo dục (Bộ GD-ĐT) cho biết: Chương trình hành động của Chính phủ về thực hiện Nghị quyết 29 của Trung ương đã nêu rõ: Hướng tới 1 kỳ thi duy nhất sử dụng kết quả để xét tốt nghiệp THPT và là căn cứ quan trọng tuyển sinh ĐH-CĐ. Hiện tại, Bộ GD-ĐT đang xây dựng đề án 1 kỳ thi chung để sử dụng kết quả xét tốt nghiệp THPT và làm căn cứ tuyển sinh ĐH-CĐ. Các trường ĐH-CĐ có thể sử dụng một phần kết quả để làm căn cứ tuyển sinh hoặc toàn bộ. Mục tiêu kỳ thi này là làm thế nào để kỳ thi phản ánh khách quan trình độ học sinh, phân hóa tốt hơn trình độ học sinh.

Kỳ thi "bản lề"

Với tinh thần đổi mới ấy, kỳ thi tuyển sinh đại học, cao đẳng năm nay sẽ có nhiều đổi mới mang tính đặt "bản lề" cho những đổi mới mạnh mẽ hơn vào những năm tới, mà như dự kiến của Bộ GD-ĐT, sau năm 2016 sẽ chỉ còn một kỳ thi quốc gia.

Để bảo đảm chất lượng tuyển sinh đầu vào, Bộ GD-ĐT sẽ quy định ngưỡng tuyển sinh để các trường lấy đó làm căn cứ tuyển sinh theo phương thức lấy từ cao xuống thấp đến lúc đủ chỉ tiêu đã được phê duyệt. Các trường có thể sử dụng môn thi nhân hệ số 2 để xác định điểm sàn. Những năm trước, Bộ GD-ĐT chỉ quy định 1 mức điểm sàn cho các trường nhưng năm nay, Bộ quy định 3 mức điểm sàn đối với khu vực đại học và 1 mức điểm sàn đối với khu vực cao đẳng. Điều này sẽ tạo cơ hội đỗ cao cho thí sinh nào có năng lực, sở trường ở những môn học, ngành nghề nào đó. Đây là bước đi đầu tiên nhằm hướng tới phân tầng các trường đại học, cao đẳng.

Về các đối tượng ưu tiên, năm nay, Bộ GD-ĐT đã bổ sung một số đối tượng được ưu tiên, đối tượng tuyển thẳng. Đặc biệt, điểm đổi mới quan trọng là đã sửa đổi chính sách ưu tiên khu vực và các đối tượng, nhằm bảo đảm công bằng cho thí sinh. Ví dụ: Về đối tượng ưu tiên người dân tộc thiểu số được xác định là người có hộ khẩu thường trú tại các thôn đặc biệt khó khăn theo quy định tại Quyết định số 447/QĐ-UBDT, Quyết định số 539/QĐ-TTg (thay thế cho quy định trước đây là người có cha hoặc mẹ là người dân tộc thiểu số). Bổ sung đối tượng 04: Con của người hoạt động kháng chiến bị nhiễm chất độc hóa học có tỷ lệ suy giảm khả năng lao động 81% trở lên. Bổ sung đối tượng 05: Chỉ huy trưởng, Chỉ huy phó ban chỉ huy quân sự xã, phường, thị trấn; Thôn đội trưởng, Trung đội trưởng Dân quân tự vệ nòng cốt, dân quân tự vệ đã hoàn thành nghĩa vụ tham gia dân quân tự vệ nòng cốt từ 12 tháng trở lên, dự thi vào ngành Quân sự cơ sở. Đối tượng được tuyển thẳng cũng mở rộng thêm, bổ sung đối tượng đoạt giải trong Hội thi khoa học kỹ thuật do Bộ GD-ĐT tổ chức… Đối tượng ưu tiên theo khu vực cũng sửa đổi chính sách ưu tiên khu vực (KV) và đối tượng nhằm bảo đảm công bằng cho thí sinh. Theo đó, KV 1 hiện nay hẹp hơn trước kia khi chỉ quy định là các thôn đặc biệt khó khăn, xã KV I, II, III thuộc vùng dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2012 - 2015 và các xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang ven biển và hải đảo giai đoạn 2013 - 2015 theo quy định hiện hành.

Trật tự, kỷ luật phòng thi tại Trường Đại học Trần Quốc Tuấn được thực hiện nghiêm túc. Ảnh: Trọng Hải

Một điểm mới nữa trong kỳ thi năm nay là Bộ GD-ĐT cho phép các trường tổ chức tuyển sinh riêng. Ngoài ra, Bộ cũng cho phép các trường được tổ chức tuyển sinh hai lần thay vì một lần như trước đây. Các trường tổ chức tuyển sinh riêng cũng có thể kết hợp xét tuyển từ những kỳ thi chung có kết quả đáp ứng các tiêu chí bảo đảm chất lượng đầu vào do Bộ quy định. Thời gian xét tuyển kéo dài đến ngày 30-10 đối với hệ đại học và ngày 15-11 đối với hệ cao đẳng. Thí sinh có thể tham gia nhiều đợt xét tuyển; mỗi đợt tham gia thi tuyển chưa trúng tuyển, thí sinh sẽ được cấp 3 giấy chứng nhận kết quả thi; nếu tham gia cả 2 kỳ thi đại học và cao đẳng, thí sinh sẽ được cấp 6 giấy chứng nhận để đem đi xét tuyển vào các trường (tăng thêm 2 giấy so với năm ngoái).

Tháng 9 tới, các trường đều phải công bố đề án tuyển sinh riêng

Qua ngày thi đầu tiên, những đổi mới trong khâu ra đề thi, tổ chức thi đã cho thấy thi đại học ở nước ta ngày càng đổi mới, bảo đảm tính chặt chẽ ngày càng cao hơn. Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Bùi Văn Ga, cho biết: “Đề thi đại học năm nay tiếp tục đổi mới trên tinh thần đề thi tốt nghiệp THPT vừa qua. Đề thi sẽ không quá khó, không đánh đố, yêu cầu kiểm tra năng lực, kiến thức thực tiễn của thí sinh. Đề thi sẽ theo dạng mở và không yêu cầu học sinh học thuộc lòng máy móc. Riêng đề thi Ngoại ngữ chỉ có phần thi trắc nghiệm, không có phần tự luận”. Cũng theo ông Bùi Văn Ga, rút kinh nghiệm mùa thi 2013, nhiều trường đại học đã phát hiện các trường hợp thi hộ, thi kèm với giá thuê hàng trăm triệu đồng. Vì vậy, năm nay Bộ đã yêu cầu các hội đồng thi tập huấn giám thị kỹ, hội đồng thi phải có danh sách, ảnh thí sinh để đối chiếu kiểm tra; khi thí sinh vào phòng thi, giám thị đối chiếu ảnh với người thật. Bên cạnh đó, giám thị phải bố trí những thí sinh trùng tên, gần tên này ngồi cách xa nhau để tránh thi kèm.

Tinh thần chặt chẽ ấy đã được thực hiện trong kỳ thi này. Năm ngoái, có thí sinh đã sử dụng thiết bị công nghệ cao như đồng hồ chụp tài liệu mang vào phòng thi bị phát hiện. Năm nay, nhiều hội đồng thi đã photo hình ảnh những thiết bị công nghệ cao để giám thị cảnh giác. Sáng qua (4-7), trong buổi thi môn Toán, Hội đồng tuyển sinh Học viện Cảnh sát Nhân dân đã lập biên bản và tạm giữ một chiếc đồng hồ có khả năng trao đổi dữ liệu của một thí sinh.

Còn tại Trường Đại học Kinh tế Quốc dân, GS,TS Phạm Quang Trung, Phó hiệu trưởng cho biết, qua ứng dụng công nghệ thông tin để rà soát, nhà trường đã loại gần 1.300 hồ sơ trùng họ tên, ngày sinh và chỗ ở, nhờ đó đã giảm được một điểm thi và tiết kiệm được 220 triệu đồng.

Sự nghiêm túc của kỳ thi đại học cho thấy mục tiêu hướng tới một kỳ thi chung mà dữ liệu của nó có thể dùng để xét tốt nghiệp THPT lẫn tuyển sinh đại học, cao đẳng như lộ trình là hoàn toàn có thể thực hiện được. Theo kế hoạch, tháng 9 tới, tất cả các trường đại học, cao đẳng phải công bố đề án tuyển sinh riêng để tiến tới một kỳ thi quốc gia chung, một kỳ thi có hai mục đích.

NGUYÊN MINH