QĐND Online – Đổi mới giáo dục, nâng cao chất lượng đời sống giáo viên, giải quyết vấn đề bức xúc trong giáo dục… là những kỳ vọng của người dân đối với ngành GD và ĐT, nhằm nâng cao chất lượng giáo dục trong toàn xã hội. Trước thềm năm mới 2014, phóng viên đã có cuộc trao đổi với Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Phạm Vũ Luận để làm rõ hơn về vấn đề này.

Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Phạm Vũ Luận

 

Giáo dục không cho phép thử nghiệm

Phóng viên (PV): Là một “tư lệnh” ngành, Bộ trưởng có trăn trở và hành động gì trước Nghị quyết số 29 về đổi mới căn bản và toàn diện GD-ĐT mà Ban Chấp hành Trung ương Đảng vừa đề ra?

Bộ trưởng Phạm Vũ Luận: Bộ GD-ĐT được giao chủ trì, phối hợp với các ban ngành liên quan xây dựng Dự thảo chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết 29 về Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế.

Hiện, Bộ GD-ĐT đang tiến hành lấy ý kiến các chuyên gia trong xây dựng Đề án Đổi mới chương trình – sách giáo khoa (SGK) phổ thông sau năm 2015 để trình Thủ tướng.

Để triển khai thực hiện Nghị quyết 29, Bộ GD-ĐT xây dựng một đề án hành động, bao gồm nhiều lĩnh vực, trong đó triển khai đổi mới ở phổ thông, đổi mới ở khu vực đào tạo ĐH-CĐ, vấn đề chương trình-nội dung SGK, phương pháp dạy và học, thi và kiểm tra đánh giá, tổ chức và quản lý đào tạo, đào tạo lại, bồi dưỡng giáo viên, vấn đề cơ chế tổ chức...

Đổi mới giáo dục căn bản, toàn diện lần này được ví như một “trận đánh” lớn, cần sự phối hợp của nhiều “binh chủng” để “đánh” nhiều mục tiêu, tổ chức nhiều “chiến dịch”. Tôi biết sẽ có nhiều phương án cho trận đánh lớn, nhất là trận đánh mở đầu.

PV: Bộ trưởng đã có chuẩn bị nào cho “trận đánh” mở đầu?

Bộ trưởng Phạm Vũ Luận: Cha ông ta đã có câu “đầu xuôi thì đuôi mới lọt”, do vậy, chúng tôi thảo luận và quyết định phải bắt đầu từ những việc không khó. Nếu bắt đầu từ việc khó mà hỏng thì không nên. Tuy nhiên, cũng không được bắt đầu từ khâu kém quan trọng, mà phải bắt đầu từ việc giải quyết những nguyên nhân gây bức xúc cho xã hội, khâu có giá trị lan tỏa. Chúng tôi đang tính toán bắt đầu từ việc chấn chỉnh, thay đổi cách quản lý; tiếp đến là đổi mới thi cử, vấn đề giáo viên… Tất cả những việc đó đều xoay quanh vấn đề con người, đó là thầy-trò-cán bộ quản lý. Kinh nghiệm lịch sử của giáo dục Việt Nam, cũng như các lĩnh vực khác đều cho thấy, con người là yếu tố quyết định. Ngành giáo dục sẽ bắt đầu từ đội ngũ giáo viên. Gần đây, chúng tôi bắt đầu chỉ đạo hệ thống các trường sư phạm, các cơ sở đào tạo giáo viên vào cuộc mạnh mẽ việc tổ chức nghiên cứu đổi mới chương trình nội dung SGK, lấy đó làm mục tiêu để đổi mới thiết kế chương trình đào tạo giáo viên.

Giáo dục là con người, không cho phép thử nghiệm mà chưa biết thắng hay thua, bởi vậy chúng tôi chỉ đề xuất những gì có thể làm được.

Hiện nay, ngành giáo dục đang làm nhiều việc cùng lúc, trong đó có việc thử nghiệm tất cả những điều mà chúng tôi đề xuất với Trung ương để triển khai, đưa Nghị quyết vào cuộc sống. Hai năm nay, hàng trăm nghìn học sinh ở 35 tỉnh, thành phố, trong đó có nhiều vùng khó khăn đã áp dụng chuyển đổi từ phương pháp dạy và học nặng từ truyền thụ kiến thức sang hình thành năng lực, kỹ năng và phẩm chất học sinh; chuyển từ đọc-chép sang hướng dẫn học sinh cách tự học.

Tương tự, vấn đề đổi mới quản lý giáo dục, trong đó đổi mới quản lý giáo dục ĐH đã được triển khai ngay từ khi xây dựng Luật giáo dục ĐH. Bộ GD-ĐT vừa công bố dự thảo đổi mới tuyển sinh ĐH, giao tự chủ tuyển sinh cho các trường…

PV: Như vậy, nền GD Việt Nam năm 2014 sẽ được hình dung ra sao, thưa Bộ trưởng?

Bộ trưởng Phạm Vũ Luận: Năm 2014, những công việc mà chúng tôi đang triển khai sẽ được đẩy mạnh, tăng tốc, nhất là việc thiết kế xây dựng chương trình-SGK phổ thông, để tiến hành triển khai thí điểm. Bên cạnh đó sẽ cấu trúc lại các cơ sở đào tạo giáo viên. Bộ GD-ĐT đã lựa chọn 6 trường sư phạm lớn của đất nước làm đầu tàu, động lực để triển khai việc này sang toàn hệ thống…

Đối với đào tạo giáo viên có mấy hướng ưu tiên. Nếu giữa đào tạo thạc sĩ, tiến sĩ với đại học, chúng tôi sẽ chú trọng đào tạo đại học. Giữa đào tạo chính quy và phi chính quy, chúng tôi chú trọng đào tạo chính quy. Giữa đào tạo mới và đào tạo lại, ưu tiên chú trọng đào tạo lại. Giữa đào tạo và bồi dưỡng, sẽ chú trọng bồi dưỡng.

PV: Đối với những giáo viên vi phạm tư cách, đạo đức nhà giáo sẽ bị xử lý ra sao?

Bộ trưởng Phạm Vũ Luận: Đây là điều ngành giáo dục đang mạnh mẽ triển khai. Chúng tôi phải kiên quyết lập lại kỷ cương trong ngành giáo dục, loại bỏ những người không còn đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ.    

PV: Trên cương vị Bộ trưởng, trong năm qua, quyết định nào Bộ trưởng cảm thấy khó khăn nhất?

Bộ trưởng Phạm Vũ Luận: Tôi thường ghi sổ những cảm xúc trước, trong và sau khi quyết định. Bây giờ phải mở sổ ra mới nhớ vì phải gạt cảm xúc ra khỏi đầu để lo những việc thực tế. Nhưng bất cứ một quyết định nào tôi cũng phải cân nhắc rất kỹ, không có quyết định nào dễ dàng.

Từ khi tôi làm Bộ trưởng đến nay, hầu hết các quyết định đều nhằm chấn chỉnh, kỷ cương, kỷ luật, sửa chữa những lệch lạc thiếu sót, hạn chế khuyết điểm, tạo điều kiện cho cả hệ thống nhằm theo đúng hướng là chất lượng và hiệu quả.

Chưa có giải pháp cho việc thưởng Tết giáo viên

PV: Xin Bộ trưởng cho biết kinh phí để thực hiện đề án đổi mới căn bản toàn diện giáo dục?

Bộ trưởng Phạm Vũ Luận: Chúng tôi chưa tính toán hết nhưng biết rằng, đổi mới căn bản toàn diện giáo dục có nhiều đề án khác nhau, từng đề án sẽ được cân đối và tính toán. Các nguồn kinh phí được lồng ghép, không tách bạch ra hết. Chẳng hạn đề án xây dựng cơ sở vật chất trường lớp được đặt ra ở đây nhưng kinh phí bố trí sẽ lại nằm ở chương trình kiên cố hóa trường lớp học. Cũng giống như kinh phí để bảo đảm đời sống giáo viên chắc chắn không nằm ở đề án này mà ở đề án tiền lương do Ủy ban cải cách tiền lương cán bộ công chức đang chuẩn bị. Bởi vậy, bậc lương, các loại phụ cấp của giáo viên sẽ được tính toán tại đề án cải cách tiền lương cán bộ công chức trên tinh thần của Nghị quyết 29 và tổng quỹ lương. Lương cho nhà giáo ngoài công lập sẽ do các cơ sở tự chủ, không tính toán ở đề án này.

PV: Lương, phụ cấp nghề nghiệp, chế độ cho giáo viên miền núi là vấn đề nhiều giáo viên quan tâm. Xin Bộ trưởng cho biết chế độ này hiện ra sao?

Bộ trưởng Phạm Vũ Luận: Vấn đề lương đã được đặt ra từ Nghị quyết Trung ương 2 khóa 8, và Nghị quyết lần này cũng đã khẳng định, tuy nhiên chưa làm được vì nhiều lý do khách quan và chủ quan. Tôi không có điều kiện hiểu hết tất cả những gì của các giai đoạn trước nhưng để giải quyết tiền lương cho giáo viên thì liên quan đến nhiều người, nhiều ngành khác, không thể giải quyết biệt lập cho ngành giáo dục. Nguồn lực kinh tế của đất nước chưa cho phép giải quyết một cách triệt để nhiều vấn đề, trong đó có vấn đề tiền lương nói chung, lương giáo viên nói riêng theo ý muốn của chúng ta.

Về phía ngành giáo dục, ngoài lương chúng tôi quan tâm đến các chế độ, phụ cấp, chế độ làm việc cho giáo viên và cán bộ quản lý, từ giáo viên miền núi đến việc GS, PGS, TS đến 60 tuổi có thể làm thêm... Cùng với đó là các hình thức tôn vinh về mặt tinh thần để động viên kịp thời đội ngũ.

Tiếp đến là chính sách dành cho giáo viên là người Kinh lên công tác ở vùng miền núi, dân tộc thiểu số. Chúng tôi đấu tranh để phụ cấp thu hút không chỉ dành cho những giáo viên lên công tác 5 năm mà còn dành cả cho những giáo viên quyết định ở lại gắn bó, hy sinh cả tuổi thanh xuân, cả đời mình ở vùng miền núi, dân tộc.

PV: Bộ trưởng có giải pháp nào để mức thưởng Tết của giáo viên không rơi vào cảnh “tủi thân” như hiện nay?

Bộ trưởng Phạm Vũ Luận: Hiện nay chúng ta chưa có đủ điều kiện để đảm bảo cho các hoạt động giáo dục triển khai một cách bình thường, theo yêu cầu phải đảm bảo 40 học sinh/lớp thì chúng ta đang ở con số 60; học sinh phải học 2 buổi thì chúng ta đang học 1 buổi thậm chí chưa được 1 buổi. Theo quy định 80% ngân sách Nhà nước cấp cho giáo dục để trả lương giáo viên và cán bộ quản lý, 20% cho các hoạt động giáo dục. Nhưng thực tế, hầu như toàn bộ ngân sách cấp cho nhà trường chỉ đủ chi lương, chiếm tới 80-90%, thậm chí 95%, như vậy không còn tiền để mua phấn, giấy bút, văn phòng phẩm...

Về thưởng Tết của giáo viên, Bộ không có ngân sách. Trên phạm vi toàn ngành, không ai được phép dùng ngân sách để thưởng Tết. Đây là một thực tế, tôi không muốn nói sâu về việc này vì bản thân tôi không có giải pháp.

PV: Xin cảm ơn Bộ trưởng!

THU HÀ (ghi)