Bảo đảm an toàn, an ninh tài chính về nợ công

QĐND - Mấy năm về trước, người dân nước ta thường ít chú ý đến nợ công. Một mặt, có lẽ là do khi đó chúng ta chưa vay nợ nhiều, hoặc vay rồi nhưng chưa đến hạn phải trả. Mặt khác, lúc đó chưa có Luật Quản lý nợ công, các số liệu nợ công ít được công khai.

Thế rồi, khủng hoảng nợ công ở châu Âu nổ ra vào cuối năm 2009 đe dọa sự tồn tại của đồng tiền ơ-rô, ảnh hưởng đến nền tài chính toàn cầu. Nhiều chính phủ ở châu Âu sụp đổ do khủng hoảng nợ công. Kinh tế thế giới bị ảnh hưởng nặng nề khi chưa kịp thoát ra từ cuộc suy thoái kinh tế do khủng hoảng tài chính toàn cầu.

Việc nhiều công trình xây dựng thi công chậm tiến độ, dở dang,  không phát huy hiệu quả đầu tư cũng là nguyên nhân dẫn đến nợ công tăng nhanh.

Tại Việt Nam, nhiều năm gần đây, bội chi ngân sách Nhà nước luôn ở mức cao và phải bù đắp bằng vay trong và ngoài nước. Ngân sách Nhà nước trong nhiều năm liền thu chỉ đủ chi thường xuyên và trả nợ, toàn bộ chi đầu tư phát triển phải dựa vào vốn vay. Rồi xảy ra đại án Vinashin sau 4 năm Tổng công ty 91 trở thành tập đoàn kinh tế nhà nước, đạt kỷ lục về thất thoát tài sản, tiền bạc của Nhà nước, làm nhân dân lo lắng về hiệu quả hoạt động của khu vực doanh nghiệp nhà nước. Báo cáo kiểm toán năm 2013 của Kiểm toán Nhà nước cho thấy: Trong năm 2012, Bộ Tài chính đã phải ứng ra trả nợ thay cho 5 dự án được Chính phủ bảo lãnh với tổng số tiền hơn 1.200 tỷ, tăng 100% so với năm 2011, chủ yếu là trả nợ thay cho các dự án xi măng, giấy và thủy điện do các doanh nghiệp nhà nước thực hiện.

Vấn đề nợ công không phải ai cũng có điều kiện “nắm rõ, hiểu sâu”, nhất là nó vốn khu biệt trong lĩnh vực tài chính ngân sách ở tầm vĩ mô. Tuy nhiên, ở những mức độ khác nhau, người dân và cử tri cả nước vẫn luôn quan tâm tới vấn đề này. Trong 2.268 kiến nghị của cử tri cả nước gửi đến kỳ họp thứ 6 và 2.216 kiến nghị của cử tri gửi đến kỳ họp thứ 7 của Quốc hội khóa XIII này, có nhiều ý kiến lo lắng về nợ công. Cũng tại kỳ họp thứ 7 này, đã có 189 văn bản chất vấn của đại biểu Quốc hội gửi đến Thủ tướng Chính phủ, các bộ trưởng và trưởng ngành. Quốc hội đã lựa chọn các vấn đề quan trọng, cấp thiết, được nhiều đại biểu Quốc hội, cử tri và dư luận quan tâm làm nội dung chất vấn và trả lời chất vấn. Chính vì vậy, bên cạnh các vấn đề về cân đối thu-chi ngân sách, kỷ luật tài khóa, quản lý giá và tái cơ cấu, cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước, vấn đề nợ công, khả năng cân đối nguồn trả nợ và giải pháp giảm nợ công để bảo đảm an toàn nền tài chính quốc gia đã được Quốc hội chọn là một trong 4 nội dung chất vấn Bộ trưởng Bộ Tài chính tại kỳ họp thứ 7 vừa qua.

Báo cáo với Quốc hội tại kỳ họp vừa qua, Chính phủ cho biết, trong điều kiện đất nước còn nhiều khó khăn, nguồn vốn của Nhà nước tích lũy từ nội bộ nền kinh tế còn hạn chế, để có nguồn vốn đáp ứng nhu cầu phát triển, cần phải huy động nguồn tài chính bổ sung cho đầu tư phát triển, đặc biệt là cơ sở hạ tầng. Đây là nguyên nhân chính dẫn đến nợ công tăng nhanh trong thời gian qua.

Theo số tuyệt đối, nợ công trong những năm gần đây có xu hướng tăng. Nhưng nếu so với tổng sản phẩm nội địa (GDP) thì tỷ lệ thay đổi không nhiều, 51,7% năm 2010; 50,1% năm 2011; 50,8% năm 2012 và 54,1% năm 2013, dưới mức theo quy định của Nghị quyết Quốc hội là 65%. Tuy nhiên, do chỉ có khoảng một nửa là nợ nước ngoài với điều kiện vay ưu đãi, một nửa còn lại là vay trong nước thông qua trái phiếu Chính phủ với kỳ hạn phần lớn là ngắn, nên áp lực về vay mới để trả các khoản vay cũ là tương đối lớn.

Trước tình hình đó, Chính phủ đã báo cáo với Quốc hội khả năng bảo đảm nguồn trả nợ với các giải pháp chủ yếu thông qua thực hiện cân đối ngân sách tích cực, từng bước giảm bội chi, bố trí nguồn để trả nợ đến hạn theo đúng cam kết; phấn đấu tăng thu để tăng chi trả nợ; thực hiện cơ cấu lại nợ, giảm các khoản vay lãi suất cao, thời hạn ngắn, tăng trái phiếu trong nước có kỳ hạn dài với lãi suất phù hợp; thực hiện kiểm tra, giám sát chặt chẽ đối với các khoản vay về cho vay lại, các khoản bảo lãnh cho doanh nghiệp và tập trung xử lý các khoản nợ vay về cho vay lại trong quá trình tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước.

Nghị quyết về chất vấn và trả lời chất vấn tại kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XIII đã yêu cầu Chính phủ phải có các giải pháp cần thiết bảo đảm an toàn, an ninh tài chính về nợ công, tái cơ cấu nợ công theo hướng chuyển từ vay ngắn hạn sang vay dài hạn, giảm bội chi ngân sách, hạn chế sử dụng vay mới để đảo nợ cũ, đồng thời rà soát, đánh giá tổng thể nợ công để có giải pháp bảo đảm an toàn nợ công trong dài hạn và báo cáo Quốc hội tại kỳ họp thứ 8.

Với quyết tâm cao của Chính phủ và sự giám sát chặt chẽ của cử tri cả nước thông qua Quốc hội, các cơ quan chuyên môn của Quốc hội, các đại biểu Quốc hội, chắc chắn vấn đề nợ công của nước ta sẽ được giải quyết tích cực, bảo đảm thực hiện thành công mục tiêu tái cơ cấu nền kinh tế theo hướng phát triển bền vững.