QĐND - Một trong các giải pháp quan trọng để đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục-đào tạo nước nhà được Hội nghị lần thứ tám của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI) nhấn mạnh là “Phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và đào tạo”. Theo ý kiến của nhiều chuyên gia và các nhà giáo tâm huyết, đây chính là giải pháp then chốt bảo đảm sự thành công của công cuộc đổi mới nền giáo dục đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế.

Nhà giáo có vai trò đặc biệt quan trọng trong giáo dục-đào tạo nói riêng và trong sự phát triển của xã hội nói chung. Từ thuở xa xưa, cha ông ta đã nhắc nhở con cháu “Công cha, nghĩa mẹ, ơn thầy” và “Không thầy đố mày làm nên”. Khoa học công nghệ dù phát triển đến đâu chăng nữa thì máy móc cũng không thể thay thế được người thầy trong lĩnh vực giáo dục-đào tạo. Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4-11-2013 Hội nghị Trung ương 8 (khóa XI) về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo (sau đây gọi tắt là Nghị quyết số 29) đã đánh giá cao vai trò đặc biệt quan trọng của đội ngũ các nhà giáo trong sự nghiệp giáo dục-đào tạo nước nhà.

Nghị quyết số 29 khẳng định, những thành tựu của nền giáo dục-đào tạo nước nhà trong thời gian qua, trước hết bắt nguồn từ truyền thống hiếu học của dân tộc; sự quan tâm, chăm lo của Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân, của mỗi gia đình và toàn xã hội; sự tận tụy của đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục; sự ổn định về chính trị cùng với những thành tựu phát triển kinh tế-xã hội của đất nước.

Ảnh minh họa. Nguồn: qdnd.vn.

Cả xã hội đã và đang ghi nhận công lao của  những cô giáo đã đem hết tuổi thanh xuân của mình đi "gieo" chữ ở vùng sâu, vùng xa; những người thầy giáo "mang quân hàm xanh" đêm ngày truyền đạt kiến thức cho trẻ em vùng biên giới, hải đảo... Những thầy giáo, cô giáo này không những chỉ dạy cho học trò kiến thức văn hóa, còn là tấm gương lớn về nhân cách cho học trò.

Thế nhưng, xã hội cũng đã từng gióng lên những hồi chuông báo động về đạo đức, nhân cách của một số nhà giáo. Hiện tượng "gợi ý học sinh học thêm", "mua bán điểm", "giúp phụ huynh chạy trường, chạy lớp"... đã không còn cá biệt nữa.

Trong Nghị quyết 29, những bất cập, yếu kém của ngành giáo dục cũng đã được Đảng ta chỉ ra trong đó có nguyên nhân do "Đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục bất cập về chất lượng, số lượng và cơ cấu; một bộ phận chưa theo kịp yêu cầu đổi mới và phát triển giáo dục, thiếu tâm huyết, thậm chí vi phạm đạo đức nghề nghiệp".

Hầu hết các địa phương trong cả nước đang diễn ra nghịch lý thừa, thiếu giáo viên.Thừa giáo viên dạy một số môn học, nhưng lại thiếu giáo viên dạy một số môn khác. Tình trạng sinh viên sư phạm ra trường không tìm được việc làm đúng chuyên ngành đang là vấn nạn tại nhiều tỉnh, thành phố. Điều đáng báo động hiện nay là trong đội ngũ các nhà giáo ở bậc phổ thông, số lượng các thầy giáo rất ít, chủ yếu là cô giáo, gây mất cân bằng giới tính, có nhiều trường tiểu học 100% giáo viên là nữ. Bà Lê Thị Oanh, Hiệu trưởng Trường THPT Hà Nội - Amsterdam cho rằng: Sự cân bằng giới tính trong đội ngũ nhà giáo sẽ mang đến sự ổn định của xã hội, giúp giảm thiểu những nguy cơ tiềm ẩn mang đến cho xã hội như căn bệnh trầm cảm hay “nữ hóa” trong nam học sinh. Hiện tượng “nữ hóa” học đường là điều trái với quy luật tự nhiên và có thể là nguy cơ giảm sút sức khỏe cộng đồng và giảm sút sức lao động sáng tạo của toàn xã hội.

Về nguyên nhân chưa thu hút được các nam sinh vào học nghề sư phạm, có nhiều, nhưng có nguyên nhân quan trọng liên quan đến chế độ chính sách dành cho giáo viên. Đồng lương của người thầy trong nhiều trường phổ thông chưa đủ để nam giáo viên đảm đương được vai trò trụ cột kinh tế trong từng gia đình.

Mục tiêu tổng quát của công cuộc đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo nước nhà đã được Nghị quyết 29 chỉ ra là "Tạo chuyển biến căn bản, mạnh mẽ về chất lượng, hiệu quả giáo dục, đào tạo; đáp ứng ngày càng tốt hơn công cuộc xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và nhu cầu học tập của nhân dân. Giáo dục con người Việt Nam phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân; yêu gia đình, yêu Tổ quốc, yêu đồng bào; sống tốt và làm việc hiệu quả. Xây dựng nền giáo dục mở, thực học, thực nghiệp, dạy tốt, học tốt, quản lý tốt; có cơ cấu và phương thức giáo dục hợp lý, gắn với xây dựng xã hội học tập; bảo đảm các điều kiện nâng cao chất lượng; chuẩn hóa, hiện đại hóa, dân chủ hóa, xã hội hóa và hội nhập quốc tế hệ thống giáo dục và đào tạo; giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa và bản sắc dân tộc. Phấn đấu đến năm 2030, nền giáo dục Việt Nam đạt trình độ tiên tiến trong khu vực".

Để đạt được mục tiêu nói trên, Ban Chấp hành Trung ương đã đề ra 9 nhóm nhiệm vụ và giải pháp, nhiệm vụ và giải pháp nào cũng liên quan đến đội ngũ nhà giáo, trong đó có nhấn mạnh đến nhóm nhiệm vụ, giải pháp "Phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và đào tạo".

Nghị quyết số 29 yêu cầu trong thời gian tới phải xây dựng quy hoạch, kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục gắn với nhu cầu phát triển kinh tế-xã hội, bảo đảm an ninh, quốc phòng và hội nhập quốc tế. Thực hiện chuẩn hóa đội ngũ nhà giáo theo từng cấp học và trình độ đào tạo. Tiến tới tất cả các giáo viên tiểu học, trung học cơ sở, giáo viên, giảng viên các cơ sở giáo dục nghề nghiệp phải có trình độ từ đại học trở lên, có năng lực sư phạm. Giảng viên cao đẳng, đại học có trình độ từ thạc sĩ trở lên và phải được đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ sư phạm. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp phải qua đào tạo về nghiệp vụ quản lý. Phát triển hệ thống trường sư phạm đáp ứng mục tiêu, yêu cầu đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục; ưu tiên đầu tư xây dựng một số trường sư phạm, trường sư phạm kỹ thuật trọng điểm; khắc phục tình trạng phân tán trong hệ thống các cơ sở đào tạo nhà giáo. Có cơ chế tuyển sinh và cử tuyển riêng để tuyển chọn được những người có phẩm chất, năng lực phù hợp vào ngành sư phạm. Đổi mới mạnh mẽ mục tiêu, nội dung, phương pháp đào tạo, đào tạo lại, bồi dưỡng và đánh giá kết quả học tập, rèn luyện của nhà giáo theo yêu cầu nâng cao chất lượng, trách nhiệm, đạo đức và năng lực nghề nghiệp.

Nghị quyết số 29 cũng đã đưa ra những giải pháp rất cụ thể để thu hút những người giỏi vào ngành sư phạm như: Có chế độ ưu đãi đối với nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục. Việc tuyển dụng, sử dụng, đãi ngộ, tôn vinh nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục phải trên cơ sở đánh giá năng lực, đạo đức nghề nghiệp và hiệu quả công tác. Có chế độ ưu đãi và quy định tuổi nghỉ hưu hợp lý đối với nhà giáo có trình độ cao; có cơ chế miễn nhiệm, bố trí công việc khác hoặc kiên quyết đưa ra khỏi ngành đối với những người không đủ phẩm chất, năng lực, không đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ. Lương của nhà giáo được ưu tiên xếp cao nhất trong hệ thống thang bậc lương hành chính sự nghiệp và có thêm phụ cấp tùy theo tính chất công việc, theo vùng. Khuyến khích đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ. Có chính sách hỗ trợ giảng viên trẻ về chỗ ở, học tập và nghiên cứu khoa học. Bảo đảm bình đẳng giữa nhà giáo trường công lập và nhà giáo trường ngoài công lập về tôn vinh và cơ hội đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ... Tạo điều kiện để chuyên gia quốc tế và người Việt Nam ở nước ngoài tham gia giảng dạy và nghiên cứu ở các cơ sở giáo dục, đào tạo trong nước. Triển khai các giải pháp, mô hình liên thông, liên kết giữa các cơ sở đào tạo, nhất là các trường đại học với các tổ chức khoa học và công nghệ, đặc biệt là các viện nghiên cứu.

Theo ý kiến của đông đảo các nhà giáo và chuyên gia giáo dục, các giải pháp nói trên được thực hiện sẽ tạo động lực mới cho đội ngũ nhà giáo Việt Nam. Tiến sĩ Vũ Văn Dụ, nguyên Vụ trưởng Vụ Giáo viên, Bộ Giáo dục và Đào tạo phân tích: Bước “đột phá” trong xây dựng đội ngũ giáo viên đó là chính sách ưu đãi về tiền lương, phụ cấp và chính sách thực sự khuyến khích học sinh giỏi vào học sư phạm.

Trả lời phỏng vấn báo chí mới đây, Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Vinh Hiển cho biết: Lương và các chính sách khác là một trong những yếu tố chính tạo động lực cống hiến và đổi mới giáo dục của đội ngũ nhà giáo. Nghị quyết Trung ương lần này tiếp tục khẳng định: “Lương của nhà giáo được ưu tiên xếp cao nhất trong hệ thống thang bậc lương hành chính sự nghiệp và có thêm phụ cấp tùy theo tính chất công việc, theo vùng”. Lộ trình xây dựng hệ thống thang bảng lương của viên chức ngành giáo dục và đào tạo, theo quy định, nằm trong lộ trình cải cách tiền lương chung của Nhà nước. Thời gian tới, chắc chắn Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ khẩn trương phối hợp cùng các bộ ngành liên quan triển khai công việc này.

ĐỖ PHÚ THỌ

Bài 1 : Vận hội để phát triển nền giáo dục nước nhà