QĐND - Những năm gần đây, tình hình thiên tai ở các tỉnh miền núi ngày càng diễn biến phức tạp. Đặc biệt là hiện tượng sạt lở đất, đá, lũ quét xảy ra thường xuyên. Đây cũng là vấn đề “nóng” được đề cập trong Hội nghị trực tuyến phòng, chống lũ, lũ quét và sạt lở đất năm 2014 được tổ chức sáng 20-8 do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT), Ban chỉ đạo phòng, chống lụt bão Trung ương, Ủy ban Quốc gia Tìm kiếm-Cứu nạn tổ chức.

Mưa, lũ, sạt lở đất để lại hậu quả nặng nề

Theo thống kê từ năm 2000 đến năm 2014, cả nước đã xảy ra 250 đợt lũ quét, sạt lở đất, đá, làm chết và mất tích 646 người; bị thương 351 người; 9.700 ngôi nhà bị đổ, trôi; 100.000 ngôi nhà bị ngập, hư hỏng nặng; hơn 75.000ha lúa và hoa màu bị ngập… Ước tính tổng thiệt hại về kinh tế khoảng 3.300 tỷ đồng.

Các tỉnh miền núi phía Bắc (như: Lào Cai, Yên Bái, Hà Giang, Lai Châu, Điện Biên, Sơn La, Cao Bằng), Bắc Trung Bộ, Tây Nguyên thường xuyên bị lũ quét, sạt lở đất, đá... Điển hình là trận lũ quét ngày 5-9-2013 ở xã Bản Khoang, huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai, làm 11 người chết và mất tích, 16 người bị thương. Gần đây nhất là trận lũ do ảnh hưởng của hoàn lưu bão số 2 trên địa bàn các tỉnh miền núi: Hà Giang, Lai Châu, Cao Bằng, Sơn La… làm chết và mất tích 24 người.

Bộ đội giúp dân làm kè chống sạt lở tại huyện Châu Phú, tỉnh An Giang. Ảnh: Ngọc Tranh.

Tại hội nghị, ông Vũ Văn Tú, Cục trưởng Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống lụt bão (Tổng cục Thủy lợi-Bộ NN&PTNT) cho rằng: Nguyên nhân khách quan gây lũ quét, sạt lở đất là do mưa cường độ lớn, tập trung trong thời gian ngắn tại những khu vực có độ dốc, tốc độ dòng chảy mạnh. Ngoài ra, nguyên nhân chủ quan từ phía con người như hiện tượng khai thác gỗ, khoáng sản, xây dựng các công trình, nhà ở, cơ sở sản xuất chưa phù hợp, gây cản trở đường thoát lũ...

Cũng đề cập tới nguyên nhân thiệt hại, ông Lê Trọng Quảng, Phó chủ tịch UBND tỉnh Lai Châu bày tỏ: Ý thức của người dân về phòng, chống thiên tai vẫn còn thấp nên thiệt hại do qua sông, suối, ngầm, vớt củi và bất cẩn trong khi có lũ vẫn còn cao. Vì vậy, công tác tuyên truyền là giải pháp quan trọng trong việc đối phó với lũ, lũ quét và sạt lở đất tại khu vực miền núi. Ngoài ra, việc thi công công trình hạ tầng nhưng không san gạt đất đá, gây tắc nghẽn dòng chảy là một trong những nguyên nhân gây sạt lở đất.

Xây dựng “bản đồ vùng nguy hiểm”

Tại hội nghị, Ban chỉ đạo Phòng, chống lụt bão Trung ương kiến nghị Chính phủ quan tâm chỉ đạo, ưu tiên bố trí vốn để hỗ trợ các địa phương sớm hoàn thành kế hoạch di dời, sắp xếp ổn định đời sống nhân dân vùng có nguy cơ cao xảy ra lũ quét, sạt lở đất. Đẩy nhanh tiến độ các chương trình di dân vùng thường xuyên bị ảnh hưởng bởi thiên tai, di dân tái định cư, chương trình hỗ trợ người nghèo, phân vùng và xây dựng hệ thống cảnh báo đối với các khu vực có nguy cơ xảy ra lũ quét, sạt lở đất; nâng cao nhận thức cộng đồng và quản lý rủi ro thiên tai dựa vào cộng đồng... Hỗ trợ kinh phí mua sắm trang thiết bị thiết yếu phục vụ trong công tác tìm kiếm, cứu nạn; lắp đặt hệ thống cảnh báo lũ ống, lũ quét tại các vùng được xác định có nguy cơ cao xảy ra lũ quét, sạt lở đất.

Phát biểu kết luận hội nghị, Phó thủ tướng Chính phủ Hoàng Trung Hải nhận xét: Công tác phòng, chống lụt bão trong những năm qua đã được làm tốt; Việt Nam đã ngày càng hạn chế, giảm thiểu được những thiệt hại do thiên tai nói chung. Phó thủ tướng gợi ý, đẩy mạnh công tác tuyên truyền là một trong những giải pháp quan trọng nhất để hạn chế thiệt hại do lũ, lũ quét, sạt lở đất tại khu vực miền núi. Với đặc thù ở miền núi có nhiều dân tộc sinh sống, địa hình phức tạp nên các địa phương cần có những giải pháp tuyên truyền về phòng, chống thiên tai hiệu quả nhất. Phó thủ tướng nhấn mạnh: Mục tiêu quan trọng nhất trong phòng, chống thiên tai nói chung và các loại hình thiên tai như lũ, lũ quét và sạt lở đất nói riêng là phải bảo đảm an toàn tính mạng của người dân. Các địa phương cần rà soát những điểm có nguy cơ cao về lũ ống, lũ quét và sạt lở đất, trên cơ sở này xây dựng “bản đồ vùng nguy hiểm” và triển khai kế hoạch ứng phó. Ngoài ra, cần quan tâm đến việc bảo đảm giảm thiểu tác động do lũ, lũ quét, sạt lở đất đối với quy hoạch dân cư, quy hoạch phát triển kinh tế-xã hội; đẩy mạnh hoạt động nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực cảnh báo lũ, lũ quét, sạt lở đất và nhất là áp dụng các kết quả nghiên cứu vào thực tiễn. Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Tài nguyên và Môi trường cần sớm công bố các kết quả nghiên cứu giúp địa phương thực hiện tốt công tác phòng, chống thiên tai. Phó thủ tướng cho rằng, đầu tư trồng rừng để giảm thiểu lũ quét, sạt lở đất là giải pháp đầu tư ít tốn kém nhất nhưng lại hiệu quả nhất.

Bài và ảnh: NGUYỄN KIỂM