Khi thuật toán là kẻ “hướng đạo ngầm” của dư luận

Nhiều nghiên cứu quốc tế chỉ ra rằng: Chỉ cần điều chỉnh 1-2% luồng nội dung gợi ý trên nền tảng mạng xã hội, AI có thể làm thay đổi đáng kể nhận thức của một nhóm dân cư, thậm chí thay đổi lựa chọn chính trị. Thuật toán ngày nay không trung lập, nó ưu tiên: Nội dung giật gân, kích động, chia rẽ; nội dung tạo cảm xúc mạnh, nhất là tiêu cực; nội dung khiến người dùng “nghiện” và ở lại nền tảng lâu hơn. Điều này dẫn đến hiện tượng “buồng vọng thông tin” (echo chamber): Mỗi người bị bao quanh bởi nội dung quen thuộc với niềm tin của mình, khiến họ tin rằng đó là “sự thật duy nhất”. Khi AI nắm quyền kiểm soát luồng thông tin, kẻ xấu hoàn toàn có thể cài cắm nội dung độc hại, kích động bất mãn, gây chia rẽ trong cộng đồng. Đây chính là mặt trận thao túng nhận thức - nơi chiến tranh không tiếng súng, nhưng dư luận bị dẫn dắt từng ngày.

 Ảnh minh họa. Nguồn: nhandan.vn

Những chiêu thức nguy hiểm mới trong thao túng thông tin

AI giúp các thế lực chống phá triển khai chiến dịch tinh vi hơn nhiều so với thời tin đồn truyền thống: 1. Cá nhân hóa tin giả: Mỗi người được “chế biến” một bản tin giả phù hợp với tâm lý riêng. Kẻ xấu không tung tin đại trà mà đánh trúng điểm yếu của từng nhóm xã hội. 2. Tự động hóa quy mô lớn: Hệ thống bot AI có thể tạo hàng trăm nghìn tài khoản, tương tác như người thật, tạo cảm giác “đa số đồng thuận”, khiến người dân dễ tin vì áp lực xã hội. 3. Tin giả siêu thuyết phục: AI tạo văn phong giống như chuyên gia, sử dụng số liệu giả nhưng giống thật đến mức nhiều người có học vẫn khó nhận diện. 4. Thuật toán lặp lại độc hại: Các nền tảng ưu tiên nội dung gây sốc, khiến tin giả được hiển thị liên tục - từ đó tạo hiệu ứng “nghe nhiều thành thật”. Đây không chỉ là kỹ thuật truyền thông xấu, mà là một dạng chiến tranh tâm lý bằng trí tuệ nhân tạo.

Tác động trực tiếp đến an ninh quốc gia

Một quốc gia mạnh là quốc gia có môi trường thông tin ổn định. Khi nhận thức xã hội bị thao túng, nguy cơ xảy ra: Tâm lý hoài nghi các quyết sách của Nhà nước; suy giảm niềm tin với lực lượng vũ trang; kích động chia rẽ vùng miền, giai cấp, tôn giáo; tạo làn sóng bất mãn dựa trên dữ liệu sai lệch; nhiễu loạn dư luận trong thời điểm nhạy cảm về chính trị, kinh tế, trang bị quốc phòng.

Không ít quốc gia đã phải đối mặt với các cuộc biểu tình, hỗn loạn chính trị chỉ vì tin giả được cá nhân hóa và lan truyền theo thuật toán. Với Việt Nam, đây là vấn đề đặc biệt nghiêm trọng. Các thế lực thù địch từ lâu không nhắm vào biên giới địa lý, mà nhắm vào “biên giới nhận thức” của người dân.

AI hoạt động trong vùng mờ - cộng đồng phải tỉnh táo trong vùng sáng

Điều nguy hiểm là việc thuật toán thay đổi không ai biết, không có cảnh báo. Người dân dần bị dẫn dắt mà không nhận ra. Vì vậy, cần phải có bộ công cụ phòng vệ:

Một là: Xây dựng “kháng thể thông tin” cho công dân số: Tỉnh táo, biết kiểm chứng, nhận diện thao túng cảm xúc. Không chia sẻ nội dung khiến mình “nổi nóng”, “giật mình”, “phẫn nộ”.

Hai là: Thuật toán minh bạch và trách nhiệm nền tảng: Cần buộc các nền tảng công nghệ công khai cơ chế gợi ý nội dung và xử lý trách nhiệm khi thuật toán tạo ra bất ổn xã hội.

Ba là: Vai trò mũi nhọn của báo chí cách mạng: Báo chí cần chủ động dẫn dắt thông tin chuẩn, đi trước luồng độc hại, trở thành bộ lọc niềm tin cho bạn đọc.

Bốn là: Quản lý chặt các mô hình AI tổng hợp: Ngăn chặn mô hình tạo tin giả, tạo nội dung xuyên tạc, phân cực xã hội.

Cuộc chiến mới không diễn ra trong không gian vật lý, mà trong không gian thông tin; không nhằm phá hủy cơ sở vật chất, mà nhằm bẻ cong niềm tin, làm xói mòn sự thật, vô hiệu hóa tư duy phản biện. Đây là cuộc chiến vào lòng người, và vì vậy, là cuộc chiến khó nhất. Chuyên mục “Lằn Ranh Đỏ - AI” sẽ tiếp tục đi sâu vào mặt trận này, giúp bạn đọc nhận diện bản chất của những hình thức thao túng từ AI, giữ vững sự tỉnh táo - yếu tố sống còn để bảo vệ hòa bình thông tin trong thời đại số.