Trong khi đó, những ứng dụng phổ biến như Google Maps sẽ đề xuất những tuyến đường hiệu quả nhất để người dùng tới địa điểm mà họ đã chọn. Ngành báo chí cũng không nằm ngoài làn sóng của trí tuệ nhân tạo. Theo tổ chức cố vấn truyền thông Polis thuộc Trường Khoa học Chính trị và Kinh tế London, AI sẽ không thể thay thế được vai trò của các nhà báo, tuy nhiên, các tòa soạn cần sớm áp dụng công nghệ tiên tiến này để theo kịp xu hướng làm báo trong kỷ nguyên số hóa.

Vai trò của AI trong ngành báo chí

Thực tế cho thấy, ngành báo chí trong thời đại 4.0 hiện nay phụ thuộc rất nhiều vào công nghệ. Đặc biệt, công nghệ đã, đang và sẽ khiến cách vận hành ngành báo chí thế giới phải thay đổi. Một số hãng tin trên thế giới đã áp dụng và phát hiện thấy rằng AI có thể mang lại rất nhiều lợi ích để nâng cao chất lượng báo chí.

Các tòa báo hiện đại trên thế giới đều tận dụng AI để giúp người đọc tìm kiếm và nhanh chóng chọn lựa mục tin tức phù hợp với mình. Với các tờ báo lớn như BBC hay CNN, số lượng bài mới đưa lên mỗi ngày có thể làm cho người dùng khó khăn trong việc lựa chọn các bài viết mà họ mong muốn. Bởi vậy, hệ gợi ý (recommendation system) sẽ phân tích hành vi của người đọc để đưa ra những bài báo khớp nhất đối với sở thích của họ.

Mặt khác, AI tập trung vào vấn đề tự động hóa những công việc lặp đi lặp lại trong quá trình viết những tin bài theo cấu trúc chung. Mô hình tự động hóa này chủ yếu được dùng để tổng hợp thông tin tài chính, hay kết quả các trận đấu thể thao với số lượng lớn và cần thời gian nhanh. Trước khi hợp tác với công ty Automated Insights chuyên về trí tuệ nhân tạo, đội ngũ phóng viên kinh tế của AP chỉ có thể viết khoảng 6% báo cáo hoạt động cho 5.300 công ty Mỹ niêm yết trên sàn chứng khoán. Hai năm sau, hệ thống AI của AP có khả năng tạo ra 3.700 bài viết hoạt động quý, tức là gấp đến 10 lần.

Hãng tin Reuters hợp tác cùng Graphiq nhằm sử dụng thuật toán hay trí tuệ nhân tạo dự đoán chủ đề của tin tức, sau đó thu thập và xử lý dữ liệu và xây dựng hình ảnh. Tronc – hãng tin tức lớn thứ 3 tại Mỹ có tham vọng sản xuất 2.000 video/ngày bằng Trí tuệ nhân tạo. Tờ Washington Post áp dụng hệ thống Heliograf có thể sản xuất toàn bộ bài báo từ dữ liệu có sẵn. Hãng tin AFP cũng dùng AI để phát hiện ảnh đã bị chỉnh sửa.

Trí tuệ nhân tạo được ứng dụng trong nhiều ngành khác nhau, trong đó có báo chí. Ảnh: sciencemediahub.eu

Theo ông Jeremy Gilbert, giám đốc phụ trách các sáng kiến chiến lược của Washington Post cho biết: “Trí tuệ nhân tạo có ích với các nhà báo giống như khi họ bắt đầu biết tới máy tính cá nhân và điện thoại thông minh. AI giúp cho các nhà báo làm tốt công việc của mình, đồng thời mang đến cho độc giả những tin tức mà họ muốn một cách nhanh nhất, với nhiều chủ đề hấp dẫn”.

AI còn trở thành công cụ đắc lực trong việc phát hiện tin thật với tin giả. Trí tuệ nhân tạo cung cấp công cụ giúp các nhà sản xuất nội dung và đơn vị xuất bản xác định tin giả, qua đó ngăn chặn tin giả tác động đến người đọc. AI cũng có thể phát hiện các bình luận giả do các chương trình phần mềm tự động tạo ra nhằm cố ý làm sai lệch sự thật. Nhóm kỹ sư của Washington Post đã phát triển Modbot, sử dụng tính năng máy học (machine learning) để lọc và xác định xem những comment nào cần phải kiểm duyệt, hoặc xóa các comment có nội dung phản cảm.

Hiện nay, nhiều báo điện tử tại Việt Nam như VOVLive, VnExpress, Thông tấn xã Việt Nam, Zing News, Dân trí hay Lao Động đã áp dụng trí tuệ nhân tạo, cụ thể là phiên bản báo “nói”, nghĩa là “máy đọc”, chứ không phải “người đọc” tin tức cho độc giả. Theo đó, người nghe có thể tùy chọn giọng đọc là nam hay nữ, giọng nói miền Nam hay miền Bắc để tiếp cận và nắm bắt thông tin.

Liệu AI có thể thay thế được các nhà báo?

Dù tốc độ phổ biến của AI trong lĩnh vực báo chí ngày càng tăng, tuy nhiên, theo ước tính của công ty tư vấn quản lý toàn cầu McKinsey cho thấy, AI hiện tại chỉ có thể tự động hóa khoảng 15% công việc của phóng viên và 9% công việc biên tập viên.

Trên thực tế, AI mới chỉ làm tốt những công việc được lặp đi lặp lại, chẳng hạn như các tin thời tiết, thể thao, một số tin tức về tài chính doanh nghiệp hay chứng khoán, chứ chưa thể thay thế hoàn toàn các công việc đòi hỏi lao động báo chí cao, ví dụ như phóng sự-điều tra, phỏng vấn, tư duy chuyên gia, khả năng thích ứng và sáng tạo.

Theo ông Francesco Marconi, giáo sư báo chí tại ĐH Columbia, AI có thể giúp các phóng viên tiết kiệm rất nhiều thời gian trong việc “gỡ băng” các cuộc phỏng vấn bằng âm thanh và video. Tuy nhiên, việc tổng hợp thông tin, phân tích dữ liệu và xây dựng các luận điểm chặt chẽ là những việc mà AI khó có thể thực hiện được.

Chúng ta cũng đã biết đến lợi ích của công cụ dịch thuật Google Translate. Những năm gần đây, công cụ này dịch ngày một chính xác và mang tính thực tiễn cao hơn. Tuy nhiên, mặc dù đã đạt được khả năng đáng kinh ngạc, nhưng không có nghĩa là Google Translate – đỉnh cao của công nghệ dịch tự động có thể dịch được chính xác tuyệt đối mọi loại văn bản. Theo đánh giá của người sử dụng, đối với những câu văn có cấu trúc chuẩn, văn “cứng” như các loại văn bản hành chính, pháp lý thì Google Translate có thể dịch chính xác hoặc tương đối chính xác. Tuy nhiên, với những câu văn không có cấu trúc chuẩn như lời thoại giao tiếp, thơ văn thì công cụ này lại không đáp ứng được độ chính xác cao.

Trong xu hướng làm báo hiện đại, việc ứng dụng AI trong hoạt động phóng viên sẽ đem lại nhiều lợi ích. Tuy nhiên, việc AI thay thế con người và đặc biệt là các phóng viên-biên tập viên vẫn là một tương lai rất xa. Bởi lẽ, máy móc là máy móc, con người là con người; dù máy móc ưu việt đến đâu thì vẫn có những lĩnh vực mà nó không thể bao quát được, đặc biệt trong một ngành đòi hỏi tính sáng tạo và kiến thức chuyên môn sâu như báo chí.

LÊ ANH