Ngày nay, trong bối cảnh toàn cầu hóa mạnh mẽ, Cách mạng công nghiệp 4.0 và sự bùng nổ của truyền thông số, vai trò của báo chí trong việc giữ gìn bản sắc văn hóa, phát huy sức mạnh con người Việt Nam và khơi dậy khát vọng vươn lên càng trở nên quan trọng.
Phát huy giá trị văn hóa và sức mạnh con người Việt Nam
Ngay từ những ngày đầu ra đời, báo chí Việt Nam không chỉ làm nhiệm vụ truyền bá thông tin hay tuyên truyền cách mạng mà còn tự nguyện gánh vác một vai trò lớn lao: Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Trên từng trang báo, trong từng câu chữ, hình ảnh, âm thanh, báo chí đã gieo mầm những giá trị văn hóa, góp phần bồi đắp tâm hồn, nhân cách và bản lĩnh dân tộc qua các thời kỳ lịch sử.
Báo chí là lực lượng tiên phong trong việc phát hiện, tôn vinh và gìn giữ các giá trị văn hóa truyền thống. Từ những nét đẹp trong lễ hội dân gian, phong tục tập quán, nghệ thuật dân gian đến các di sản vật thể và phi vật thể của dân tộc, báo chí đã bền bỉ giới thiệu đến đông đảo bạn đọc, khán thính giả trong nước và quốc tế. Không chỉ dừng lại ở việc gìn giữ, báo chí còn góp phần làm giàu, phát triển văn hóa dân tộc bằng cách khuyến khích những sáng tạo mới mẻ trên nền tảng bản sắc Việt Nam. Trong bối cảnh toàn cầu hóa và bùng nổ truyền thông hiện đại, khi các luồng văn hóa ngoại lai tràn vào mạnh mẽ, báo chí Việt Nam đã giữ vững vai trò “người gác cửa”, kiên quyết đấu tranh phản bác những biểu hiện lai căng, phản văn hóa, đồng thời khuyến khích sự tiếp thu có chọn lọc những tinh hoa nhân loại, làm phong phú thêm diện mạo văn hóa Việt Nam đương đại.
Bên cạnh nhiệm vụ tuyên truyền những giá trị tích cực, báo chí còn không ngừng đấu tranh mạnh mẽ với các biểu hiện lệch chuẩn văn hóa, các hiện tượng phản cảm, bạo lực, tiêu cực trong xã hội. Những loạt bài điều tra về thực trạng bạo lực học đường, văn hóa ứng xử nơi công cộng, sự lệch chuẩn trong nghệ thuật đại chúng, những chuyên mục phản biện xã hội trên các sản phẩm báo chí đã tạo hiệu ứng truyền thông tích cực trong xã hội.
 |
| Phóng viên Báo Quân đội nhân dân tác nghiệp cùng với các phóng viên quốc tế tại Army Games 2020. Ảnh: qdnd.vn |
Trong dòng chảy sôi động của thời đại số, báo chí Việt Nam cũng đã chủ động đổi mới phương thức truyền thông, tận dụng các nền tảng số để lan tỏa giá trị văn hóa một cách mạnh mẽ và sâu rộng hơn. Không thể không nhắc đến những chiến dịch truyền thông xã hội rộng khắp do các cơ quan báo chí phát động đã biến thông điệp nhân văn thành những hành động thiết thực, lan tỏa mạnh mẽ trong toàn xã hội.
Báo chí không chỉ góp phần xây dựng và gìn giữ nền văn hóa dân tộc mà còn giữ vai trò trung tâm trong việc phát huy giá trị văn hóa và sức mạnh con người Việt Nam-hai nguồn lực nội sinh then chốt quyết định tương lai đất nước.
Thông qua các tác phẩm báo chí, những giá trị truyền thống ngàn đời như lòng yêu nước, tinh thần đoàn kết, ý chí bất khuất, đạo lý “uống nước nhớ nguồn”, “lá lành đùm lá rách” đã được liên tục tái hiện và lan tỏa trong đời sống xã hội. Báo chí còn góp phần nhân lên sức mạnh của lòng nhân ái, của khát vọng vươn lên bằng cách kết nối những con người tử tế, những nghĩa cử đẹp trên khắp mọi miền đất nước.
Báo chí cũng đóng vai trò quan trọng trong việc phát hiện, tôn vinh và cổ vũ những nhân tố mới, những sáng tạo mới của thời đại. Những gương mặt trí thức Việt Nam, những nhà khoa học trẻ, những doanh nhân khởi nghiệp, những nghệ sĩ, vận động viên đạt thành tích cao trên trường quốc tế đều được báo chí kịp thời giới thiệu, lan tỏa như những biểu tượng sống động của sức mạnh trí tuệ và bản lĩnh Việt Nam trong kỷ nguyên mới.
Đặc biệt, báo chí đã thể hiện vai trò dẫn dắt trong việc cổ vũ khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, văn minh, thịnh vượng-một khát vọng đang thôi thúc từng trái tim Việt Nam hôm nay. Những loạt bài về xây dựng nông thôn mới, chuyển đổi số quốc gia, bảo vệ môi trường sống, chấn hưng giáo dục, phát triển công nghiệp sáng tạo... không chỉ cung cấp thông tin mà còn thắp sáng niềm tin, khơi nguồn trách nhiệm công dân trong mỗi người.
Có thể khẳng định rằng, bằng ngòi bút sắc bén và trái tim nồng ấm, báo chí Việt Nam đã, đang và sẽ tiếp tục phát huy vai trò là lực lượng xung kích trong việc khơi dậy và phát huy giá trị văn hóa, sức mạnh con người Việt Nam. Báo chí hôm nay như suối nguồn mát lành, không chỉ phản ánh đời sống văn hóa dân tộc mà còn góp phần tạo nên chính đời sống ấy-một đời sống văn hóa phong phú, nhân văn, giàu bản sắc và tràn đầy sức sống mới trong kỷ nguyên phát triển của đất nước.
Khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, văn minh, thịnh vượng
Bước vào kỷ nguyên mới, khi dân tộc Việt Nam đang vươn mình mạnh mẽ với khát vọng xây dựng một đất nước phồn vinh, hùng cường, vai trò của báo chí lại càng trở nên quan trọng. Không chỉ phản ánh hiện thực, đồng hành với đời sống xã hội, báo chí còn phải gánh vác sứ mệnh thiêng liêng là khơi dậy, nuôi dưỡng và dẫn dắt khát vọng phát triển của cả dân tộc.
Nhiều sản phẩm báo chí đã làm sống dậy trong lòng mỗi người dân niềm tin vào năng lực tự cường, vào sức mạnh nội sinh của đất nước. Báo chí đã trở thành người truyền cảm hứng vĩ đại, khơi dậy trong từng trái tim Việt Nam niềm tự hào, tinh thần đổi mới sáng tạo và khát vọng đóng góp vào sự nghiệp phát triển quốc gia.
Không chỉ dừng lại ở việc ca ngợi những thành tựu, báo chí còn dũng cảm chỉ ra những rào cản, những bất cập, những nguy cơ tụt hậu nếu chúng ta không chủ động đổi mới tư duy, không kiên quyết hành động. Chính những tiếng nói thẳng thắn, những đề xuất thiết thực ấy đã giúp cho các chủ trương, chính sách phát triển đất nước ngày càng sát với thực tiễn, hợp lòng dân, khơi thông những nguồn lực mới cho sự phát triển.
Trong hành trình khơi dậy khát vọng dân tộc, báo chí còn chú trọng kết nối quá khứ với tương lai, làm cho lịch sử trở thành điểm tựa tinh thần cho những bước tiến mới. Qua đó, làm sống dậy những trang sử vẻ vang của cha ông, giáo dục thế hệ trẻ ý thức tự hào dân tộc, trách nhiệm kế tục và phát huy truyền thống anh hùng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay.
Báo chí cũng đã chủ động, tích cực tuyên truyền, quảng bá, xây dựng hình ảnh Việt Nam hiện đại, thân thiện, năng động trong mắt bạn bè quốc tế, qua đó góp phần thu hút nguồn lực từ bên ngoài, mở rộng không gian phát triển cho đất nước. Các sản phẩm báo chí đối ngoại bằng nhiều thứ tiếng đã quảng bá mạnh mẽ hình ảnh một Việt Nam hòa bình, năng động, sáng tạo, hội nhập sâu rộng nhưng vẫn giữ vững bản sắc độc đáo.
Một điểm sáng nữa là báo chí đã biết tận dụng sức mạnh của công nghệ số để lan tỏa nhanh chóng các giá trị tích cực. Từ những bản tin nhanh trên báo điện tử, những podcast thời sự, những chiến dịch truyền thông trên mạng xã hội như "Tự hào Việt Nam", "Người Việt trẻ sáng tạo", "Việt Nam xanh",... báo chí đã đồng hành với thế hệ mới, thắp sáng ngọn lửa khát vọng trong từng góc phố, từng bản làng, từng gia đình, từng tâm hồn người Việt ở trong nước cũng như kiều bào ta ở nước ngoài.
Có thể nói, chính sự cộng hưởng mạnh mẽ giữa dòng thông tin trung thực, khách quan, xây dựng và dòng cảm xúc tự hào, khát vọng vươn lên mà báo chí khơi dậy đã tạo nên động lực to lớn thúc đẩy sự phát triển toàn diện của đất nước. Báo chí hôm nay không chỉ đưa tin về sự đổi mới mà còn là một phần không thể thiếu của chính công cuộc đổi mới ấy; không chỉ cổ vũ sự phát triển mà còn tham gia trực tiếp vào việc dẫn dắt và kiến tạo những giá trị phát triển mới cho dân tộc.
Báo chí tiếp tục đổi mới, sáng tạo, phát huy sứ mệnh trong giai đoạn mới
Trước hết, báo chí cần đổi mới mạnh mẽ nội dung, hình thức và phương thức truyền thông để thích ứng linh hoạt với sự phát triển của nền tảng số và mạng xã hội. Hình thức thể hiện phải đa dạng, hiện đại, hấp dẫn, nhưng không đánh mất chiều sâu tư tưởng, giá trị văn hóa và bản sắc riêng của nền báo chí cách mạng Việt Nam.
Trong bất cứ hoàn cảnh nào, báo chí Việt Nam phải kiên định nhiệm vụ hàng đầu là bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng, kiên định mục tiêu xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Trong môi trường truyền thông toàn cầu, khi các luồng thông tin đa chiều, thậm chí hỗn loạn, đan xen đúng-sai, tích cực-tiêu cực, báo chí chính thống cần là ngọn đuốc soi đường, giữ vững giá trị chân-thiện-mỹ, bảo vệ sự trong sáng của ngôn ngữ, đạo đức, lý tưởng xã hội chủ nghĩa. Không chỉ phản bác kịp thời các luận điệu sai trái, thù địch, báo chí còn cần tích cực xây dựng không gian văn hóa lành mạnh, cổ vũ lối sống đẹp, lan tỏa những giá trị tốt đẹp của xã hội Việt Nam trong thời đại mới.
Để làm được điều đó, việc tăng cường đào tạo đội ngũ người làm báo có bản lĩnh chính trị vững vàng, đạo đức trong sáng, giỏi chuyên môn nghiệp vụ, tiếp cận và làm chủ công nghệ làm báo hiện đại. Cùng với đó, báo chí Việt Nam cũng cần đẩy mạnh hợp tác quốc tế trong lĩnh vực báo chí-truyền thông, để học hỏi kinh nghiệm, nâng cao trình độ, mở rộng không gian ảnh hưởng và lan tỏa giá trị Việt Nam ra thế giới.
Trong kỷ nguyên mới, báo chí không chỉ đơn thuần là người đưa tin mà còn phải là nhà kiến tạo giá trị, nhà truyền cảm hứng, người đồng hành với dân tộc trên hành trình vươn ra biển lớn. Báo chí cần luôn tự làm mới mình, giữ vững bản lĩnh, không ngừng sáng tạo, để xứng đáng với sự kỳ vọng của Đảng, Nhà nước và nhân dân; để mỗi tờ báo, mỗi bản tin, mỗi bài viết thực sự là ngọn lửa nhỏ góp phần thắp sáng khát vọng Việt Nam phồn vinh, hùng cường trong thế kỷ 21.
PGS, TS BÙI HOÀI SƠN, Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội
* Mời bạn đọc vào chuyên mục Văn hóa xem các tin, bài liên quan.