Nhìn lại Diễn đàn “Có nên tiếp tục tổ chức thi học sinh giỏi cấp trung học cơ sở?”: Cần tạo môi trường để học sinh phát triển toàn diện

Trái với quan điểm đổi mới giáo dục

Đó là ý kiến của ông Đặng Tự Ân, Giám đốc Quỹ Hỗ trợ đổi mới giáo dục phổ thông Việt Nam, nguyên Vụ trưởng Vụ Giáo dục tiểu học (Bộ Giáo dục và Đào tạo) về việc tổ chức thi học sinh giỏi cấp THCS. Theo ông Đặng Tự Ân, giáo dục đã chuyển từ trọng tâm dạy kiến thức sang dạy học phát triển năng lực học sinh. Bởi vậy, việc quan tâm và đầu tư cho kỳ thi chọn học sinh giỏi THCS là trái với quan điểm đổi mới giáo dục của Đảng và Nhà nước. “Ngày nay, người ta không quá coi trọng các kỳ thi nặng về xếp hạng điểm số... Chất lượng người học phải được đánh giá thông qua làm việc, qua sáng tạo và vận dụng kiến thức vào cuộc sống. Nên thay kỳ thi học sinh giỏi bậc THCS bằng các kỳ thi vận dụng kiến thức tích hợp vào thực tiễn...”, ông Đặng Tự Ân nhấn mạnh.

PGS, TS, Nhà giáo Nhân dân Nguyễn Võ Kỳ Anh, Viện trưởng Viện Nghiên cứu giáo dục phát triển tiềm năng con người Việt Nam cho rằng, nếu dành quá nhiều thời gian, công sức cho kỳ thi học sinh giỏi, học sinh sẽ dễ sao nhãng những kiến thức và kỹ năng khác, trong khi mục tiêu của giáo dục là để trang bị cho các em năng lực cần thiết sao cho khi bước vào cuộc sống hay tiếp tục học lên cao hơn, các em đều có thể sẵn sàng. Vì thế, việc thi học sinh giỏi ở cấp THCS nếu có cũng chỉ nên dừng ở mức trường học chứ không nên tổ chức ở quy mô lớn hơn.

Một buổi ngoại khóa tìm hiểu pháp luật của học sinh Trường Phổ thông dân tộc bán trú THCS Phú Lũng (Yên Minh, Hà Giang). Ảnh: NGUYỄN HUYỀN

Từ thực tế, thầy giáo Bùi Minh Tuấn, giáo viên Trường THPT Kim Liên (Nam Đàn, Nghệ An) phân tích những cái được khi bỏ kỳ thi học sinh giỏi cấp THCS. Đó là sẽ làm giảm đáng kể áp lực học tập cho học sinh, từ đó, các em có điều kiện học đều các môn, phát triển năng lực toàn diện. Đối với giáo viên, khi không phải gánh vác trọng trách bồi dưỡng học sinh giỏi, sẽ có nhiều thời gian hơn trong việc tự bồi dưỡng, cập nhật kiến thức, đổi mới phương pháp giảng dạy.

Mặt khác, khi kỳ thi học sinh giỏi không còn được tổ chức, áp lực về thành tích đối với các trường cũng sẽ không còn. Ban giám hiệu các trường không còn phải “đau đầu” với số lượng học sinh đoạt giải, vị trí của nhà trường trong “bảng xếp hạng” tỷ lệ học sinh giỏi để dành thời gian tập trung chỉ đạo nâng cao chất lượng giáo dục đại trà. “Việc dừng kỳ thi là cần thiết, phù hợp với xu thế”, thầy giáo Bùi Minh Tuấn bày tỏ, đồng thời hiến kế, thay vì thi học sinh giỏi nặng nề, có thể tổ chức các cuộc thi phù hợp dành cho những học sinh có tố chất, năng lực nổi trội. Theo đó, các em được tự nguyện đăng ký dự thi mà không nhất thiết phải tham gia tuyển chọn, bồi dưỡng...

Đồng thuận với thầy giáo Bùi Minh Tuấn, cô giáo Ngô Thị Vân, giáo viên Trường THCS Yên Lộc (Kim Sơn, Ninh Bình)-người có nhiều năm dạy đội tuyển học sinh giỏi-cho biết một thực tế, nếu muốn học sinh đoạt giải, giáo viên phải luyện như luyện “gà nòi” bởi nhiều đề thi học sinh giỏi vô cùng khó, mang tính chất đánh đố. “Nếu cứ thi theo kiểu này thì Chương trình giáo dục phổ thông 2018 mà chúng ta đang triển khai với nhiều kỳ vọng sẽ không có gì khác so với chương trình cũ. Đã đổi mới về chương trình, cách tiếp cận, mục tiêu, cách đánh giá, vậy tại sao không đổi mới vấn đề thi học sinh giỏi?”, cô giáo Ngô Thị Vân đặt câu hỏi và cho rằng, kỳ thi học sinh giỏi cấp THCS thực sự nặng nề và không cần thiết. Với cấp học này, các em nên tham gia những sân chơi tuổi thơ mang tính xã hội hóa, như: Toán Timo, Trạng nguyên tuổi 14-15... trên tinh thần đam mê, tự nguyện, nhẹ nhàng, đúng với kiến thức được học trên lớp và gắn với thực tế cuộc sống, không đề cao thành tích...

Nhiều hạn chế, bất cập

Hầu hết các ý kiến gửi về diễn đàn đều thừa nhận, cuộc thi học sinh giỏi cấp THCS hiện nay bộc lộ nhiều bất cập, hạn chế. Nổi bật là do “bệnh thành tích” và thói quen luyện thi kiểu “gà nòi” đã làm cho cuộc thi trở nên méo mó, tạo áp lực lớn, gây ra những vấn đề tâm lý tiêu cực cho cả giáo viên và học sinh. “Không biết từ bao giờ, kết quả thi học sinh giỏi đã trở thành tiêu chí thi đua giữa các trường, khiến thầy cô dạy bồi dưỡng chịu nhiều áp lực phải có học sinh đoạt giải để xét thi đua cuối năm. Nếu không có học sinh đoạt giải, giáo viên sẽ bị xem là dạy không tốt, uy tín giảm sút, mặc cảm với đồng nghiệp...”, thầy giáo Nguyễn Quốc Khánh, Hiệu trưởng Trường Phổ thông dân tộc bán trú THCS Phú Lũng (Yên Minh, Hà Giang) chia sẻ.

Ngoài ra, còn có tình trạng ra đề, chấm thi có lúc, có nơi chưa khoa học, khách quan, chính xác, tạo ra sự cạnh tranh thiếu lành mạnh. Việc phân bổ chương trình bồi dưỡng học sinh giỏi không hợp lý cũng đã ảnh hưởng lớn đến chương trình giáo dục chung, gây ra tình trạng học lệch, ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục toàn diện. Học sinh vì phải ôn luyện quá nhiều nên không còn đủ thời gian để vui chơi, rèn luyện kỹ năng sống hướng tới mục tiêu phát triển đồng đều cả về thể chất và tinh thần. Do bản lĩnh, tâm lý non nớt, không ít em khi không đoạt giải đã tự ti, mặc cảm, tiềm ẩn dẫn đến những hành vi tiêu cực...

Những hạn chế, bất cập nói trên đã khiến nhiều học sinh và phụ huynh kiên quyết “nói không” với kỳ thi này. Học sinh Dương Trần Hà Vy, Trường THCS An Thới (Bình Thủy, Cần Thơ) cho biết: “Em tham gia luyện thi học sinh giỏi môn Ngữ văn lớp 9. Tuy nhiên, chuẩn bị cho kỳ thi cấp quận thì em xin rút... để giảm áp lực và đầu tư học đều các môn”. Gửi ý kiến về diễn đàn, chị Trần Thu Hà, phường Khương Trung (Thanh Xuân, Hà Nội) kể lại câu chuyện, để đoạt giải trong kỳ thi học sinh giỏi, con chị đã phải “hy sinh” cả mấy tháng hè cho việc tập trung ôn luyện, khiến cả nhà cũng căng thẳng theo. Chị Hà đã không cho con tham gia thi học sinh giỏi năm tiếp theo vì theo chị, “điều quan trọng nhất là con đi học vui vẻ, sức khỏe tốt, học được nhiều kỹ năng sống”.

Hướng tới cuộc thi nhẹ nhàng        

Bên cạnh nhiều ý kiến đề nghị dừng cuộc thi thì cũng có các ý kiến khác cho rằng thi học sinh giỏi cấp THCS có nhiều ưu điểm, nên tiếp tục duy trì nhưng với điều kiện phải khắc phục triệt để những hạn chế, bất cập như hiện nay, hướng tới một cuộc thi nhẹ nhàng, giảm thiểu áp lực.

Đồng chí Nguyễn Thị Thu Hương, Trưởng phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Sông Lô (Vĩnh Phúc); cô giáo Trương Thụy Thiên Hương, Phó hiệu trưởng Trường THCS Đoàn Thị Điểm (Ninh Kiều, Cần Thơ); cô giáo Nguyễn Thị Thu Thủy, Trường THCS Lạc Long Quân (Buôn Ma Thuột, Đắk Lắk); cô giáo Phạm Thị Thu Hằng, Trường THCS Phương Đông (Uông Bí, Quảng Ninh)... cho rằng, thi học sinh giỏi đã được tổ chức từ lâu, qua đó góp phần tạo động lực và không khí thi đua dạy tốt-học tốt; là tiền đề quan trọng phát triển sự nghiệp giáo dục của địa phương; phát hiện các em học sinh có tố chất để bồi dưỡng, phát triển năng lực, giúp các em phát huy thế mạnh để có định hướng đúng trong tương lai... Vì vậy, vẫn nên tổ chức, tuy nhiên, cần tránh các biểu hiện "bệnh thành tích", khắc phục những hạn chế, bất cập như quá đề cao kỳ thi, đầu tư quá nhiều thời gian, công sức, chi phí... để rồi tạo ra một kỳ thi nặng nề, căng thẳng, áp lực.

Nhiều ý kiến gửi về diễn đàn cũng chia sẻ kinh nghiệm để tổ chức thi học sinh giỏi một cách nhẹ nhàng, ý nghĩa. Như ở Trường THCS Đoàn Thị Điểm (Ninh Kiều, Cần Thơ) luôn có sự phối hợp chặt chẽ giữa phụ huynh, học sinh và nhà trường. Cha mẹ phải thấy rõ năng lực của con mình; học sinh phải tự đánh giá được khả năng của bản thân. Việc đăng ký tham gia thi học sinh giỏi hoàn toàn trên tinh thần tự nguyện. Trước khi vào đội tuyển để bồi dưỡng học sinh giỏi, đại diện ban giám hiệu sẽ trực tiếp trao đổi với giáo viên đứng lớp về năng lực, nguyện vọng của học sinh và trao đổi với phụ huynh để có hướng bồi dưỡng cho các em. Nếu trong quá trình học tập, bồi dưỡng, các em thấy mình không thể tải hết lượng kiến thức hay có vấn đề về sức khỏe thì sẽ dừng lại...

PHƯƠNG HIỀN

*Mời bạn đọc vào chuyên mục Bạn đọc xem các tin, bài liên quan.