Chị Hạnh và anh Nghị yêu nhau, rồi lấy nhau khi đang là du học sinh Trường Đại học Tổng hợp Quốc gia Kishinev thuộc nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết Moldova, một trong 15 nước của Liên bang Các nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết (Liên Xô) trước đây. Chị mang bầu con trai (sau này được đặt tên là Phạm Xô Việt) cũng bên nước bạn. Nhưng khi trò chuyện với chúng tôi, chị Hạnh không kể nhiều về tình yêu lãng mạn một thuở mà tự hào về lòng tri ân của lưu học sinh Việt Nam với các thầy giáo, cô giáo Nga.
Chị Lâm Thị Minh Hạnh (thứ hai, từ trái sang) và con gái đến thăm thầy giáo, cô giáo cũ ở Moldova. Ảnh do nhân vật cung cấp.
Theo chị Hạnh, các học sinh Việt Nam từng học ở Moldova phần lớn đều biết câu chuyện Bác Hồ từng đến nơi này. Đó là năm 1962, trong chuyến thăm nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết Moldova, Bác nhận thấy xứ sở đầy nắng ấm với những tấm lòng nhân hậu và có một nền khoa học nông nghiệp phát triển mạnh mẽ này là nơi rất phù hợp để đào tạo cán bộ khoa học kỹ thuật. Bác đã đề nghị Chính phủ Liên Xô cho phép sinh viên Việt Nam được sang học tập. Trong suốt hơn 50 năm (1962-2013), đã có 616 sinh viên và 45 nghiên cứu sinh tốt nghiệp các chuyên ngành khác nhau, chưa kể hàng trăm sinh viên học tiếng Nga tại khoa dự bị đại học của trường. Trường Đại học Tổng hợp Quốc gia Kshinev đã được Nhà nước Kshinevtrao tặng Huân chương Hữu nghị. Các sinh viên của trường sau khi tốt nghiệp đã có nhiều đóng góp vào công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam.
Chị Hạnh rạng rỡ khi nhắc đến các dấu mốc đầy ý nghĩa: “Năm 2010, Hội những người Việt Nam tốt nghiệp Trường Đại học Tổng hợp Quốc gia Kshinev (gọi tắt là Hội KGU) chính thức ra đời với mục đích tổ chức gặp gỡ, giao lưu và tri ân các thầy giáo, cô giáo Nga”. Để nối lại liên lạc với trường thuận lợi như hiện nay là cả một quá trình. May mắn là lớp có vợ chồng doanh nhân Bùi Thanh Huyền và Nguyễn Sĩ Trung Kỳ lập nghiệp và thành đạt tại Moldova. Cả hai thực sự là cầu nối giữa trường và hội cựu sinh viên. Năm 2011, lần đầu tiên nhân kỷ niệm 65 năm Ngày thành lập trường Kshinev, 35 cựu sinh viên Việt Nam đã sang dự lễ. Năm 2016, kỷ niệm 70 năm thành lập trường, số người qua dự tăng lên gấp đôi. Khi chứng kiến cảnh này, Hiệu trưởng Trường Đại học Tổng hợp Quốc gia Kshinev vô cùng xúc động, nói: “Trường có rất nhiều sinh viên từ các nước đến học tập, nhưng không nơi đâu nghĩa tình như sinh viên Việt Nam”. Cũng tại buổi lễ, bài phát biểu của đại diện cựu sinh viên đã làm cả hội trường dạt dào cảm xúc khi khẳng định rằng, tình cảm của lưu học sinh Việt Nam với các thầy giáo, cô giáo là không bao giờ thay đổi. Moldova đã trở thành quê hương thứ hai của các sinh viên, nơi ươm mầm kiến thức khoa học để từ đó nảy nở thành công trên mọi lĩnh vực.
Thầy giáo, cô giáo cũ Trường Đại học Tổng hợp Quốc gia Kshinev du xuân cùng cựu sinh viên Việt Nam. Ảnh do nhân vật cung cấp.
Trong những lần qua thăm nước Nga, các cựu sinh viên Việt Nam luôn dành nhiều thời gian đến thăm các thầy giáo, cô giáo cũ và nhiệt tình mời thầy cô sang thăm Việt Nam. Kết quả là từ năm 2011 đến nay đã có 18 thầy giáo, cô giáo cùng gia đình sang thăm học trò cũ. Hội KGU lo toàn bộ chi phí với những buổi tiếp đón luôn được tổ chức trang trọng, ấm cúng với hàng trăm cựu sinh viên tham gia.
Chị Minh Hạnh kể đầy háo hức về hai lần cùng các bạn tháp tùng thầy giáo, cô giáo cũ tham quan dọc dài đất nước, ra đến tận đảo Phú Quốc. Có lần đi đến nửa tháng. Nhìn thầy cô vui, các anh chị vô cùng mãn nguyện. Lạ nhất là vốn tiếng Nga lâu không dùng, ngỡ đã quên, vậy mà giờ đây ai cũng bật ra giao tiếp dễ dàng. Đôi lúc nói sai được thầy cô sửa tại chỗ, y hệt ngày đầu học tiếng Nga ở Moldova.
“Cha tôi là bộ đội, chồng tôi là chiến sĩ Thành cổ Quảng Trị. Chúng tôi hiểu hết sự chi viện, giúp đỡ của Liên Xô đối với Việt Nam. Đến bây giờ, nước Nga và Moldova vẫn là những nơi vô cùng thân thương, gần gũi mà tất cả chúng tôi luôn hướng về với lòng biết ơn sâu sắc nhất”-chị Minh Hạnh nói như vậy trong niềm xúc động dâng trào.
HỒNG VÂN