Sức khỏe, tiền bạc tan theo khói thuốc
Theo điều tra toàn cầu về sử dụng thuốc lá ở người trưởng thành năm 2010, nước ta có khoảng 15,6 triệu người hút thuốc. Trong đó, tỷ lệ nam giới hút thuốc là 47%, trung bình cứ hai nam giới thì có một người hút thuốc. Ngoài ra, còn có đến 33 triệu người không hút thuốc thường xuyên hít phải khói thuốc thụ động trong nhà; 5 triệu người không hút thuốc thường xuyên hít phải khói thuốc thụ động tại nơi làm việc. Hằng năm, mỗi người hút thuốc phải chi hàng triệu đồng tiền mua thuốc lá, và với khoảng 15,6 triệu người hút thuốc lá trong cả nước thì số tiền này lên tới hàng chục nghìn tỷ đồng, cao hơn nhiều chi phí dành cho học hành và chi cho khám, chữa bệnh.
Năm 2017, kết quả điều tra do Tổng cục Thống kê phối hợp với Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) thực hiện cho thấy, tỷ lệ người trưởng thành từ 15 tuổi trở lên hút thuốc lá ở nước ta đã có xu hướng giảm (từ 47,4% năm 2010 xuống còn 45,3% năm 2017). Tuy nhiên theo đánh giá, con số này còn rất hạn chế.
Không chỉ gây lãng phí lớn, hút thuốc lá còn gây ra nhiều tác hại đối với sức khỏe. Theo WHO, mỗi năm nước ta có khoảng 40.000 người tử vong vì các bệnh do thuốc lá gây ra. Con số này sẽ tăng lên thành 70.000 người/năm vào năm 2030 nếu các biện pháp phòng, chống tác hại thuốc lá không được thực hiện kịp thời. Theo thông tin từ Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá (Bộ Y tế), sử dụng thuốc lá là nguyên nhân của 25 căn bệnh và gây ra 90% các trường hợp ung thư phổi, 75% các trường hợp bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, 25% các trường hợp bệnh tim thiếu máu cục bộ.
Tăng thuế và đồng bộ nhiều giải pháp
Hiện nay, thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá ở nước ta là 65%, nếu tính trên giá bán lẻ, mức thuế này chỉ chiếm 41,6%. Chính vì thế, tăng thuế thuốc lá sẽ góp phần giảm tỷ lệ người hút thuốc lá và số người tử vong, gánh nặng bệnh tật do sử dụng thuốc lá; bảo vệ các thế hệ hiện tại và tương lai, bảo vệ sự phát triển bền vững của quốc gia.
Trước thực tế trên, Bộ Tài chính đưa ra hai phương án để xin ý kiến các bộ, ngành và doanh nghiệp. Phương án 1, áp dụng thu thuế tiêu thụ đặc biệt theo phương pháp hỗn hợp (kết hợp thu theo thuế suất tỷ lệ và thuế suất tuyệt đối) với mức thuế tuyệt đối là 1.000 đồng/bao thuốc 20 điếu. Phương án này nhận được sự đồng tình của nhiều chuyên gia. Theo đó, việc bổ sung thuế suất tuyệt đối với mặt hàng thuốc lá sẽ có hiệu quả cao hơn trong việc phòng ngừa sử dụng thuốc lá trong giới trẻ và người có thu nhập thấp; giúp giảm khoảng cách về giá giữa các dòng sản phẩm thuốc lá hiện có trên thị trường nội địa; giúp hạn chế việc chuyển giá giữa nhà sản xuất và các công ty phân phối.
Tuy nhiên, theo ý kiến của Tiến sĩ Kidong Park, Trưởng đại diện Văn phòng WHO tại Việt Nam, nếu bổ sung thuế suất tuyệt đối chỉ là 1.000 đồng/bao vào năm 2020 thì tỷ lệ hút thuốc sẽ chỉ giảm được 1,6% vào năm 2020, còn rất thấp so với mục tiêu của Chính phủ là giảm 6,3% vào năm 2020. Đồng thời, nguồn thu của Chính phủ chỉ tăng được khoảng 3.949 tỷ đồng vào năm 2020. Tiến sĩ Kidong Park cho rằng, Việt Nam nên tăng thuế suất tuyệt đối lên ít nhất là 2.000 đồng/bao 20 điếu. Để giảm tỷ lệ hút thuốc xuống 39% theo mục tiêu quốc gia, thuế suất tuyệt đối cần tăng tới 5.000 đồng/bao 20 điếu.
Còn theo phương án 2, tăng thuế suất thuế tiêu thụ đặc biệt theo lộ trình: Từ ngày 1-1-2020, tăng từ 75% lên 80%; từ ngày 1-1-2021, tăng từ 80% lên 85%. Tuy nhiên, các chuyên gia của WHO cho rằng, không nên thực hiện phương án này vì mỗi lần tăng thuế chỉ 5% sẽ không có tác động tới việc giảm tiêu dùng thuốc lá.
Mới đây, tại hội thảo chia sẻ kinh nghiệm vận động tăng thuế thuốc lá, Thạc sĩ, bác sĩ Phan Thị Hải, Phó giám đốc Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá, nhấn mạnh: “Chính sách thuế có vai trò rất quan trọng trong việc giảm nhu cầu sử dụng thuốc lá, giảm tỷ lệ mắc bệnh và tử vong do các bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá. Song song với việc sửa đổi chính sách thuế đối với thuốc lá, chúng ta cũng cần thực hiện nghiêm và tiếp tục hoàn thiện Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá cùng nhiều giải pháp khác thì mới có thể đạt được các mục tiêu đề ra”.
ĐỨC TUẤN