Trong Chiến dịch Việt Bắc Thu-Đông 1947, nắm vững chủ trương lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng, Bộ Tổng chỉ huy tập trung xây dựng phương án, kế hoạch tác chiến, tổ chức sử dụng lực lượng, bảo đảm tác chiến... Bộ Tổng chỉ huy chú trọng lập thế trận, tổ chức sử dụng lực lượng phù hợp với khả năng hiện có của ta lúc đó để tạo nên thế trận có lợi đánh địch; phá thế mạnh của địch là cơ động nhanh, hỏa lực mạnh và đánh tập trung; khoét sâu điểm yếu của địch là đánh ở chiến trường rừng núi xa lạ, tiếp tế khó khăn, không thể đánh kéo dài. Thời gian đầu, ta có bị bất ngờ do phán đoán chưa đúng hướng tiến công của quân Pháp, sau đó Bộ Tổng chỉ huy đánh giá lại tình hình và qua nghiên cứu tài liệu thu được của địch, kịp thời điều chỉnh kế hoạch tác chiến, lập thế trận trên ba mặt trận. Mặt trận Đường số 3 từ Bắc Kạn đến Cao Bằng do Trung đoàn 165 của Bộ và Trung đoàn 72 Chiến khu 1 đảm nhiệm. Mặt trận Đường số 4, địa bàn hai tỉnh Cao Bằng và Lạng Sơn, do Trung đoàn 74 Cao Bằng và Trung đoàn 28 Lạng Sơn đảm nhiệm. Mặt trận Sông Lô - Đường số 2 do Trung đoàn 147 của Bộ và lực lượng của Chiến khu 10 đảm nhiệm. Bộ Tổng chỉ huy chủ trương kết hợp tiến hành chiến tranh du kích đánh rộng khắp, kìm giữ, tiêu hao, tiêu diệt địch với tập trung đánh địch vận động trên bộ, trên sông là chính, tiến tới bẻ gãy từng gọng kìm tiến công của địch.
Cán bộ ở Mặt trận Sông Lô nghiên cứu kế hoạch đánh địch tiến công lên Việt Bắc. Ảnh tư liệu
Về tổ chức, sử dụng lực lượng: Bộ Tổng chỉ huy đã chỉ đạo thực hiện "Đại đội độc lập, tiểu đoàn tập trung", các trung đoàn bộ binh đều tổ chức từ 1 đến 2 tiểu đoàn phân tán thành các đại đội độc lập làm lực lượng nòng cốt cùng dân quân, du kích đánh rộng khắp. Đánh địch cả nơi chúng trú quân cũng như trên đường chúng cơ động; tích cực chiến đấu ngăn chặn, kìm giữ, tiêu hao, tiêu diệt quân nhảy dù ở Bắc Kạn, Chợ Mới, Chợ Đồn để bảo vệ cơ quan đầu não kháng chiến di chuyển an toàn. Từ ngày 8-10, các đại đội độc lập cùng du kích và nhân dân liên tiếp tập kích, quấy rối địch ở các vị trí: Chợ Đồn, Ngân Sơn, Chợ Rã, diệt hai trung đội Pháp.
Tổ chức tiểu đoàn tập trung của các trung đoàn, được tăng cường các đơn vị hỏa lực của Bộ để tiêu diệt địch cơ động. Với cách lập thế trận, tổ chức sử dụng lực lượng phù hợp nên đã phát huy cách đánh sáng tạo, ta liên tục tiêu hao quân địch, đồng thời tiến hành nhiều trận đánh tập trung tiêu diệt gọn từng đơn vị địch. Trên Mặt trận Đường số 4, Tiểu đoàn 374 thuộc Trung đoàn 11 đánh trận phục kích trên đoạn Bản Sao - đèo Bông Lau (đêm 29 rạng ngày 30-10-1947) tiêu diệt 1 đoàn xe 28 chiếc, diệt và bắt hàng trăm quân địch… Trên Mặt trận Sông Lô - Đường số 2, tự vệ và Công an thị xã Tuyên Quang đánh 2 trận phục kích bằng địa lôi (22-10 và 19-11) ở ki-lô-mét số 7 và số 6 đường Tuyên Quang - Hà Giang, diệt hàng trăm tên địch. Lực lượng pháo binh Khu 10, có sự phối hợp của Trung đoàn 112 và dân quân du kích địa phương đánh một số trận phục kích tàu địch trên Sông Lô (24-10). Lực lượng pháo binh tham gia không lớn (cấp trung đội), với những khẩu sơn pháo lạc hậu, nhưng ta đã tổ chức sử dụng, bố trí trận địa thích hợp, bí mật, bất ngờ, sát gần bờ sông trong tầm bắn hiệu quả, kết hợp với nghi binh (làm trận địa giả, tạo khói thu hút máy bay, dùng bưởi sơn đen giả làm thủy lôi trên sông lừa địch vào hướng đã định...); vận dụng cách bắn ngắm trực tiếp của pháo binh đã phát huy hiệu quả hỏa lực. Nhất là trận diệt tàu địch tại Khe Lau (ngã ba Sông Gâm - Sông Lô) lúc 10 giờ ngày 10-11, Trung đội pháo binh 225 với 1 khẩu sơn pháo 75mm, bố trí trận địa bí mật, bất ngờ ở cự ly 150m, bắn chìm 2 tàu và bắn bị thương 1 tàu chở quân, diệt hàng trăm tên địch, góp phần bẻ gãy gọng kìm phía Tây trong cuộc tiến công chiến lược của Pháp vào Việt Bắc.
Do chủ động lập thế trận vững chắc, tổ chức sử dụng, bố trí lực lượng phù hợp đã phát huy được cách đánh, sở trường của các lực lượng. Địch cơ động đến đâu, địa bàn nào cũng bị ta chặn đánh, tiêu hao, tiêu diệt. Ta phát huy sự kết hợp đánh tập trung của lực lượng chủ lực với đánh du kích rộng khắp; thực hiện “vườn không, nhà trống” triệt nguồn tiếp tế tại chỗ của địch. Kìm giữ, tiêu hao, tiêu diệt quân nhảy dù; ngăn chặn, bẻ gãy hai gọng kìm tiến công của hai binh đoàn phía Đông và phía Tây, địch ngày càng bị thất bại, sa lầy; ta càng đánh càng mạnh và giành thắng lợi.
Đại tá PGS, TS ĐỖ VĂN ĐƠ, Viện trưởng Viện Khoa học Nghệ thuật Quân sự, Học viện Quốc phòng