Sau 26 năm, cánh tay biến dạng lần đầu được hồi phục nhờ công nghệ 3D

Dựng mô hình 3D, “may đo” cho từng ca mổ

Tháng 10-2021, bà Tạ Thị Vượng (62 tuổi, ở Hà Nội) bị ngã, dẫn đến gãy đầu xương cánh tay trái. Sau 2 lần mổ, cánh tay bà vẫn đau buốt, tê bì vùng cẳng bàn tay, đưa tay lên xuống khó khăn.

Khi bà Vượng đến khám tại Vinmec, qua phim chụp MRI, các bác sĩ tại Trung tâm Chấn thương chỉnh hình & Y học thể thao (CTCH & YHTT) Vinmec nhận định đây là một ca bệnh rất khó. Sau 2 lần kết hợp xương không thành công, cùng tình trạng thoái hóa ở người già, xương cánh tay bị tiêu, mủn do không được nuôi dưỡng.

Sau 2 lần kết hợp xương không thành công, cùng tình trạng thoái hóa ở người già, xương cánh tay bị tiêu, mủn do không được nuôi dưỡng.

Với ca mổ này, mấu chốt là phải tính toán chuẩn vị trí cắt xương để đặt khớp mới, sau đó chế tạo được khớp mới trùng khớp với kích thước và đặc điểm của trục cánh tay thật, từ đó giảm thiểu được biến chứng, trả lại chức năng cho cánh tay và giữ cho khớp nhân tạo ổn định lâu dài.

Để có lời giải cho bài toán khó này, ekip Phẫu thuật chi trên - Trung tâm CTCH & YHTT Vinmec đã cùng Trung tâm công nghệ 3D trong y học - Đại học VinUni dựng lại mô hình khớp 3D trên máy tính để quan sát và mổ thử trên mô hình. Đây là phương pháp giúp các bác sĩ tính toán điều chỉnh các điểm cắt, ghép xương phù hợp. Kết quả sau cùng sẽ được in 3D, làm ra mẫu xương có kích thước và đặc tính như xương của bệnh nhân, từ đó tiên lượng sát nhất khả năng phục hồi và vận động sau mổ.

“Đúng như đã ekip phân tích đánh giá, khi ekip mổ bộc lộ theo sẹo mổ cũ, một nửa khối xương lồi cầu cánh tay đã bị tiêu mất, khớp khuỷu không còn nguyên vẹn. Ca mổ dù phức tạp và kéo dài hơn 3 giờ đồng hồ nhưng đã được chuẩn bị kỹ lưỡng nên không có bất ngờ nào làm khó ekip” - TS, BS Nguyễn Hữu Mạnh, Trưởng khoa Phẫu thuật Chi trên, Bệnh viện Vinmec Times City cho biết.

Hơn 1 tháng sau ca mổ thành công, bà Vượng đang trong quá trình phục hồi chức năng tích cực. Bác sĩ tiên lượng bà cần từ 3 - 6 tháng để phục hồi hoàn toàn cơ năng của cánh tay đã thay khớp. Tuy nhiên, ở lần mổ này, bà cảm nhận rõ những thay đổi tích cực. “Tôi không còn cảm giác đau buốt, đau nhói mà đôi khi chỉ là cảm giác mỏi. Cánh tay hiện đã có thể đưa lên chải đầu, đánh răng, cầm điện thoại được” – bà Vượng cho biết.

Các bác sĩ đã dựng lại mô hình khớp 3D trên máy tính để quan sát và mổ thử trên mô hình, nhờ đó tính toán điều chỉnh các điểm cắt, ghép xương phù hợp.

Nhân rộng phương pháp thay khớp khuỷu bằng công nghệ 3D

Nếu như thay khớp gối hiện đã thực hiện thường quy ở nhiều nơi thì thay khớp khuỷu tay ở Việt Nam phát triển muộn hơn và ít bệnh nhân hơn do đặc thù bệnh lý không phổ biến. Những ca thay khớp khuỷu đầu tiên được GS, TS Trần Trung Dũng cùng các đồng nghiệp thực hiện từ năm 2018. Chìa khóa là sử dụng phần mềm 3D mô phỏng tính toán thông số khớp phù hợp với bệnh nhân nhất; in 3D các khớp giả bằng kích thước thật với kỹ thuật ánh xạ giải phẫu (sử dụng các thông số cơ thể ở bên lành để phục hồi cho bên tổn thương).

Điều đáng mừng là sau phẫu thuật, tất cả hơn 10 trường hợp được mổ đều phục hồi chức năng khớp khuỷu rất tốt, ngay cả khi tưởng chừng đã hết hy vọng.

Đơn cử trường hợp chị Nguyễn Thị Hoa (35 tuổi), sau di chứng của một chấn thương nặng, chị từng 4 lần mổ bằng các phương pháp từ kết hợp xương, ghép xương, đặt xi măng xương, mổ gỡ dính làm vận động khuỷu nhưng không cải thiện. Suốt thời gian dài, với chị, ngay cả cầm bát ăn cơm cũng vô cùng khó khăn. Sau khi được thay khớp khuỷu 3D cách đây 1,5 năm tại Vinmec, hiện các vận động gấp duỗi khuỷu và sấp ngửa của cánh tay gần như hồi phục hoàn toàn.

Sau mổ, cánh tay của bà Vượng đã không còn cảm giác đau buốt, đau nhói, đã có thể cử động với biên độ bình thường, đưa tay lên chải đầu, đánh răng, cầm điện thoại được.

Với chị Dư Thu Thủy 34 tuổi, ở Hà Nội, ca mổ thay khớp khuỷu đã giúp chị mở ra trang mới cho cuộc sống. Từng bị di chứng do viêm khớp lúc nhỏ, cẳng tay trái biến dạng, khuỷu tay cứng đờ khiến chị không thể gấp duỗi sấp ngửa được. Sau 5 lần phẫu thuật, từ khuỷu tay trở xuống của người phụ nữ xinh đẹp và cá tính này vẫn co quắp, biến dạng và nhỏ như tay một em bé. 26 năm trời đi từ Bắc vào Nam, sang cả Anh cũng không tìm được giải pháp. Sau ca mổ thay khớp mà các GS, TS Trần Trung Dũng trực tiếp cùng các cộng sự chuẩn bị gần 1 tháng, hiện cánh tay của chị Thuỷ đã vận động tốt.

“Công nghệ in 3D là một trợ thủ giúp phẫu thuật đạt chính xác gần như tuyệt đối. Sau mổ, người bệnh vẫn gập duỗi được tối đa, cử động xoay cánh tay sấp ngửa linh hoạt. Do đó, khớp nhân tạo vẫn mang lại giá trị cao không kém gì khớp tự nhiên” - GS, TS Trần Trung Dũng, GĐ Trung tâm CTCH & YHTT Vinmec cho biết.

Với ứng dụng công nghệ 3D và các kỹ thuật mới về phẫu thuật cá thể hóa, chỉ định thay khớp khuỷu tay có thể áp dụng với nhiều trường hợp như thoái hóa khớp, gãy và ung thư xương. Đây là chìa khóa để giải các bài toàn khó trong chấn thương chỉnh hình hiện nay và Trung Tâm CTCH & YHTT Vinmec là đơn vị đi đầu làm chủ kĩ thuật này.

Với mong muốn chia sẻ kinh nghiệm, GS, TS Trần Trung Dũng và đồng nghiệp tổng kết các ca thành công trong cuốn sách “Phẫu thuật thay khớp khuỷu” và một số bài báo khoa học đăng trên các Tạp chí y học nước ngoài như The journal of orthopaedics trauma surgery and related research (Tháng 1-2020 và tháng 6-2021); International Journal of Surgery Case Reports 86 (2021)...

NGỌC QUỲNH