Lần đầu tiên tại Việt Nam ứng dụng thành công ghép tế bào gốc CD34
Đại tá, PGS, TS Nguyễn Hoàng Ngọc, Phó giám đốc Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 đánh giá, đây là ca bệnh đánh dấu mốc lần đầu tiên tại Việt Nam ứng dụng thành công ghép tế bào gốc CD34 điều trị bệnh nhược cơ, mở ra hướng điều trị mới: Ứng dụng ghép tế bào gốc bằng máu tự thân, đặc biệt là tế bào gốc CD34 để điều trị cho các bệnh nhân ở nhóm bệnh tự miễn như: bệnh nhược cơ và lupus ban đỏ.
Cách đây 15 năm, sau khi sinh con được 4 tháng, chị N.T.V.A, (40 tuổi, ở Hà Nội) thấy cơ thể yếu dần đi, có khi đi cầu thang cũng ngã, và phải có người bế lên. Chị được điều trị tích cực từ biện pháp nội khoa rồi đến ngoại khoa. Thời gian đầu các triệu chứng nhược cơ có giảm, tuy nhiên, bệnh không ổn định lâu dài mà có xu hướng tái phát và ngày càng trầm trọng. Bệnh nhân phải phụ thuộc vào sự chăm sóc của người con trai duy nhất của mình.
    |
 |
| Bệnh nhân được huy động tế bào gốc từ tháng 3-2021. |
Đánh giá về ca bệnh, PGS, TS Nguyễn Thị Minh Phương, Viện trưởng Viện Ung thư, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 cho biết, đây là bệnh nhân còn khá trẻ, bị bệnh lý nhược cơ được chẩn đoán từ năm 2006, trong bối cảnh bệnh nhân sau khi sinh con được 4 tháng thì mất hết tất cả các sức cơ, không vận động được, được chẩn đoán là bệnh nhược cơ. Bệnh nhân đã được phẫu thuật u tuyến ức năm 2009 và sau đó trải qua rất nhiều phương pháp điều trị hiện tại có tại Việt Nam như corticoid, ức chế miễn dịch, phương pháp lọc huyết tương… Sau mỗi phương pháp điều trị, các triệu chứng của bệnh nhân được cải thiện nhưng không được lâu đã trở lại tình trạng cũ và ngày càng trầm trọng. Đến trước khi đến ghép, tình trạng bệnh nhân hoàn toàn phụ thuộc vào sự chăm sóc của gia đình.
Đại tá, PGS, TS Mai Văn Viện, Chủ nhiệm Bộ môn Ngoại lồng ngực, Chủ nhiệm đề tài đề tài độc lập cấp Nhà nước “Nghiên cứu sử dụng tế bào gốc tạo máu tự thân điều trị bệnh nhược cơ và lupus ban đỏ hệ thống” - Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 cho biết: “Bệnh nhân N.T.V.A là 1 trong số 40 bệnh nhân nhược cơ mà nhóm nghiên cứu đề tài sàng lọc và chọn để điều trị. Qua quá trình chuẩn bị rất công phu, bệnh nhân đã được ghép theo đúng quy trình”.
|
 |
| Trung tướng, GS,TS Mai Hồng Bàng, Giám đốc Bệnh viện đến thăm bệnh nhân trước khi ra viện. |
Thầy thuốc và bệnh nhân vỡ òa vì hạnh phúc
Theo PGS, TS Mai Văn Viện, hiện nay, ghép tế bào gốc đã được ứng dụng điều trị cho một số bệnh như: xơ gan, khớp giả, đột quỵ và ung thư máu... Đó là những khối tế bào bạch cầu đơn nhân (bao gồm tế bào gốc và có lẫn các thành phần khác) được tách từ máu ngoại vi hoặc tủy xương.
Tuy nhiên, nhược cơ là một bệnh tự miễn, do đó đòi hỏi phải có khối tế bào gốc tinh khiết, không bao gồm các thành phần khác. Nếu không tinh khiết thì dễ gây ra các phản ứng tự miễn sau ghép. Vì vậy, bệnh nhân N.T.V.A đã được ghép tế bào gốc tự thân tinh khiết CD34. Đây là loại tế bào gốc được tách với độ tinh khiết cao, loại bỏ hoàn toàn các yếu tố tự miễn trong đó.
Sau khi tế bào gốc được tách, bệnh nhân được điều trị điều kiện diệt tuỷ bằng phác đồ hoá chất để chuyển tuỷ xương trở thành tổ chức hoang mạc. Trên tổ chức tuỷ xương này, các tế bào gốc đã bị diệt hoàn toàn. Do đó, khi chỉ truyền lại tế bào gốc tinh khiết CD34 sẽ là một thách thức cho các thầy thuốc cũng như bệnh nhân. Đó là điểm khác biệt trong điều trị bệnh nhân nhược cơ bằng tế bào gốc CD34 so với các loại bệnh khác.
Các bác sĩ dùng hóa chất kết hợp với yếu tố kích thích dòng bạch cầu hạt để kích tế bào gốc từ tủy xương ra máu ngoại vi. Sau đó thu thập tế bào gốc bằng máy chuyên dụng. Các tế bào gốc sau khi thu thập sẽ được xử lý qua máy CliniMACs để tách riêng tế bào CD34 ra khỏi khối tế bào gốc đơn nhân. Sau đó tế bào gốc được bảo quản ở tủ có nhiệt độ âm sâu (-196 độ).
Sau khi tế bào gốc đã tách ra, bệnh nhân được sử dụng phác đồ điều kiện với hóa chất liều cao diệt tủy. Cuối cùng các bác sĩ lấy tế bào gốc đã được bảo quản lạnh truyền lại cho bệnh nhân. Sau đó các tế bào gốc đó sẽ mọc ghép trên tủy xương của bệnh nhân và sinh ra hệ miễn dịch mới.
Ngày 17-3, các bác sĩ thực hiện huy động tế bào gốc, đến ngày 26-3 thực hiện tách tế bào gốc, xử lý và bảo quản trong nito lỏng ở nhiệt độ thấp (-196 độ). Đến ngày 29-5, bệnh nhân được thực hiện điều trị điều kiện hóa chất liều cao; ngày 9-6, bệnh nhân được truyền tế bào gốc; ngày 26-6, tế bào gốc đã mọc ghép hoàn toàn trên tủy xương của bệnh nhân và sinh ra hệ miễn dịch mới…
Sau hơn một năm chuẩn bị, 90 ngày thực hiện kỹ thuật - những ngày căng thẳng cân não, theo dõi bệnh nhân sát sao, từ quá trình diệt tủy, đưa cơ thể bệnh nhân về trạng thái không có khả năng đáp ứng miễn dịch để sẵn sàng ghép, thực hiện ghép tế bào gốc CD34 và theo dõi quá trình mọc ghép hàng ngày, các bác sỹ phải đếm từng tế bào, lo lắng và hy vọng… Đến ngày 29-6, bệnh nhân được ra viện.
|
 |
| Trước đây bệnh nhân cần phải có người nâng đỡ và cõng lên cầu thang thì hiện tại bệnh nhân có thể tự leo cầu thang. |
Sau khi điều trị, tình trạng nhược cơ của bệnh nhân được cải thiện rõ rệt từng ngày. Chị N.T.V.A cảm thấy sức cơ có những chuyển biến mới, từ không nhấc được chân, đi liêu xiêu, giờ đã có thể tự nhấc chân và đi lại chắc chắn. Các cơ toàn thân được hồi phục hầu như hoàn toàn. Các thuốc để điều trị nhược cơ được giảm liều xuống thấp và dự kiến sẽ cắt hoàn toàn để hướng đến mục tiêu giúp cho bệnh nhân không còn phụ thuộc vào thuốc.
|
 |
| Bệnh nhân chụp ảnh kỷ niệm cùng Ban giám đốc Bệnh viện và các bác sĩ điều trị trực tiếp. |
Bệnh nhược cơ là một bệnh tự miễn mắc phải do cơ thể người bệnh có các tự kháng thể chống lại các thụ thể với Acetylcholin ở màng sau xi-náp thần kinh - cơ làm cho các thụ thể này bị giảm sút cả về số lượng lẫn chất lượng, dẫn tới tình trạng giảm hoặc mất dẫn truyền thần kinh- cơ, làm cho cơ bị mất trương lực, không co được và gây ra tình trạng nhược cơ ở người bệnh. Người bệnh có thể bị tàn phế do tình trạng nhược cơ toàn thân và có thể tử vong do các cơn nhược cơ hô hấp kịch phát.
MAI HẰNG