Được sự ủy nhiệm của Quốc tế Cộng sản, tại đây, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc (Chủ tịch Hồ Chí Minh) đã triệu tập Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ 8 (từ ngày 10 đến 19-5-1941) quyết định nhiều vấn đề quan trọng trong sự nghiệp cách mạng nước nhà. Cũng tại Pác Bó, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đã mở lớp huấn luyện cán bộ Việt Minh, xây dựng các hội cứu quốc, biên dịch Lịch sử Đảng Cộng sản Liên Xô và ra Báo Việt Nam Độc Lập. Ngày nay Pác Bó đã trở thành Khu di tích lịch sử Quốc gia đặc biệt, hằng ngày đón rất nhiều du khách đến tham quan và học tập, nghiên cứu.

Cao Bằng còn có một Khu di tích lịch sử Quốc gia đặc biệt nữa, đó là rừng Trần Hưng Đạo thuộc xã Tam Kim, huyện Nguyên Bình là nơi khai sinh ra Đội Việt Nam Tuyên truyền giải phóng quân (22-12-1944), tiền thân của Quân đội nhân dân Việt Nam anh hùng ngày nay. Đồn Phai Khắt thuộc xã Tam Kim và đồn Nà Ngần thuộc xã Hoa Thám, huyện Nguyên Bình là nơi diễn ra hai trận đánh đầu tiên của Đội Việt Nam Tuyên truyền giải phóng quân giành thắng lợi, mở đầu cho truyền thống quyết chiến, quyết thắng của Quân đội ta.

Đồn Đồng Mu thuộc xã Xuân Trường, huyện Bảo Lạc là nơi diễn ra trận đánh quyết liệt của Đội Việt Nam Tuyên truyền giải phóng quân vào đêm 4-2-1945. Quân ta tổ chức thành 3 mũi tấn công vào cả ba cửa đồn, địch ngoan cố chống cự, nhưng trước tinh thần chiến đấu dũng cảm của quân ta, binh lính và chỉ huy đồn đã bị tiêu diệt và bắt sống. Trong cuộc chiến đấu ác liệt này, Tiểu đội trưởng Xuân Trường (tên thật là Hoàng Văn Nhủng, người con của quê hương Cao Bằng) đã chỉ huy một mũi tấn công, chiến đấu rất dũng cảm và anh dũng hy sinh. Đồng chí là người liệt sĩ đầu tiên của Quân đội nhân dân Việt Nam.

Ngày 9-10-1947, thực dân Pháp đưa 300 quân nhảy dù xuống Cao Bằng, chiếm một số vị trí xung yếu khu vực thị xã, để sẵn sàng yểm trợ và đón Binh đoàn Bô-phơ-rê từ Lạng Sơn lên. Cán bộ, chiến sĩ Trung đoàn 24 đã phối hợp với tự vệ thị xã Cao Bằng anh dũng chiến đấu, đánh địch cả trên không và mặt đất gây cho chúng nhiều thiệt hại. Đặc biệt ta đã bắn rơi chiếc máy bay JU-52 diệt 12 sĩ quan địch trong đó có tên Đại tá Lăm-be, Phó tham mưu trưởng Quân viễn chinh Pháp ở Bắc Đông Dương và thu toàn bộ kế hoạch tiến công Thu Đông của địch lên Việt Bắc. Chiến sĩ liên lạc Nguyễn Danh Lộc thuộc Trung đoàn 24 được lệnh đã chạy bộ luồn rừng suốt bốn ngày đêm để chuyển tài liệu về Bộ Tổng tham mưu ở Định Hóa (Thái nguyên). Nhờ vậy Bộ Tổng tham mưu của ta có thêm cơ sở vững chắc hoàn chỉnh phương án đánh địch, phá tan cuộc tiến công lên Việt Bắc của chúng.

Cao Bằng còn có di tích lịch sử Đồn Đông Khê thuộc thị trấn Đông Khê, huyện Thạch An. Đây là nơi diễn ra trận đánh với quy mô lớn, là trận tác chiến hiệp đồng binh chủng đầu tiên của Quân đội ta, trận mở màn Chiến dịch Biên giới năm 1950. Khu Lam Sơn thuộc xã Hồng Việt, huyện Hòa An, là căn cứ địa cách mạng đầu tiên của Trung ương Đảng thời kỳ đầu kháng chiến chống Pháp và là nơi thành lập trạm quân giới “Lê Tổ” tiền thân của ngành công nghiệp quốc phòng ngày nay.

PHÚ QUÝ