Từ tháng 2-1971, khi đang bị địch giam giữ tại phân khu giam B5, trại giam Phú Quốc, chớp thời cơ cai ngục cho đào hố rác to và sâu, đồng chí Vũ Kim đã bí mật vận dụng chiến thuật đặc công nửa đêm tiền nhập xuống hố rác đào đường hầm qua 13 lớp hàng rào. Đường hầm sắp thông thì bị mật vụ (trong trại giam) chỉ điểm, địch phát hiện. Đêm 2-3-1971, Vũ Kim bị địch bắt khi đang trong đường hầm và bị tra tấn hết sức dã man. Tuy nhiên, với tinh thần của người cộng sản, những ngày sau đó Vũ Kim vẫn tiếp tục bí mật đào 3 chiếc hầm nữa. Tuy nhiên, do đối sách liên tục chuyển trại của cai ngục nên những chiếc hầm do Vũ Kim đào đều dang dở. Với tội danh đào hầm vượt ngục, Vũ Kim và cả nhóm bị tòa án quân sự của địch tuyên mức án 7 năm lưu đày biệt xứ đưa về khám Chí Hòa sau đó đày ra Côn Đảo.

Lưỡi dao được trưng bày tại Bảo tầng tỉnh Bắc Ninh.

Ngày 11-7-1972, tại căng 12, trại 5 Côn Đảo, Vũ Kim cùng 53 đồng đội tay không đã quyết tử chống lại cuộc đàn áp đẫm máu của bọn cai ngục và khoảng 180 tên an ninh trật tự của nhà tù Côn Đảo trang bị đầy đủ vũ khí. Hậu quả 34/54 người tù bị thương rất nặng. Mặc dù vậy, cuộc đấu tranh của những người cộng sản ở Côn Đảo vẫn tiếp diễn đến ngày 24-3-1973 và cả 54 người được địch trả lại quyền là tù binh, đưa về đất liền-trại giam Biên Hòa. Tại đây, có số anh em tù binh mới bị địch bắt sau khi ký kết Hiệp định Paris 1973; bị ép vào trại chiêu hồi (tân sinh hoạt) để sẽ không thuộc diện trao trả cho phía cách mạng. Vũ Kim lại cùng đồng đội vạch trần âm mưu của chúng, cứu được hàng trăm chiến sĩ ra khỏi trại chiêu hồi.

Trên tinh thần tự nguyện, chi bộ thành lập đội quyết tử dưới sự chỉ đạo của đồng chí Vũ  Kim, sẵn sàng hy sinh cho tập thể đấu tranh thắng lợi. Theo đó, đội bí mật chế được ba con dao nhỏ từ nắp camen. Thực hiện chỉ đạo của chi bộ, những chiến sĩ cộng sản thực hiện cuộc tuyệt thực đòi trả tự do theo tinh thần của Hiệp định Paris 1973. Cuộc tuyệt thực diễn ra qua 7 ngày, sức khỏe đại đa số anh em trong tù giảm sút trầm trọng. Thùng nước tiểu đỏ máu, các cơ thể bất động, một vài người sinh mạng trong trạng thái nguy cấp, không khí lo lắng nặng nề. Sang ngày thứ 8, viên thiếu tá Hoạt, chỉ huy trưởng trại giam vẫn không đáp ứng yêu sách, còn cùng lính giả dạng bác sĩ vào trợ sức các tù nhân kiệt sức. Với thủ đoạn này, địch có ý định xé lẻ, khiêng mỗi người đi một nơi nhằm vô hiệu hóa mục tiêu tuyệt thực.

Ông Vũ Kim (ngoài cùng bên phải) giao lưu với thế hệ trẻ tỉnh Bắc Ninh.

Như kế hoạch đã vạch ra, hai tù binh là Trần Thư và Vũ  Kim cùng đứng lên hét to: “Các người hãy nhìn đây”. Lưỡi dao trong tay hai anh vung lên khiến đối phương nghĩ mình bị truy sát, run sợ. Vũ Kim dõng dạc nói: “Các người hãy nghe đây, cuộc đấu tranh tuyệt thực của chúng tôi sang ngày thứ 8 vẫn chưa được bộ chỉ huy giải quyết, còn cố tình tìm cách giết dần, giết mòn những người anh em của chúng tôi. Chúng tôi cực lực tố cáo chế độ dã man của nhà cầm quyền Sài Gòn! Đả đảo nhà cầm quyền không nghiêm chỉnh thi hành Hiệp định Paris, không chịu trao trả hết tù binh...”. Nghe đến đó, Trần Thư vung dao tự đâm thẳng vào bụng mình. Dứt lời, Vũ Kim cũng vạch bụng, rồi dùng lưỡi dao, rạch lia lịa trên da thịt. Sự dũng cảm tố cáo, dũng cảm hy sinh cho yêu sách của cuộc đấu tranh tuyệt thực tạo nên khí thế quyết tử của cả phòng biệt giam, cả 70 tù binh trở thành bức thành lũy hừng hực căm hờn, sẵn sàng hy sinh ngăn cản quân cảnh quay lại đòi đưa đồng chí Vũ Kim và Trần Thư đi cấp cứu. Những người tù khẳng khái trả lời chúng: Chỉ có nghiêm chỉnh thực hiện Hiệp định Paris, trao trả hết tù binh mới chính là hành động cấp cứu thực sự. Phía quân cảnh giám thị buộc phải báo cáo tình hình về Sài Gòn. Sau một ngày căng thẳng, cuộc đấu tranh đạt mục đích, ngày 7-3-1974 Sài Gòn buộc phải trao trả toàn bộ số tù binh biệt giam về với cách mạng. Cuộc đấu tranh thắng lợi, vượt qua cái chết, ra tù đồng chí Vũ Kim được tặng thưởng Huân chương Chiến công hạng Nhất.

Ông Vũ Kim chia sẻ: “Khi đối diện với những cảnh tra tấn thừa sống thiếu chết, có lúc trong đầu tôi thoáng nghĩ đến cái chết cho nhẹ nhàng. Nhưng chết như thế là vô nghĩa, là có lỗi với Tổ quốc. Chúng tôi quyết sống hiên ngang, hoạt động cách mạng ở ngay trong tù…”. Ngày 30-3-2018, Tỉnh ủy Bắc Ninh có Thông báo số 928/TB/TU về việc cho phép xây dựng đề án mô phỏng hình tượng chân thực những tấm gương tiêu biểu người chiến sĩ cách mạng tỉnh Bắc Ninh bị địch bắt tù đày. Trong đó, người cựu tù yêu nước Vũ Kim và lưỡi dao ngày nào là một trong những mô hình tiêu biểu để xã hội tôn vinh, lớp trẻ học tập.

Bài và ảnh: MAI HOÀNG HANH