Để tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo đối với vấn đề này, ngày 7-11-1952, Tổng cục Chính trị ra Chỉ thị về công tác thương binh, liệt sĩ và bệnh binh trong thời gian hiện tại. Chỉ thị nêu rõ: “Đối với liệt sĩ, tổ chức tận nơi để: Đắp mồ chu đáo và cẩn thận; làm mộ chí ghi rõ ràng tên tuổi; vẽ sơ đồ cẩn thận để sau này dễ tra cứu; liên lạc với địa phương để giao việc bảo vệ săn sóc mồ mả liệt sĩ thường xuyên”. Đây là văn bản chính quy đầu tiên đặt nền móng cho sự ra đời công tác mộ liệt sĩ. Từ đó về sau, công tác chôn cất liệt sĩ trở thành phương châm chỉ đạo, là hoạt động lớn trong chiến trường, được xác định là một nội dung quan trọng trong quyết tâm chiến đấu của các đơn vị trong toàn quân.
Ban Chỉ đạo 1237 tỉnh Hà Nam tổ chức cất bốc, an táng HCLS hy sinh trong kháng chiến chống Pháp trên địa bàn tỉnh. Ảnh: Hà Anh
Theo sự phát triển của tình hình nhiệm vụ, nội dung về công tác mộ liệt sĩ ngày càng hoàn thiện, chính quy, thường xuyên quán triệt và tổ chức thực hiện nghiêm túc quan điểm, chính sách của Đảng, Nhà nước đối với công tác này.
Công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ (HCLS) thể hiện sự tri ân, tôn kính, biết ơn và ghi nhớ sâu sắc công lao to lớn của các anh hùng liệt sĩ; đáp ứng nguyện vọng của thân nhân, gia đình liệt sĩ và nhân dân cả nước; góp phần giáo dục truyền thống cách mạng, yêu nước đối với các thế hệ người Việt Nam, nhất là thế hệ trẻ.
Thực hiện chủ trương của Đảng, Nhà nước về công tác mộ liệt sĩ, ngày 29-3-1983, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng đã ban hành Chỉ thị số 376/CT-QP về việc cất bốc, quy tập mộ liệt sĩ và xây dựng các bia tưởng niệm. Theo đó, Bộ Tổng tham mưu ban hành Chỉ thị số 44/CT-TM ngày 28-4-1983, yêu cầu các quân khu, quân đoàn tùy theo nhiệm vụ được tổ chức lâm thời các bộ phận cất bốc, quy tập mộ liệt sĩ. Đây là văn bản chính thức đầu tiên về việc tổ chức lực lượng tìm kiếm, quy tập mộ liệt sĩ. Theo đó, một số quân khu, quân đoàn và Bộ CHQS một số tỉnh được tổ chức lâm thời các bộ phận để thực hiện nhiệm vụ cất bốc, quy tập mộ liệt sĩ ở trong và ngoài nước.
Xuất phát từ yêu cầu thực tế về công tác tìm kiếm, quy tập HCLS, ngày 17-9-1994, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng ra Chỉ thị số 545/CT-QP về tiếp tục tìm kiếm, xác minh, cất bốc, quy tập mộ liệt sĩ. Thực hiện Chỉ thị 545/CT-QP ngày 21-10-1994, Tổng Tham mưu trưởng ban hành Quyết định số 651/QĐ-TM về việc tổ chức các đội chuyên trách công tác mộ liệt sĩ. Đây là sự kiện đánh dấu bước phát triển về tổ chức, biên chế, nhiệm vụ của lực lượng chuyên trách tìm kiếm, quy tập HCLS. Giai đoạn này đã thành lập 15 đội chuyên trách tìm kiếm, quy tập HCLS thuộc Bộ CHQS các tỉnh thuộc các Quân khu: 2, 4, 5, 7, 9 và các Quân đoàn: 3, 4.
Tổ chức, biên chế của các đội chuyên trách tìm kiếm, quy tập HCLS được quan tâm, kiện toàn đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Hiện nay, các địa phương tiếp tục duy trì 19 đội chuyên trách tìm kiếm, quy tập HCLS tại Lào, Cam-pu-chia và ở trong nước. Công tác tìm kiếm, quy tập HCLS được tiến hành có tổ chức, hệ thống, nền nếp và hiệu quả; được lãnh đạo, chỉ huy các cấp và nhân dân ghi nhận, đánh giá cao; riêng trong năm 2016 đã tìm kiếm, quy tập được 2.223 HCLS và 3 mộ tập thể; trong đó, trong nước là 971 hài cốt, ở Lào 339 hài cốt, ở Cam-pu-chia 913 hài cốt.
DUY NAM