Dễ dàng nhận thấy hoạt động đốt vàng mã đang bị lạm dụng và trở thành một trong những vấn nạn tại các lễ hội đầu xuân. Với quan niệm “trần sao âm vậy”, đốt vàng mã bây giờ không đơn thuần chỉ là những bộ quần áo, giầy dép, mũ nón như trước mà còn có thêm đô-la, nhà lầu, xe hơi, ti vi, tủ lạnh... gây tốn kém, lãng phí, ô nhiễm môi trường và tiềm ẩn nguy cơ cháy nổ. Bên cạnh đó, các hoạt động như hầu đồng, xem bói, đoán tướng, cúng sao giải hạn... cũng bị biến tướng nhằm mục đích trục lợi.
Điều đáng nói là những hoạt động này diễn ra khá phổ biến ở không ít đền, chùa, khu di tích; làm lệch chuẩn giá trị văn hóa tâm linh, gây phản cảm, mất mỹ quan, ảnh hưởng xấu trong xã hội. Tại khoản 4 và khoản 7, Điều 14, Nghị định số 38/2021/NĐ-CP của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa và quảng cáo nêu rõ, phạt tiền từ 3 đến 5 triệu đồng đối với hành vi tham gia hoạt động mê tín dị đoan trong lễ hội và phạt tiền từ 15 đến 20 triệu đồng đối với hành vi tổ chức hoạt động mê tín dị đoan. Ngoài ra, hành vi hoạt động mê tín dị đoan còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Cụ thể, tại Điều 320 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) quy định phạt tiền từ 10 đến 100 triệu đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm đối với trường hợp dùng bói toán, đồng bóng hoặc các hình thức mê tín dị đoan khác đã bị xử phạt hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm... Mặc dù các chế tài xử phạt đối với hành vi hoạt động mê tín dị đoan đã được quy định rõ ràng nhưng do thu nhập khá lớn từ hoạt động này mang lại, cùng với nhận thức của một bộ phận người dân chưa đầy đủ nên những chiêu trò lừa đảo, tiêu cực vẫn diễn ra công khai tại nhiều lễ hội.
Trước thực trạng trên, cấp ủy, chính quyền, ban, ngành, đoàn thể địa phương, ban quản lý đền, chùa, khu di tích cần có những quy định cụ thể nhằm chấn chỉnh, ngăn chặn tình trạng mê tín dị đoan trong các lễ hội dịp đầu năm. Lực lượng chức năng cần tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý nghiêm minh đối với những cá nhân, tổ chức có hành vi vi phạm. Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền tại các lễ hội để nhân dân nâng cao nhận thức, phân biệt rõ tôn giáo, tín ngưỡng với mê tín dị đoan, tệ nạn xã hội; đồng thời khuyến cáo người dân không tham gia vào các hoạt động này. Có như vậy, các lễ hội đầu xuân sẽ diễn ra vui tươi, lành mạnh, tiết kiệm, văn minh, vừa tôn vinh được các giá trị truyền thống trong cuộc sống hiện đại, vừa đáp ứng được nhu cầu hưởng thụ và sáng tạo văn hóa của nhân dân.
NGUYỄN TRƯỜNG