Hàng giả - “tội ác và trừng phạt”

Ở ta, kẻ làm hàng giả tiêu biểu trong cổ tích là Lý Thông. Anh ta vốn làm nghề nấu rượu lậu, vì muốn giàu nhanh nên pha thêm nước lã vào rượu. Như một lý giải kẻ làm hàng giả thì luôn vô đạo đức nên có bao điều xấu, dân gian “trút hết” vào Lý Thông: Dối trá, lừa đảo, hại người, tàn ác... Cuối cùng phải gánh chịu hậu quả lớn nhất: Bị Ngọc hoàng sai Thiên lôi đánh chết. Chưa đủ, còn bị hóa kiếp làm con bọ hung. Tức là bị chết hai, ba lần...

Theo nhiều nghiên cứu hình sự, làm tiền giả là loại tội phạm sớm nhất trong lịch sử. Thời cổ đại, tiền tiêu làm bằng vàng thật, bạc thật. Khoảng thế kỷ thứ I trước Công nguyên, ở La Mã hưng thịnh đã xuất hiện nạn đúc tiền giả bằng cách pha thêm đồng, chì hoặc thiếc. Truyền thuyết kể, muốn làm phản, cướp ngôi vua, một viên tướng đã tổ chức đúc tiền giả để nuôi quân phản loạn. Bị phát giác, ông ta cùng toàn bộ xưởng đúc bị hành hình bằng cách treo cổ. Từ đó, luật pháp La Mã coi tội làm hàng giả ngang tội phản quốc. Trong bộ luật có ghi: “Kẻ làm tiền giả không chỉ lừa dân, còn xúc phạm thần thánh”.

Minh họa: QUANG CƯỜNG

Là nước văn minh nhưng nước Pháp, trong lịch sử, cũng lại là một trong những nước có nhiều nạn tiền giả nhất. Theo nhiều nghiên cứu, tiền giả xuất hiện ở Pháp vào đầu thế kỷ 15. Đến thời hiện đại, năm 1929, nước Pháp phải thành lập Cơ quan Trung ương chống tiền giả (OCRFM). Tại cơ quan này, người ta “trưng bày” cả lịch sử tiền giả với ý “răn đe” như tại Paris năm 1460, tại Tours năm 1487, những kẻ làm tiền giả bị trừng phạt bằng cách ném vào vại nước sôi, sau đó bị kéo lê trên đường phố trước khi bị treo cổ. Nhiều tội phạm bị trói vào xe đẩy, đeo những xâu tiền giả trên cổ và bị đánh trước công chúng...

Giới khảo cổ học ghi nhớ vụ lừa đảo năm 1912, một nhà khảo cổ nghiệp dư người Anh tên là Charles Dawson tuyên bố tìm thấy sọ của người Anh có niên đại 375.000 năm, tại thành phố Piltdown. Sự kiện này rất có ý nghĩa đối với nước Anh, bởi nếu đúng thì “Người đàn ông Piltdown” sẽ “ngang hàng” với người Neanderthal và Heidelberg-các chủng tộc người gần gũi nhất với con người hiện đại trong quá trình tiến hóa. Năm 1953, chiếc sọ người này được đưa đi nghiên cứu, thì ra chỉ là sọ của một con đười ươi 10 tuổi cách đó vài trăm năm, răng được mài để “y như thật”, thậm chí còn quét lên hộp sọ một lớp hóa chất cho có vẻ cổ đại. Tháng 11-1953, nước Anh chính thức khẳng định “Người đàn ông Piltdown” là một vụ lừa đảo. Thì ra “hàng giả” còn có lý do tồn tại là do lòng tham danh vọng.

Đáng chú ý, việc làm tiền giả không chỉ vì lòng tham mà còn có mục đích phá hoại. Thế kỷ 17, người ta phát hiện cả một mạng lưới đúc tiền giả từ Anh quốc, với mục tiêu phá hoại nền kinh tế Pháp. Năm 1967, phát hiện ở nhà thờ San Valentino (Merano, Italy) 5 triệu bảng tiền mặt và một bản kế hoạch bí mật của phát xít Đức. Đem “vật chứng” đi nghiên cứu thì toàn bộ số tiền này là giả, được Đức Quốc xã sử dụng phục vụ chiến dịch Bernhard nhằm phá hoại nền kinh tế Anh thời Chiến tranh thế giới thứ  hai, với ý định thả những đồng bảng giả này xuống lãnh thổ Anh bằng máy bay. Đức Quốc xã tin rằng việc rải những "cơn mưa tiền" sẽ khiến người dân đưa vào lưu thông, làm cho lạm phát trở nên trầm trọng, nền kinh tế Anh sẽ suy yếu. “Ngón bài phát xít” này được đế quốc Mỹ lặp lại ở Việt Nam những năm không quân Mỹ phá hoại miền Bắc. Ngoài thả bom, người Mỹ còn thả tiền giả hòng phá hoại nền kinh tế. Thế nhưng lòng yêu nước của người Việt Nam thì rất thật nên ý đồ dùng tiền giả của kẻ xâm lược thất bại hoàn toàn.

Thời hiện đại có vụ rượu giả nổi tiếng ở nước Đức (cũ). Tháng 6-1985, Cục An toàn thực phẩm Cộng hòa liên bang Đức (Tây Đức) phát hiện hai chai rượu vang sản xuất tại Áo năm 1983, bày bán trong một siêu thị ở thành phố Stuttgart có pha thêm hóa chất Diethylene glycol để tạo vị ngọt. Chỉ một tháng sau, 36 triệu chai trên thị trường Tây Đức bị tịch thu. Vụ việc hóa chất Diethylene glycol tạo ngọt có trong rượu gây ra sự phẫn nộ với người tiêu dùng châu Âu và nhiều nơi trên thế giới... Nước Đức yêu cầu tất cả cửa hàng rượu tạm ngưng mua bán các loại rượu vang có xuất xứ từ Áo. Lý do phát hiện ra là tháng 3-1985, một thành viên của ban giám khảo rượu vang thế giới (người Đức) đến thủ đô Belgrad (Nam Tư cũ) để tham dự một hội chợ rượu vang. Được nghe quảng cáo về loại rượu Beerenauslese xuất xứ từ Áo, vị này uống thử và nghi ngờ “không hiểu làm thế nào mà người trồng nho ở Áo lại có thể cho ra sản phẩm đậm đà như vậy?” và đã nhờ đến nhà chức trách, kết quả sự thật được phát giác. Chính vị này đã nói thay công lý: Sự gian dối đã phá hủy cả một ngành công nghiệp, còn phá hủy cả niềm tin của người tiêu dùng, chưa kể những tổn hại lâu dài về sức khỏe. 

Càng ở thời văn minh, hàng giả càng tinh vi, tất nhiên, sự nguy hại càng nghiêm trọng. Trong bối cảnh ấy, người ta tìm thấy ở tiểu thuyết “Bọn làm bạc giả” của André Gide (năm 1925)-một trong những tác phẩm tiêu biểu của văn học hiện đại Pháp đầu thế kỷ 20 mang tính cảnh tỉnh đi trước thời gian, sâu sắc vô cùng. Với cấu trúc tiểu thuyết trong tiểu thuyết, Gide kể chuyện về những kẻ làm bạc giả chính là một ẩn dụ vĩ đại cho hành trình con người đi tìm ý nghĩa thật của cuộc đời, của nghệ thuật và đạo đức. Xoay quanh nhân vật Édouard-một nhà văn đang viết cuốn tiểu thuyết “Những kẻ làm bạc giả” với cả một hệ thống nhân vật trẻ tuổi phức tạp, đầy mâu thuẫn là hình ảnh của khát vọng tự do, là biểu tượng của sự khủng hoảng niềm tin trong xã hội. “Những kẻ làm bạc giả” không chỉ phạm pháp mà còn giả tạo trong tình cảm, đạo đức và nghệ thuật. Tiểu thuyết phá bỏ kết cấu tuyến tính truyền thống, đan xen của nhiều giọng kể, đa dạng thể tài, với nhật ký, thư từ, dòng ý thức... Người đọc tự lắp ghép, chắp nối các mảnh vỡ để hệ thống lại ý nghĩa hoàn chỉnh. Thì ra đó chính là quá trình “phá án” của pháp luật hay cũng chính là quá trình sám hối, thức tỉnh của kẻ phạm tội. Thậm chí cũng có thể của bất kỳ ai trong quá trình hoàn thiện bản thể nhân cách.

Vượt lên câu chuyện về tội phạm, đó là hành trình tìm kiếm sự thật, chân lý. Nhưng có một ý phổ quát phải cảnh giác, cảnh tỉnh cao độ là: Bạc giả/hàng giả sẽ là nguyên cơ đầu tiên gây nên khủng hoảng xã hội. Những kẻ đã có gan làm bạc giả/hàng giả được thì bất cứ cái gì xấu chúng cũng có thể làm. Thật chí lý và sâu sắc thay!

*Mời bạn đọc vào chuyên mục Xã hội xem các tin, bài liên quan.