“Khổ lắm, nói mãi”… nhưng liệu đã biết?

“Biết rồi, khổ lắm, nói mãi” là câu nói thể hiện tâm lý thờ ơ đối với những gì mà một ai đó đã nghe đi nghe lại nhiều lần tới mức nhàm chán. Tuy nhiên, trên thực tế, có những câu chuyện mà mới nghe tiêu đề chúng ta hãy khoan tính đến việc phán xét nội dung, bởi lẽ bình có thể cũ nhưng rượu thì đã mới. Câu chuyện về lừa đảo chiếm đoạt tài sản trên không gian mạng chính là một trong những câu chuyện như vậy.

Tính đến tháng 9-2024, Cục An toàn thông tin (Bộ Thông tin và Truyền thông) đã liệt kê và khuyến cáo người dân cảnh giác với 24 hình thức lừa đảo diễn ra trên không gian mạng ở Việt Nam, điển hình như: Lừa đảo “combo du lịch giá rẻ”; lừa đảo “khóa SIM” vì chưa chuẩn hóa thuê bao; giả mạo biên lai chuyển tiền thành công; giả danh giáo viên hoặc nhân viên y tế báo người thân đang cấp cứu; đánh cắp tài khoản mạng xã hội để nhắn tin lừa đảo; giả danh cơ quan công an, viện kiểm sát, tòa án gọi điện lừa đảo; đánh cắp thông tin căn cước công dân đi vay nợ tín dụng.

Hay mới đây là vụ việc lừa đảo chiếm đoạt tài sản gây xôn xao dư luận của TikToker Phó Đức Nam (Mr Pips). Song, đó chắc chắn không phải là con số mặc định, mà sẽ liên tục được cập nhật theo thời gian. Nói cách khác là cùng mục đích chiếm đoạt tài sản, nhưng phương thức, thủ đoạn của kẻ xấu sẽ luôn “thiên biến vạn hoá” để dễ bề “thao túng tâm lý”, “mua chuộc” lòng tin mù quáng của một bộ phận người dùng.

Thực tế cho thấy, mặc dù những khuyến cáo đã liên tục được đưa ra trên các phương tiện thông tin đại chúng và không gian mạng, nhưng vì chủ quan, thiếu kỹ năng nhận diện, nên không ít người vẫn bị sa vào “cái bẫy” kim tiền để rồi “tiền mất tật mang”. Vì vậy, cũng như “mưa dầm thấm lâu”, công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức về bản chất, âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch, phản động, cơ hội chính trị nói chung, phần tử lừa đảo nói riêng, cần được tiến hành thường xuyên, liên tục. Mặt khác, mỗi người dân cần đề cao cảnh giác, cập nhật thông tin, tình hình, nhất là khuyến cáo của các cơ quan chức năng, để nâng cao nhận thức, năng lực điều chỉnh hành vi của bản thân trước những cám dỗ trong cuộc sống cũng như trong sử dụng, tham gia mạng xã hội. Tuyệt đối không chủ quan, lơ là, tạo điều kiện để kẻ xấu có cơ hội nối dài cánh tay tội lỗi.

Ảnh minh họa/tuoitre.vn 

“Có tiếng” nhưng nào “có miếng”

Gần đây, trên không gian mạng đã xuất hiện một biến tướng mới đặc biệt nguy hiểm, gây ra những thiệt hại về vật chất, để lại những hệ luỵ nghiêm trọng về tinh thần, nhất là uy tín, danh dự, nhân phẩm của người bị hại, đó chính là thủ đoạn sử dụng cuộc gọi video dưới hình thức “chat sex” thông qua ứng dụng Messenger để tống tiền.

Để thực hiện hành vi trên, đối tượng lừa đảo sẽ lập các tài khoản Facebook ảo với ảnh đại diện là những “mỹ nhân” diện trên mình trang phục “hờ hững” để gây thiện cảm với “đấng mày râu”. Tiếp đó là một chuỗi các hành vi hết sức tinh vi, khó nhận diện. Cụ thể như sau:

Bước 1: Xác định đối tượng tấn công, đây là bước quan trọng, được tính toán kỹ lưỡng. Trong đó, mục tiêu mà kẻ xấu hướng đến thường là cán bộ, đảng viên, lực lượng vũ trang, công chức, viên chức (giới tính nam) để dễ bề đe doạ, thực hiện thủ đoạn tống tiền.

Bước 2: Kết bạn, làm quen, tạo dựng lòng tin, đây là đòn tấn công tâm lý, nhằm phá vỡ “bức tường phòng ngự” của đối tượng được hướng đến, hòng thiết lập mối quan hệ “thân thiết” như một người bạn “đích thực”. Theo đó, kẻ đứng sau những tài khoản ảo sẽ chủ động gửi lời mời kết bạn; khi được chấp nhận, chúng sẽ thường xuyên nhắn tin hỏi thăm về cuộc sống, công việc, gia đình và sẵn sàng chia sẻ niềm vui, nỗi buồn của đối phương để loại bỏ mọi hoài nghi về một mối quan hệ vô hình.

Bước 3: Gọi video, ghi lại màn hình, sử dụng công nghệ để biên tập. Khi đã tạo dựng được lòng tin và nắm chắc quy luật hoạt động của “con mồi”, đối tượng lừa đảo sẽ chủ động gọi video để “tiện tâm sự”. Khi người nhận cuộc gọi bắt máy, cuộc gọi nhanh chóng chuyển sang chế độ “chat sex”; ở phía đối diện, kẻ xấu sẽ thực hiện thao tác ghi màn hình, sau đó sử dụng công nghệ, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI) để cắt ghép, chính sửa thành video clip “nhạy cảm”.

Bước 4: Đe doạ, tống tiền. Khi đã có “bằng chứng” trong tay, đối tượng lừa đảo ngay lập tức “lộ nguyên hình”, “trở mặt như trở bàn tay”, tiến hành nhắn tin đe doạ, tống tiền. Nếu nạn nhân không thực hiện theo yêu cầu, chúng sẵn sàng chia sẻ những video clip, hình ảnh nhạy cảm lên mạng xã hội, gửi về gia đình, cơ quan, đơn vị của đối phương. Vì sợ ảnh hưởng đến hạnh phúc, công việc, uy tín, danh dự của bản thân, mà không ít người đành “ngậm bồ hòn làm ngọt”, chấp nhận “có tiếng” nhưng… không “có miếng”. Thậm chí có những người không chỉ bị đe doạ, tống tiền một lần, mà còn bị kẻ xấu thực hiện hành vi này lặp đi lặp lại nhiều lần.

Có thể nói, hình thức nêu trên là vô cùng tinh vi. Nó không chỉ là biến tướng mới của hành vi lừa đảo, chiếm đoạt tài sản, mà còn là sự “biến thái”, thể hiện sâu sắc bản chất của những kẻ vì lợi ích mà không từ bất cứ thủ đoạn xấu xa nào.

Đừng để “lòng tham làm mờ con mắt”

Khi lừa đảo trên không gian mạng đã trở thành “công việc” của những kẻ vô nhân tính, coi thường pháp luật, thì việc chúng dày công suy nghĩ để làm sao cho “công việc” ấy đem lại hiệu quả cao nhất là điều dĩ nhiên. Vì thế, các hình thức lừa đảo ngày càng “tiến hoá” mạnh mẽ hòng dễ bề thực hiện mưu đồ âu cũng chẳng có gì xa lạ. Điều quan trọng là chúng ta phải luôn tỉnh táo, cảnh giác trước những chiêu trò của kẻ xấu, trước là bảo vệ mình, sau là bảo vệ người thân, cộng đồng và xã hội.

Thực tế cho thấy, điểm yếu lớn nhất ở mỗi người mà đối tượng lừa đảo thường tập trung tấn công đó là lòng tham. Bởi lẽ, những ham muốn tầm thường về tiền bạc, vật chất, dục vọng khiến con người ta mất đi sự tỉnh táo và lý trí, từ đó dẫn đến những sai lầm trong hành động.

Trong khi khát vọng và mơ ước là động lực thúc đẩy chúng ta vươn lên giành được những đỉnh cao trong sự nghiệp, thì lòng tham lại là trở lực ngăn cản sự phát triển, tiến bộ của mỗi cá nhân, thậm chí khiến con người ta lầm đường, lạc lối. Do đó, muốn đạt được những thành công trong công việc, cuộc sống, chúng ta cần nuôi dưỡng khát vọng cống hiến, trưởng thành và tránh xa những ảo vọng hư vô, tránh để “lòng tham làm mờ con mắt”, vì con đường tiến tới những vinh quang, giàu sang nhanh nhất, chắc chắn nhất, không có con đường nào khác ngoài lao động chân chính. Đúng như câu tục ngữ, đồng thời cũng là lời răn dạy của cha ông ta đối với các thế hệ con cháu: “Có làm thì mới có ăn, không dưng ai dễ mang phần đến cho”.

Hơn nữa, không gian mạng là không gian mở, người dùng mạng xã hội bao gồm nhiều thành phần, đối tượng, trong đó có cả người tốt và kẻ xấu. Do đó, chúng ta không thể nào trao gửi niềm tin, thậm chí là sinh mệnh chính trị, hạnh phúc gia đình, tài sản của bản thân vào những người xa lạ.

Đặc biệt, chúng ta hãy đề cao trách nhiệm, mỗi ngày chia sẻ cho nhau thông tin tốt lành, góp phần xây dựng môi trường mạng xã hội lành mạnh, giàu tính nhân văn, đúng với tinh thần “lấy cái đẹp dẹp cái xấu”, “lấy cái tích cực, tiến bộ đẩy lùi cái tiêu cực, lạc hậu”.

Cùng với đó, mỗi người cũng cần thường xuyên quan tâm, theo dõi những khuyến cáo, cảnh báo của cơ quan chức năng các cấp về tình hình an ninh mạng, tội phạm mạng; nâng cao năng lực “tự đề kháng” trước những thông tin xấu, độc và khả năng nhận diện âm mưu, thủ đoạn mới của đối tượng lừa đảo.

“Giấc mơ ảo - trả giá thực” là điều không ít người phải nếm trải một cách đầy cay đắng khi sử dụng, tham gia mạng xã hội mà thiếu kỹ năng, chủ quan, tham lam, không tiết chế được cảm xúc. Dẫu biết rằng hành vi lừa đảo của kẻ xấu không ngừng biến tướng cùng với sự bùng nổ mạnh mẽ của mạng xã hội, nhưng “tiên trách kỷ, hậu trách nhân”, bản thân những ai đã từng bị “sập bẫy” cần tự xem xét lại chính bản thân mình. Nếu chịu lắng nghe khuyến cáo của cơ quan chức năng, nếu có kỹ năng và nếu không tham lam, thì sẽ không phải trả giá. Do đó, thay vì lãng phí thời gian vào những thứ vô nghĩa, thậm chí độc hại trên không gian mạng, mỗi chúng ta hãy tập trung nâng cao chất lượng công việc, quan tâm chăm sóc, chia vui sẻ buồn với người thân, bạn bè, đồng nghiệp.

VŨ QUỐC - MẠNH TUÂN

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Xã hội xem các tin, bài liên quan.