Nhân vật chính là Phó tiến sĩ Hương từ nước ngoài trở về khi mất cả cha lẫn mẹ. Anh không tìm được việc làm, phải bươn chải kiếm sống...

Xuyên suốt “Cõi nhân gian”, nhân vật Hương với ý thức vào đời, xoay vần giữa “tấn trò đời”, sống dấn thân nhập cuộc. Từ lúc đói ăn, chui rúc cho đến khi trở thành doanh nhân giàu có, Hương vẫn luôn phản tỉnh, hướng đến điều thiện. Hương đã đồng cảm, chìa tay cứu vớt biết bao cuộc đời lầm than, khốn khó: Bán thịt sạp, xích lô, thợ xây; những cô Lan, chị Vân, chị Bảo, cậu Trường... Cuộc sống mở về phía trước, Hương gặp điều thiện nhiều hơn nhưng cái ác, cái xấu cũng giăng giăng vây bủa. Mỗi bước tiến của Hương đều gặp trở ngại, bước qua thử thách, phải chinh phục, cảm hóa con người bằng tình người, lẽ phải.

 Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam (bên phải) tặng nhà văn Nguyễn Phúc Lộc Thành bức tranh được sử dụng làm bìa bộ tiểu thuyết "Cõi nhân gian". Ảnh: VÂN HÀ

Ở đây không có kiểu nhân vật phân đôi chiến tuyến, chia đôi thiện-ác một chiều. Các mối quan hệ với đủ kiểu người, Bính luật sư đến ông bà doanh nhân Việt kiều Công Hoài, Sinh San đều có những tốt-xấu khôn lường. Hương càng vào đời, càng giàu có càng thấy thêm muôn mặt cuộc sống. Điều quan trọng là niềm tin nơi công lý đã ra tay trừng trị xã hội “đen” và những kẻ thủ ác, tham nhũng, tội phạm như Bính, Hải, Lung, chị Hồng, cô Loan đều phải “vào lò”, kể cả cậu em ruột tên Hưng. Mãi mãi vẫn có thể tin vào xã hội, công lý, lẽ phải, tình người.

Trên thực tế, Hương không phải là nhân vật tích cực, chuẩn mực một chiều. Điều quan trọng nhất, phần thiên lương trong anh đã dẫn dắt, kết nối để không quá sa đà, không đánh mất mình. Hương làm ra nhiều tiền nhưng biết phụng thờ các Bà mẹ Việt Nam anh hùng, biết giúp người nghèo khổ, vận nạn, đau ốm. Hương yêu nhiều và luôn được yêu, có khi lãng mạn, đắm đuối nhưng không giả dối, không trở thành kẻ lợi dụng, không lấy tiền tài, địa vị lừa gạt, phụ bạc ai. Hương có chí hướng nhưng trước sau vẫn tín nghĩa với anh em, bè bạn. Sự thể Hương chung sống hòa bình với kẻ lắm chiêu trò, giỏi bao biện như Quang hay lùi bước trước kẻ cơ hội, gian tham như Thiên cho thấy cuộc đấu tranh thiện-ác, chính-tà sẽ mãi vẫn còn là câu chuyện phía trước.

Tiểu thuyết trường thiên “Cõi nhân gian” có kết cấu chặt chẽ, sinh động, hấp dẫn, câu gọi câu. Các nhân vật, sự kiện kết nối đậm tính kịch, điện ảnh, in đậm thủ pháp montage, sắc màu hình sự, trinh thám... Tác phẩm không theo nguyên mẫu nào nhưng người đọc có thể cảm nhận như đã gặp nhân vật ở đâu đó. Có thể xác định tiểu thuyết "Cõi nhân gian" có được sức sống, sức cuốn hút còn là bởi không gian nhân vật gắn với sự kiện, môi trường xã hội luôn rộng mở về phía trước. Bên cạnh hệ thống các nhân vật chính vẫn thường xuyên bổ sung những mẫu hình đầy tính cách, góc cạnh. Việc Hương ngày càng phát triển doanh nghiệp, tham dự hoạt động xã hội cho phép anh nâng tầm các mối quan hệ, nhận thức, tầm suy tư. Các chiều kích tư tưởng đan kết trong những sự kiện được kích hoạt, phản ánh sinh động, nhuần nhuyễn qua các hình tượng nghệ thuật. Ở đây cần đặc biệt đánh giá cao tư duy tiểu thuyết với những chuyển đoạn linh hoạt, những đối thoại sắc nét, ngắn gọn, sát hợp bản chất, tính cách, tâm lý nhân vật.

Bộ tiểu thuyết trường thiên khắc phục được cơ bản lối miêu tả chi tiết dài dòng, bệnh nói thay nhân vật và trình diễn nội dung tư tưởng công thức, một chiều. Có thể tin rằng, bộ tiểu thuyết trường thiên “Cõi nhân gian” rất phù hợp làm chất liệu để sớm được chuyển thể điện ảnh.

PGS, TS NGUYỄN HỮU SƠN, (Nguyên Phó viện trưởng Viện Văn học)