Khi gặp trường hợp có đứa con không làm như lời cha mẹ - hay sống không đúng như ý cha mẹ mong muốn, người đời thường nhắc câu: “Cha mẹ sinh con/Trời sinh tính!”- để nói lên sự bất lực của các bậc sinh thành, đồng thời cũng “đổ tội” cho ông Trời mơ hồ xa lắc xa lơ nào đó cho yên!

“ Ông Trời” trong câu nói dân gian này có ý ám chỉ cho một “đấng tối cao” có quyền năng tối thượng quyết định mọi số phận của mỗi người- kể cả tính tình, tư cách, lối sống!.. Việc trút hết mọi điều không như ý cho “Ông Trời” là rất oan cho ông ấy! Vả lại cũng chẳng cần mất công giải thích gì thêm…

Thực ra, việc nuôi dạy con cái, trách nhiệm trước tiên thuộc về những người đã sinh thành dưỡng dục nên “con người” ấy. Ngoài yếu tố gen, huyết thống, là sự uốn nắn, dạy dỗ, rèn luyện của cha mẹ, người thân chung quanh từ khi “con người” ấy vừa chào đời! Nhiều nhà khoa học còn khẳng định, đứa bé ấy cần phải được “giáo dục, uốn nắn” ngay khi còn trong bào thai nữa. Như vậy, việc người con “hư”, hay “ngoan”, đều từ trong môi trường nuôi dạy của cha mẹ mà hình thành, không ai có thể thay thế, làm khác!

Gia đình hạnh phúc. Ảnh: internet

Môi trường, hoàn cảnh sống cùng với “tấm gương” của cha mẹ hằng ngày sẽ tác động rất tích cực và quyết định phần lớn nhân cách, cá tính, tài năng của các “thành viên” trong môi trường ấy! Những gì cha mẹ làm, dù cố che giấu đến đâu, cũng không thể “lọt ra” ngoài đôi mắt của con trẻ! Nhiều người “đánh giá” không chính xác về tuổi thơ cho rằng, chúng không biết gì! Họ đã nhầm, thực ra, mọi hành vi của cha mẹ (và cả những người lớn chung quanh) luôn phản chiếu vào tâm hồn trong trắng hồn nhiên ấy một cách sâu đậm không thể ngờ! Câu chuyện nhỏ trong Giáo khoa thư bậc tiểu học ngày nào kể về một người cha lấy gáo dừa gọt làm chén cho cha mẹ già ăn cơm, để rồi ngày kia lại nhìn thấy đứa con của mình cũng lẽo đẽo làm y như vậy để dành sẵn cho “cha mình” sau này vẫn còn nguyên giá trị. Còn nói rộng ra ngoài xã hội, thì rõ ràng xã hội nào sẽ tạo ra mẫu người cho xã hội ấy! Đó là hệ quả đương nhiên, không thể khác! Dưới các triều nhà Lý, nhà Trần, vua lấy “từ bi/ hỷ xả” mà chăn dắt dân, thì dân lương thiện, xã hội an bình, hạnh phúc! Dưới triều của Lê Long Đĩnh, vua bất nhân, tham đắm, thì dân bất lương, trác táng-xã hội hỗn loạn, điêu đứng!

Cho nên sự thoái thác trách nhiệm của chính mình mà “đổ” cho ông Trời huyền hoặc xa xôi là xảo biện, không thể chấp nhận!

Tuy vậy, chúng ta cũng nhận ra rằng, không thể hoàn toàn “đổ trách nhiệm” lên đầu các bậc sinh thành quá nặng nề như vậy! Cha mẹ nào chẳng thương yêu con, mong con trưởng thành nên người tốt đẹp? Vì vậy, với bản năng sẵn có, cùng với trí tuệ, kinh nghiệm qua từng năm tháng sống, người con dần dần phải biết “nhận lấy” trách nhiệm cho chính bản thân mình chứ không thể “trông cậy, mong chờ” ở bất cứ ai khác! Người xưa có nói: “Tự thắng mình còn vẻ vang hơn thắng kẻ khác. Chính tự mình làm chỗ nương tựa cho mình chứ người khác làm sao nương tựa được?”.

Tục ngữ lại có câu: “Cha mẹ cú, đẻ con Tiên. Cha mẹ hiền, sinh con dữ!”

Cha mẹ là kẻ xấu, ác đẻ con lại hiền thục xinh đẹp. Còn cha mẹ ăn ở hiền từ, nhân đức lại sinh con hung ác, bất lương? Để hiểu cho thật thấu đáo ý nghĩa lời người xưa, chúng ta cần biết thêm về 2 thuyết nền tảng “Nhân quả” và “Nhân duyên” trong đạo Phật! Sự ra đời của một con người, đều được hình thành bởi rất nhiều “nhân quả” và “nhân duyên” từ nhiều kiếp đối với chính người ấy! Và sự “có mặt" của sinh linh ấy ở một nơi nào, trong một gia đình nào cũng đã được bắt nguồn từ trùng điệp nhân duyên, nhân quả như thế! Với cái nhìn trần trụi gần gũi của người phàm, chữ “Cú” hay “Hiền” cũng chỉ là “tạm dùng” để đưa ra nhận xét của riêng mình mà thôi! Nó không nói lên được tính xuyên suốt của một kiếp người ở hiện tại (chưa kể đến quá khứ, vị lai), do vậy, kinh nghiệm ấy của dân gian (qua câu tục ngữ vừa nêu) không thể là một kết luận đáng tin cậy!

Để tạm kết thúc đôi điều suy nghĩ về câu tục ngữ trên (Cha mẹ sinh con/Trời sinh tính), chúng ta nhận thấy cần đòi hỏi ở sự nỗ lực chuyển hóa, quan tâm tích cực của cả hai đối tượng (Cha mẹ, Con), thì mới hy vọng đạt được thành quả tốt đẹp như kỳ vọng: “Cha mẹ sinh con/Cùng con sinh tính”!.

 Mang Viêm Long