Nghề truyền thống hơn trăm năm

Làng Hinsiu không chỉ nổi tiếng với những cánh đồng lúa bát ngát, mà còn được biết đến bởi những hàng thốt nốt cao vút, tỏa bóng mát khắp vùng quê.

Nghề làm đường thốt nốt ở đây đã tồn tại hơn trăm năm, trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa và kinh tế của người dân.

Anh Xai là người có kinh nghiệm trong nghề làm đường thốt nốt nhiều năm tại làng Hin Siu, huyện Khong, tỉnh Champasak, Lào.

Cây thốt nốt - biểu tượng của vùng đất này - thường cao từ 10 đến 20m với tán lá xanh mướt. Loài cây này cần từ 15 đến 20 năm mới có thể cho nước ngọt. Mùa thu hoạch nước thốt nốt kéo dài từ tháng 12 đến hết tháng 4 hằng năm. Để lấy nước, người dân phải trèo lên cây thốt nốt, cắt những cuống hoa. Công việc này đòi hỏi sức khỏe và sự dẻo dai, nên chủ yếu do đàn ông trong làng đảm nhiệm.

Để leo lên cây, họ sử dụng những cây tre dài buộc chặt vào thân thốt nốt làm thang. Khi đến ngọn cây, họ cắt phần đầu của cuống hoa rồi đặt những ống tre lớn để hứng nước ngọt chảy ra trong khoảng 8 - 10 giờ. Mỗi cây thốt nốt chỉ có khoảng 2 - 3 cuống hoa cho nước tốt nhất.

Sau khi thu hoạch, nước thốt nốt phải được lọc sạch và nấu ngay để tránh lên men chua, vì loại nước này không thể bảo quản lâu. Nhờ sự khéo léo và kinh nghiệm truyền đời, người dân làng Hinsiu đã tạo ra loại đường thốt nốt thơm ngon, mang đậm hương vị đặc trưng của vùng đất này.

Kỹ thuật nấu - tinh hoa từ sự kiên nhẫn

Quá trình nấu đường thốt nốt không chỉ đơn thuần là việc đun sôi nước rồi đổ vào khuôn, mà còn là một nghệ thuật tinh tế, đòi hỏi sự kiên nhẫn và kỹ năng cao của những người thợ lành nghề.

Sau khi được lọc sạch, nước thốt nốt được đổ vào những chảo lớn và đun liên tục trong khoảng 3 - 4 giờ ở nhiệt độ từ 80 - 90°C. Đây là giai đoạn quan trọng, nơi mà từng giọt nước trải qua sự chuyển hóa kỳ diệu để trở thành đường. Người thợ phải luôn tập trung cao độ, kiểm soát nhiệt độ chính xác và điều chỉnh từng bước cẩn thận để đảm bảo chất lượng đường thành phẩm.

Đường thốt nốt thành phẩm.

Khi nước bắt đầu cô đặc, người thợ không chỉ đơn thuần thực hiện công việc, mà còn như một nghệ nhân, tạo nên sự hoàn hảo qua từng động tác khuấy đều và nhẹ nhàng. Nhờ đó, đường đạt được độ mịn, có màu vàng óng, tỏa ra hương thơm đặc trưng và giữ nguyên giá trị dinh dưỡng.

Sau khi đạt độ kết dính lý tưởng, đường được đổ vào khuôn để tạo thành từng viên đường thốt nốt. Thành phẩm có hai loại: Loại đường nguyên chất và loại đường kết hợp với các nguyên liệu khác như thêm lạc hoặc vừng trắng vào để giúp tăng thêm hương vị độc đáo.

Anh Xai - một người thợ giàu kinh nghiệm trong nghề làm đường thốt nốt - chia sẻ: "Đường thốt nốt không chỉ là một nguyên liệu tạo nên hương vị đặc trưng trong ẩm thực, mà còn ngâm được rượu, làm bánh, là nguồn dinh dưỡng dồi dào, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, bao gồm sắt, kali, magie và các vitamin nhóm B, góp phần bổ sung năng lượng và tăng cường sức khỏe cho người sử dụng".

Bảo tồn và phát triển

Nghề làm đường thốt nốt không chỉ mang lại nguồn thu nhập ổn định mà còn là một phần quan trọng trong việc gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa của làng Hinsiu. Những sản phẩm từ thốt nốt như đường, bánh, và rượu thốt nốt đã trở thành đặc sản hấp dẫn, thu hút du khách mỗi khi ghé thăm vùng quê này.

Đường thốt nốt thêm lạc và vừng trắng để cho viên đường có hương vị thơm hơn và khác lạ. 

Những người thợ làm đường thốt nốt ở Hinsiu không chỉ là những nghệ nhân lành nghề với kinh nghiệm lâu năm mà còn là những người giữ gìn, phát triển nghề truyền thống của dân tộc. Mỗi mẻ đường thành phẩm là kết tinh của sự tận tụy, khéo léo và lòng yêu nghề sâu sắc.

Sự tỉ mỉ trong từng công đoạn - từ thu hoạch nước thốt nốt đến khâu nấu đường - đã tạo nên những sản phẩm không chỉ thơm ngon mà còn giàu giá trị dinh dưỡng, góp phần làm phong phú nền ẩm thực Lào. Hơn thế, nghề truyền thống này còn mang đến giá trị kinh tế và văn hóa to lớn, giúp duy trì bản sắc địa phương, thúc đẩy du lịch cộng đồng và phát triển kinh tế bền vững.

Những rặng thốt nốt vươn cao rộng khắp làng, gắn bó với cuộc sống bình yên của người dân.

Hãy một lần đến với làng Hinsiu, thưởng thức vị ngọt thanh của đường thốt nốt và cảm nhận sự chân chất, mộc mạc của người dân nơi đây - những con người gắn bó sâu sắc với quê hương, đất đai và nền văn hóa của đất nước Triệu Voi.