Trong tiết trời mưa xuân, dân làng Đông Ngạc từng tốp người với quần áo chỉnh tề, người cầm cờ, người đội mâm cúng ra đình hành lễ. Mỗi tốp người đại diện cho từng tổ dân phố dâng lễ cúng thánh với mong muốn cầu sức khỏe, tài lộc và con cháu học hành giỏi giang. 

Trò chuyện với chúng tôi, bà Hoàng Thị Kim Ngân, Phó bí thư chi bộ, Tổ trưởng Tổ dân phố Đông Ngạc 3 cho biết: “Tổ dân phố Đông Ngạc 3 có truyền thống hiếu học với nhiều nhà thờ họ nổi tiếng, như: Hoàng, Phan, Đỗ... Nhiều năm qua, tổ dân phố đã thành lập chi hội khuyến học, vận động xã hội hóa với quỹ khen thưởng hơn 10 triệu đồng/năm. Quỹ này dùng để tặng thưởng, động viên những học sinh, sinh viên có thành tích học tập tốt và đoạt các giải thưởng trong năm".

Theo bà Hoàng Thị Kim Ngân, Lễ hội đình Đông Ngạc là dịp ôn lại truyền thống khoa bảng nên mỗi tổ dân phố thường mời học sinh, sinh viên cùng con cháu đang đi làm ăn xa về dự. Nói đến Đông Ngạc là nhắc đến vùng đất hiếu học, đỗ đạt, gắn với câu ca: "Đất Kẻ Giàn, quan Kẻ Vẽ".

Tính từ lúc cụ Phan Phu Tiên đỗ tiến sĩ thời Trần, đến thời Nguyễn, làng Ðông Ngạc đã có 25 người đỗ đại khoa. Sau này, làng Đông Ngạc có nhiều trí thức đóng góp vào công cuộc bảo vệ và xây dựng Tổ quốc, như: Hoàng Tăng Bí, Phan Văn Trường, Hoàng Minh Giám...

   Hoạt động hát cửa đình tại Lễ hội đình Đông Ngạc. 

Bao năm qua, đình Đông Ngạc trở thành nơi tụ họp của dân làng và tôn vinh những người có công với làng, với nước. Đình Đông Ngạc có kiến trúc hình chữ "quốc"-được ví giống đầu rồng. Từ cổng đình vào qua hai tam quan, trong đó một tam quan có nền cao ngang mặt đê sông Hồng được xem như mũi rồng. Giữa hai tam quan là hai ao nhỏ được người dân gọi là mắt rồng.

Hằng năm, tại Lễ hội đình Đông Ngạc có hoạt động rước tháp bút nhằm tôn vinh sự học và truyền thống khoa bảng của làng. Bên cạnh nghi thức rước kiệu, tế lễ, dân làng Đông Ngạc còn trang nghiêm tổ chức nghi lễ rước nước từ sông Hồng vào đình tế thánh. Ngoài những trò chơi như cờ tướng, bịt mắt bắt dê, lễ hội còn có trò thả thơ-một nét độc đáo của làng Vẽ văn hiến.

Ông Lê Văn Đôn, Trưởng tiểu ban di tích đình Đông Ngạc cho biết: “Sau một thời gian phải tạm dừng vì dịch Covid-19, năm nay, nhân dân làng Đông Ngạc phấn khởi, nô nức mở hội đình làng. Lễ hội đình Đông Ngạc 2023 diễn ra với quy mô lớn hơn nhiều năm trước, ai đến dự cũng khen phần lễ trang nghiêm, phần hội hấp dẫn. Lễ hội không chỉ thu hút nhân dân Đông Ngạc mà người dân trên đê từ làng Chèm, làng Bạc, làng Gạ, làng Bỏi... cũng rủ nhau về tham quan”.

Nói về truyền thống của đình Đông Ngạc, ông Lê Văn Đôn nhấn mạnh: “Đông Ngạc là một trong những ngôi đình lớn tại Hà Nội hiện vẫn lưu giữ nguyên vẹn 45 đạo sắc phong, đồng thời có bia đá thờ 22 tiến sĩ của làng (21 tiến sĩ văn và 1 tạo sĩ-tương đương tiến sĩ võ). Qua mỗi dịp hội đình, chúng tôi càng thấm thía giá trị truyền thống hiếu học quý báu mà cha ông xây dựng, luôn nhắc nhở thế hệ con cháu không ngừng học tập để góp phần xây dựng quê hương giàu đẹp".

Bài và ảnh: HỮU TRƯỞNG