Ở tuổi 83, PGS, TS Hà Đình Đức dù bước đi đã chậm nhưng ông vẫn minh mẫn lắm. Ngày đầu tuần qua, trong tiết thu tháng 10, ông phấn khởi tới dự Lễ tổng kết và trao giải Cuộc thi viết Ký ức Hà Nội lần thứ hai, do Báo Nông thôn ngày nay/Điện tử Dân Việt tổ chức. Với tác phẩm “Kỷ niệm gần 30 năm gắn bó với cụ rùa hồ Gươm”, PGS, TS Hà Đình Đức là tác giả cao tuổi nhất tham dự cuộc thi và được trao giải nhì.

Nhắc về “cụ” rùa, ông rưng rưng xúc động: “Hồ Gươm và “cụ” rùa để lại trong tôi biết bao kỷ niệm sâu sắc. Tôi có 6 công trình nghiên cứu cấp quốc gia về hồ Gươm, viết 200 tin, bài về rùa... Hầu như tất cả hãng thông tấn lớn trên thế giới quan tâm tới “cụ” rùa đã phỏng vấn tôi. Ai cũng có ký ức đẹp về Hà Nội. Với tôi, cá thể rùa là một trong những ký ức đẹp nhất”.

Phó giáo sư, Tiến sĩ Hà Đình Đức (thứ hai, từ bên phải sang) nhận giải nhì Cuộc thi viết Ký ức Hà Nội lần thứ hai.

Đến nay, dù đã hơn 30 năm nhưng PGS, TS Hà Đình Đức vẫn nhớ lần đầu được nhìn thấy chú rùa nổi trên mặt hồ Gươm, đó là hồi tháng 3-1991. Bảy tháng sau, tức là vào tháng 10, Công ty Dịch vụ khai thác Du lịch thuộc Sở Văn hóa và Thông tin TP Hà Nội (nay là Sở Văn hóa và Thể thao TP Hà Nội) mời ông tham gia Dự án “Khai thác hồ Hoàn Kiếm bảo vệ rùa”. Từ đó, PGS, TS Hà Đình Đức bắt đầu hoạt động bảo vệ rùa và khu vực hồ Gươm. “Lâu nay, người dân Việt Nam vẫn tin rằng, rùa hồ Gươm gắn liền với truyền thuyết vua Lê Thái Tổ trả lại gươm báu cho rùa thần, sau khi đánh thắng giặc Minh xâm lược ở thế kỷ 15. Bởi vậy, cá thể rùa này được người dân quen gọi một cách cung kính là “cụ” rùa”, PGS, TS Hà Đình Đức chia sẻ. Chính vì thế, trong nhiều năm nghiên cứu, ông đã đi gõ cửa các cấp chính quyền, đề xuất những giải pháp để bảo vệ và giữ gìn cho “cụ” một môi trường sống an toàn.

Không chỉ dành tâm huyết nghiên cứu và bảo vệ rùa hồ Gươm, PGS, TS Hà Đình Đức còn có nhiều đóng góp vào sự phát triển của Hà Nội trên nhiều lĩnh vực khoa học về bảo vệ thiên nhiên, di sản lịch sử, văn hóa... Trong đó có những nghiên cứu thâm sâu về văn hóa, lịch sử đã làm cơ sở để ông đề xuất lấy ngày vua Lê đăng quang tại điện Kính Thiên (15 tháng Tư âm lịch) hằng năm làm ngày lễ hội của Hà Nội và đã được chấp nhận. Năm 2009, ông nêu ý tưởng về xây cột mốc “Hà Nội Km 0” tại hồ Gươm, đồng thời đưa ra đề xuất tôn tạo khu tưởng niệm vua Lê... Với tâm huyết của một công dân vì Thủ đô thân yêu, ông đau đáu trước những hành động có nguy cơ xâm phạm tới văn hóa, lịch sử và kiến trúc của Hà Nội.

Với tình yêu và sự cống hiến cho Hà Nội, năm 2012, PGS, TS Hà Đình Đức vinh dự nhận danh hiệu "Công dân Thủ đô ưu tú". Đầu năm 2016, khi “cụ” rùa được cho là cuối cùng ở hồ Gươm mất đi, trong suốt quá trình làm tiêu bản cá thể rùa tại Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam, PGS, TS Hà Đình Đức đã đồng hành với các chuyên gia Việt Nam và nước ngoài.

Trong buổi trao giải Cuộc thi viết Ký ức Hà Nội lần thứ hai, nhà thơ Trần Đăng Khoa, Trưởng ban giám khảo cho biết, ông ấn tượng với tác phẩm “Kỷ niệm gần 30 năm gắn bó với cụ rùa hồ Gươm”, bởi không ai ở Hà Nội có thể hiểu về rùa hồ Gươm hơn PGS, TS Hà Đình Đức. 

Bài và ảnh: ĐÌNH CHUNG

*Mời bạn đọc vào chuyên mục Văn hóa xem các tin, bài liên quan.