Mô hình hay, hướng tới Thủ đô xanh và hiện đại

Kiến trúc sư Lê Việt Hà, Chủ tịch Ashui.com nhận xét, trước sức ép đô thị hóa, Thủ đô Hà Nội đang trở nên lộn xộn và đánh mất dần bản sắc. Không gian công cộng, đường phố không chỉ mất tính an toàn mà còn chưa đẹp, thiếu giá trị thẩm mỹ. Từ năm 2003, mạng lưới Ashui.com đã phối hợp với Ban Quản lý phố cổ Hà Nội tổ chức các cuộc thi thiết kế làm đẹp cho thành phố như "Hà Nội 36 phố phường-Ý tưởng cho một góc phố đẹp" (2003), "Đánh thức không gian"(2008), "Công viên Thống Nhất cho tất cả mọi người" (2011)... Từ đây đã xuất hiện các phương án, các ý tưởng gắn liền với yêu cầu của thực tế.

"Năm nay, Ashui.com tiếp tục tổ chức Cuộc thi thiết kế "Hanoi design city-Hà Nội đẹp từng centimet" mong muốn các thí sinh gửi về những ý tưởng thiết kế, làm đẹp, chỉnh trang một góc phố, đoạn vỉa hè, chiếc ghế trong công viên, và cả thùng rác, những thứ “nhỏ li ti”... "Với những kỳ vọng mới, Hà Nội của chúng ta sẽ thực sự là một “Thành phố sáng tạo” trong lĩnh vực Thiết kế mà UNESCO đã công nhận, một nơi chốn có gu, văn minh, văn hiến", kiến trúc sư Lê Việt Hà nói.

Phố bích họa Phùng Hưng là một điểm nhấn văn hóa nhận được quan tâm của người dân và du khách tới Hà Nội. 

Tại buổi tọa đàm, giám tuyển Nguyễn Anh Tuấn, thành viên ban tổ chức cuộc thi thiết kế không gian công cộng Hà Nội đã đề cập tới giải pháp xanh cho thiết kế không gian công cộng. Cụ thể, giải pháp xanh có thể là ý tưởng cải tạo một không gian lớn để mọi người có thể có những hoạt động ngoài trời, giảm thiểu khí thải carbon; là ý tưởng ngăn chặn, giảm thiểu xả rác hoặc thu gom đồ tái chế ở nơi công cộng; là ý tưởng cải tạo, thay đổi, xây mới một công trình, nơi đã bỏ hoang thành một nơi hữu ích cho nhiều người và mang tính sinh thái nhất; là những ý tưởng “vô hình” tại nơi chốn công cộng, mang lại sự thư thái cho tâm hồn và ít hoặc không tạo ra chất thải hay tiêu tốn năng lượng. Những thiết kế như vậy sẽ bao gồm cả ý tưởng cho không gian lớn, và ý tưởng dành cho những đồ vật nhỏ bé, không gian nhỏ bé nhưng có khả năng lan tỏa và nhân rộng ở nhiều nơi từ thành thị đến nông thôn, miền núi hay vùng biển.

Trình bày các ý tưởng thiết kế trong tương lai, đại diện nhóm Think Playground cho biết, hiện có 2 hình thức thiết kế công cộng có tiềm năng đối với Thủ đô là thiết kế phục vụ cộng đồng thông qua sự tham gia (các sân chơi cho trẻ em, nơi tập thể dụng của người dân) và thiết kế để biểu đạt mà cộng đồng là khán giả (con đường gốm sứ ven sông Hồng). Để làm được thiết kế công cộng là sự tham gia của đa ngành nghề, nhiều bên, cùng cộng đồng như chính quyền địa phương, nghệ sĩ, cư dân, nghệ sĩ, tập đoàn....

Từ hoạt động thực tiễn, nhóm Think Playground cho rằng, các thiết kế công cộng cần coi trọng ý kiến đánh giá và nhận xét từ cộng đồng và người dân. Sáng kiến đi cùng hành động, giải pháp cụ thể. Bên cạnh đó, các dự án cũng cần quan tâm tới khái niệm "low carbon", tức là quan tâm đến các hoạt động của con người mang tính bền vững với thiên nhiên. Đồng thời quan tâm tới các nhóm yếu thế trong đô thị: Trẻ em, người khuyết tật, người bán hàng rong, đồng nát.

Để thành công cần sự vào cuộc của chính quyền và cộng đồng

Để giải quyết bài toán không gian công cộng, được phép của Thành phố đã tổ chức các không gian đi bộ.  Ban đầu ý tưởng này gặp không ít ý kiến trái chiều, nhưng với sự quyết tâm, quận Hoàn Kiếm đã tổ chức thành công. Các không gian đi bộ không chỉ tạo thêm điểm vui chơi mà còn thu hút khách du lịch. Chủ tịch UBND quận Hoàn Kiếm, Tiến sĩ, kiến trúc sư Phạm Tuấn Long cho biết, trong tương lai, quận Hoàn Kiếm sẽ tiếp tục mở rộng không gian công cộng trên địa bàn, thậm chí còn “tiến ra sông Hồng”.

Từ năm 2010, quận đã nghiên cứu thực hiện chỉnh trang tuyến phố Hàng Đào – Hàng Ngang – Hàng Đường – Đồng Xuân – Hàng Giấy. Năm 2012, địa phương đã thực hiện dự án cải tạo thí điểm một đoạn phố Tạ Hiện. Năm 2013, thực hiện cải tạo tuyến phố Lãn Ông, năm 2016 thực hiện chỉnh trang các tuyến phố xung quanh khu vực Hồ Hoàn Kiếm... Bên cạnh đó, UBND quận Hoàn Kiếm còn thực hiện các dự án nghệ thuật công cộng như phố bích họa Phùng Hưng, dự án nghệ thuật Phúc Tân...

Quận Hoàn Kiếm đã xây dựng các kế hoạch dài hạn đối với việc trùng tu các công trình di tích, công trình kiến trúc có giá trị. Hằng năm, quận đã dành một khoản lớn ngân sách để giải phóng mặt bằng, di chuyển các hộ dân kết hợp với nguồn xã hội hóa trùng tu các công trình di tích trong quận Hoàn Kiếm.

Hoạt động chính trang đô thị cần quan tâm hơn nữa tới giữ gìn nét cổ kính, đăng trưng của Thủ đô; phù hợp với nhịp sống của thành phố năng động, hiện đại.

"Trong thời gian tới, nhằm phát huy tối đa các giá trị lịch sử văn hóa, phát triển dịch vụ, thương mại, du lịch trên địa bàn, quận Hoàn Kiếm sẽ tiếp tục triển khai phương án mở rộng không gian đi bộ phía Nam khu phố cổ Hà Nội kết nối phía Bắc không gian đi bộ khu vực hồ Hoàn Kiếm thành một chỉnh thể bổ trợ chức năng", Chủ tịch UBND quận Hoàn Kiếm chia sẻ.

Phường Tân Mai (quận Hoàng Mai) là địa phương gần như không có không gian công cộng. Trước đây, phường có một sân chơi nhỏ ở khu dân cư số 8, nhưng bị chiếm dụng làm bãi đỗ xe. Sau giờ đi học, trẻ con thường phải “giam mình” trong nhà, hoặc xem tivi, chơi điện thoại. Tuy nhiên, với sự vào cuộc của chính quyền và người dân, bãi đỗ xe tự phát đã được giải tỏa để thiết lập khu vui chơi công cộng.

Cùng với đó, những vật liệu tưởng chừng bỏ đi như lốp xe ô tô cũ, tấm gỗ, thanh tre... đã được “biến hình” thành bập bênh, xích đu, ghế ngựa... sơn đủ màu thật bắt mắt cuốn hút các em nhỏ. Các chuyên gia đã khéo léo thiết kế một hàng rào gỗ thấp xung quanh sân chơi, vừa tránh các phương tiện ra vào, vừa làm chỗ ngồi, chỗ nghỉ ngơi. Những bồn hoa nhỏ được trồng xung quanh sân chơi tạo nên một không gian xanh.

Ông Lê Quang Huy, người sống tại khu dân cư số 8 hơn 40 năm cho biết, mọi người ai cũng thấy bất cập khi xe cộ đỗ bừa bãi, trẻ em thì không có chỗ chơi. Khi bãi đỗ xe bị dẹp và thay bằng sân chơi, nhân dân rất phấn khởi. Sân chơi là kết quả của sự hợp tác ba bên: Doanh nghiệp xã hội Think playgrounds, chính quyền và nhân dân địa phương.

Việc cải tạo các không gian công cộng hiện nay đã thuận lợi hơn trước khi có sự tham gia của nhiều tổ chức, doanh nghiệp xã hội, nhà nghiên cứu, nhà thiết kế. Nhiều doanh nghiệp, tổ chức sẵn sàng tham gia vì mục đích phi lợi nhuận. Vấn đề tiếp theo phụ thuộc vào nỗ lực của chính quyền và người dân địa phương.

Về xu hướng thiết kế tương lai, theo nhà nghiên cứu Nguyễn Anh Tuấn, để “Hà Nội đẹp từng centimet” thì các thiết kế nên hướng đến “giảm cứng hóa, tăng xanh”. Xu hướng này tuy trái ngược với xu hướng “cứng hóa, bê tông hóa” từ thành thị đến nông thôn của Hà Nội hiện nay, nhưng là xu thế chủ đạo của thế giới trong giảm thiểu khí thải carbon, tăng cường sử dụng các vật liệu tái chế.  

Nhiều nhà thiết kế đều cho rằng, cùng với chính quyền, giới chuyên môn, để có được thành công bền vững, rất cần cư dân địa phương tham gia vào thiết kế không gian công cộng. Bởi đó chính là chủ thể của những không gian này.

Bài, ảnh: NGỌC HUY