Chúng ta rất cần một bước đột phá về kinh tế báo chí trong tình hình mới. Đó là nhận định của nhà báo Hồ Quang Lợi, Phó chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam (HNBVN) khi trả lời phỏng vấn phóng viên Báo Quân đội nhân dân trước thềm Đại hội đại biểu toàn quốc HNBVN lần thứ XI, nhiệm kỳ 2020-2025.

 Nhà báo Hồ Quang Lợi.

Bảo vệ quyền làm nghề hợp pháp của các hội viên

Phóng viên (PV): Nhìn lại nhiệm kỳ 2015-2020, đâu là những điểm nhấn đáng chú ý của HNBVN, thưa ông?

Nhà báo Hồ Quang Lợi: Có thể thấy, nhiệm kỳ 2015-2020, HNBVN đã đạt được nhiều kết quả nổi bật. Về chuyên môn, hội đã tổ chức hơn 500 lớp bồi dưỡng nghiệp vụ thu hút được gần 16.000 hội viên tham dự. Chương trình hỗ trợ tác phẩm báo chí chất lượng cao của hội đã đạt hơn 14.000 tác phẩm, trong đó có nhiều tác phẩm đoạt các giải thưởng báo chí lớn. Hội tiếp tục tổ chức thành công Giải Báo chí Quốc gia và phối hợp tổ chức nhiều giải báo chí toàn quốc chuyên ngành. Về đạo đức nghề nghiệp, hội đã ban hành “10 điều quy định đạo đức nghề nghiệp của người làm báo” có hiệu lực từ ngày 1-1-2017. Từ đó, hội tiếp tục ban hành Quy tắc sử dụng mạng xã hội của người làm báo với 4 điều nên làm và 8 điều không được làm. Để giữ vững kỷ cương trong hoạt động nghề nghiệp, hội đã thành lập hội đồng xử lý vi phạm đạo đức nghề nghiệp từ Trung ương đến cơ sở. Hội đã đưa vào sử dụng phần mềm theo dõi đăng và gỡ bài trên báo điện tử để ngăn chặn tình trạng “sáng đăng, trưa gặp, chiều gỡ”.

HNBVN rất chú trọng việc bảo vệ quyền làm nghề hợp pháp của các hội viên. Khi xảy ra sự việc ngăn cản, đe dọa, hành hung phóng viên, lãnh đạo hội lập tức lên tiếng và phối hợp với các đơn vị liên quan nhằm bảo vệ người làm báo. 

Trong nhiệm kỳ qua, HNBVN đã vinh dự được Ban Bí thư Trung ương Đảng giao chủ trì tổ chức tổng kết Chỉ thị số 37-CT/TW ngày 18-3-2004 của Ban Bí thư Trung ương Đảng trong cả nước, từ đó làm cơ sở để Ban Bí thư ban hành Chỉ thị số 43-CT/TW ngày 8-4-2020 về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động của HNBVN trong tình hình mới. 

Có thể thấy, tinh thần đổi mới, sáng tạo của hội đã xuyên suốt trong nhiệm kỳ vừa qua. Điều đó thể hiện rõ qua việc chúng ta đã tổ chức tốt Hội Báo toàn quốc hằng năm. Đây là hoạt động trọng tâm nổi bật, nơi hội tụ về nghề nghiệp, tinh thần, văn hóa của giới báo chí và công chúng báo chí. Tại Hội báo toàn quốc, lãnh đạo HNBVN đánh giá cao khu trưng bày có bản sắc của khối báo chí quân đội, đặc biệt là Báo Quân đội nhân dân, thể hiện sự phát triển lớn mạnh trong thời đại công nghệ số. 

HNBVN cũng đặc biệt coi trọng phát huy truyền thống nền báo chí cách mạng Việt Nam. Việc Bảo tàng Báo chí Việt Nam ra đời đã đáp ứng được sự mong mỏi của giới báo chí và công chúng cả nước.

Hội luôn chú trọng việc nâng cao đời sống tinh thần cho hội viên thông qua Liên hoan tiếng hát người làm báo toàn quốc được tổ chức hai năm một lần và Giải bóng bàn toàn quốc HNBVN tổ chức hằng năm. Hội đã gây ấn tượng tốt đẹp, tạo vị thế trong khu vực và quốc tế; đặc biệt qua việc Việt Nam hoàn thành tốt đẹp nhiệm kỳ Chủ tịch Liên đoàn các nhà báo ASEAN mà bản thân tôi vinh dự được đảm trách chức vụ Tổng thư ký Liên đoàn.

 Hội Nhà báo Việt Nam tổ chức lớp tập huấn nghiệp vụ về kỹ năng làm đồ họa cho báo điện tử, tháng 4-2021.Ảnh: HOÀNG GIAO

PV: Theo ông, những thành công trên xuất phát từ yếu tố nào?

Nhà báo Hồ Quang Lợi: HNBVN đã luôn luôn bám sát sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng, Nhà nước về công tác báo chí, từ đó tổ chức thực hiện bằng các chương trình, biện pháp cụ thể, thiết thực. Hội đã phát huy sự năng động của cơ quan Trung ương hội phối hợp với các cấp hội nhà báo, đề cao tinh thần trách nhiệm và sự đổi mới sáng tạo.

HNBVN đã nắm bắt được hơi thở của đời sống báo chí gắn với các sự kiện lớn của đất nước để tổ chức thực hiện bài bản, khoa học; huy động được nguồn lực từ đời sống báo chí và các nguồn lực xã hội để tổ chức hiệu quả các hoạt động. Ngoài ra, hội luôn tăng cường kiểm tra, giám sát, kịp thời nắm bắt những thiếu sót, tồn tại trong các hoạt động báo chí để từ đó chấn chỉnh và khắc phục.

Người làm báo không có đạo đức nghề nghiệp thì sẽ gây mất niềm tin xã hội

PV: Thời gian qua đã xuất hiện tình trạng một số cơ quan báo chí, phóng viên, cộng tác viên có hành vi lợi dụng danh nghĩa báo chí để sách nhiễu, hoạt động trái pháp luật, làm giảm uy tín nghề báo. Hội đã, đang và sẽ có những biện pháp nào để chấn chỉnh, đẩy lùi các biểu hiện tiêu cực trên, thưa ông?

Nhà báo Hồ Quang Lợi: Việc nêu cao bản lĩnh chính trị, tính chuyên nghiệp, đạo đức báo chí luôn là những điều căn cốt nhất trong các hoạt động báo chí. Báo chí mà không ở trên nền tảng nhân văn, người làm báo không có đạo đức nghề nghiệp thì sẽ gây tổn hại nghiêm trọng, mất niềm tin xã hội. Thời gian qua, chúng ta đã đạt được những kết quả bước đầu trong công cuộc chấn chỉnh, đẩy lùi các biểu hiện tiêu cực trong báo chí.

Tuy nhiên, đây là một nhiệm vụ thường xuyên, liên tục, bởi vậy, thời gian tới HNBVN tiếp tục củng cố bộ máy kiểm tra giám sát, kịp thời chấn chỉnh và xử lý nghiêm các sai phạm nếu có. Chúng ta phải thực hiện tốt việc quy hoạch phát triển và quản lý báo chí toàn quốc đến năm 2025. Qua đây, ngăn chặn và giải quyết những vấn đề tiêu cực, trong đó có chuyện “báo hóa” các tạp chí điện tử, thực hiện không đúng tôn chỉ, mục đích, buông lỏng quản lý hoạt động báo chí. Thời gian qua, HNBVN đã rà soát kỹ lưỡng trước khi kết nạp hội viên mới, bảo đảm đúng tiêu chuẩn, chất lượng.

PV: Quy hoạch phát triển và quản lý báo chí toàn quốc đến năm 2025 là vấn đề nhận được sự quan tâm của những người làm báo và toàn xã hội. Đề nghị ông cho biết thực trạng, kết quả bước đầu của việc thực hiện quy hoạch này?

Nhà báo Hồ Quang Lợi: Quy hoạch báo chí là một vấn đề lớn và rất khó. Chúng ta đã triển khai việc Quy hoạch phát triển và quản lý báo chí toàn quốc đến năm 2025 được gần 3 năm. Tôi cho rằng, cần sớm sơ kết, nhìn lại 3 năm thực hiện quy hoạch, từ đó có đánh giá xác thực hiệu quả cũng như những vấn đề tồn đọng.

Trong những vấn đề thì nổi cộm nhất, tôi thấy, vẫn là việc thực hiện đúng tôn chỉ mục đích, quản lý hoạt động báo chí và công ăn việc làm, đời sống của những người làm báo chịu tác động trực tiếp bởi quy hoạch. Vấn đề này, tôi xin nhấn mạnh lại, HNBVN đặc biệt quan tâm bảo vệ quyền làm nghề hợp pháp, lợi ích chính đáng của hội viên.

Tiếp tục tăng cường vai trò, uy tín của báo chí trong đời sống xã hội

PV: Đâu là vấn đề trọng tâm mà ông cho rằng HNBVN cần phải chú trọng thực hiện trong nhiệm kỳ tiếp theo?

Nhà báo Hồ Quang Lợi: Tôi cho rằng, vấn đề lớn nhất, quan trọng nhất của mọi chương trình, kế hoạch của HNBVN trong nhiệm kỳ tới phải hướng tới tiếp tục tăng cường vai trò, uy tín của hội trong đời sống xã hội và báo chí. Để từng hội viên, từng cấp hội cảm thấy hội gắn bó, thiết thân với mình.

Nhưng đồng thời, hội góp phần tăng cường chất lượng, hiệu quả của báo chí, nâng cao trách nhiệm báo chí với xã hội, làm sao góp phần xây dựng đội ngũ những người làm báo ngày càng vững vàng bản lĩnh chính trị, tinh thông nghiệp vụ và đạo đức nghề nghiệp trong sáng. Nền báo chí cách mạng Việt Nam phải giàu tính chiến đấu, nhân văn, chuyên nghiệp và hiện đại.

Tôi có một trăn trở, trong nhiệm kỳ tới chúng ta phải có bước đột phá về vấn đề kinh tế báo chí. Hiện nay, nhiều tờ báo, cơ quan báo chí gặp khó khăn trong vấn đề bảo đảm nguồn thu và bảo đảm đời sống cho những người làm báo. Trong thời đại công nghệ số, báo chí đang đứng trước sức ép, áp lực rất lớn khi vừa phải hoàn thành nhiệm vụ chính trị, vừa phải tự chủ tài chính. Chúng ta thấy rằng, nếu không giải quyết cơ bản và thấu đáo vấn đề kinh tế báo chí thì báo chí rất khó hoàn thành tốt nhiệm vụ chính trị, rất khó mà giữ được sự nghiêm ngắn trong hoạt động báo chí.

Thực tế cho thấy, nhiều cơ quan báo chí khoán doanh thu cho phóng viên, từ đó sao nhãng về chuyên môn nghiệp vụ, phóng viên chuyên tâm nhiều vào tìm kiếm nguồn thu, trong đó có cả bằng các cách thức không đúng mực, không trong sáng, dẫn đến sai phạm trong hoạt động báo chí. Theo tôi, cần có một chiến lược tổng thể về kinh tế báo chí, đề cập một cách xác thực về các loại hình báo chí, các nhóm báo chí khác nhau. Với báo in đang ngày càng khó khăn, tờ báo điện tử tìm kiếm nguồn thu từ quảng cáo rất khó. Bây giờ vẫn còn xu hướng trả nhuận bút theo lượng người xem.

Thực tế, những nội dung mang tính giáo dục thì không được chú trọng, ít người xem, còn những tin tức nặng về giải trí, thậm chí rất nhảm nhí thì có lượng người xem cao. Kinh tế báo chí là bài toán rất khó và làm sao để điều hành các hoạt động báo chí cho đúng mực. Vai trò của người lãnh đạo các cơ quan báo chí rất quan trọng. Nếu bị dòng tiền chi phối thì báo chí mất hết sự khách quan và sự chuẩn mực. Đó là điều rất tai hại.

PV: Trân trọng cảm ơn ông!

HOÀNG HOÀNG - HỮU TRƯỞNG (thực hiện)