Nội dung vở diễn: Gia đình Vạn Lịch là một thương gia giàu có, tài sản kếch xù, tiền bạc xủng xẻng, vợ đẹp, con khôn. Nhưng Vạn Lịch có lòng tham vô đáy, đã giàu lại muốn giàu hơn nên lao vào cuộc đỏ đen, lại bị tên Nam Hải lừa đảo, chiếm hết tài sản. Do lòng ích kỷ, nghi kỵ vợ nên đuổi người vợ ra khỏi nhà. Nàng Mai, người vợ xinh đẹp của Vạn Lịch không chịu được nỗi oan khiên nên đã nhảy xuống hồ nước tự tử, người đánh dậm đã vớt nàng Mai lên, đưa về nhà chăm sóc và lấy làm vợ. Vợ chồng Mai gặp được vị vua tốt bụng đã cho người đánh dậm một chức quan thu thuế. Gia đình Mai và người quan thu thuế đang sống hạnh phúc yên vui thì có kẻ ăn mày đến xin ăn. Người đó chính là Vạn Lịch, người chồng cũ của nàng Mai. Đau đớn ê chề trước cảnh ngộ, Vạn Lịch đã vỡ tim mà chết.

leftcenterrightdel
Nàng Mai và Vạn Lịch trong vở “Đồng tiền Vạn Lịch”. 

Vở kịch nhắc nhở người đời sống đừng quá lệ thuộc vào đồng tiền mà sập bẫy, mà quên đi đạo nghĩa tào khang. Đồng tiền đưa con người lên ngôi sung sướng, nhưng đồng tiền cũng làm người ta tan cửa, nát nhà, ô nhục. Kịch bản ấy vẫn còn nguyên giá trị những lời cảnh báo cho mọi người đang sống hôm nay.

Khi màn nhung mở ra, nàng Mai do Thanh Tâm thủ vai lộng lẫy trên sân khấu, nàng xinh đẹp quý phái, nàng thon thả như một nàng tiên. Nàng cười, bao nhiêu chàng trai thót tim. Khi nàng cất lên tiếng hát, cả khán phòng im phăng phắc. Nhiều khán giả há hốc miệng nuốt ừng ực từng lời hát của nàng. Ai cũng ao ước nàng là của mình, nàng thuộc về mình; Hải Thọ vào vai Vạn Lịch, cũng làm cho sân khấu thăng hoa khởi sắc. Một chàng trai giàu có, phong độ, oai phong. Không ít các nàng khán giả lịm tim. Đôi trai tài gái sắc Hải Thọ, Thanh Tâm đã làm mưa làm gió trên sân khấu và khán giả thì mang bão lòng vào những giấc mơ. Nàng Mai và Vạn Lịch do Thanh Tâm và Hải Thọ diễn xuất cũng nhiều trường đoạn, lấy đi bao nước mắt của khán giả, nhất là trường đoạn nàng Mai bị chồng đuổi ra khỏi nhà và trường đoạn Vạn Lịch đi ăn xin mà gặp lại Nàng Mai.

Vở diễn Đồng tiền Vạn Lịch đã có tiếng vang trong cả nước. Vở được Huy chương vàng và Hải Thọ, Thanh Tâm mỗi diễn viên cũng được Huy chương vàng. Đã khẳng định chỗ đứng của hai nghệ sĩ trong làng sân khấu Việt Nam.

Hải Thọ quê gốc ở đất trạng Hoằng Hóa, nhưng lại được cha mẹ sinh ra ở đất chè xanh Sánh Lược nổi tiếng một thời. Bát nước chè Lược khi ấy được gọi là bát nước chè cắm tăm, nó xanh vàng màu ngọc, thơm mùi hương gừng, sóng sánh, uống vào mát tận tâm can. Đất ấy cũng là vùng chiến lược của vua Lê Lợi dấy binh dẹp giặc Minh xâm lược. Hải Thọ lớn lên ở đó, anh uống nước chè Lược, tắm nước sông Chu, ngao du vùng Lam Kinh cổ kính để ngấm vào người những làn điệu dân ca. Mười lăm tuổi, Thọ được người chị gái dẫn sang Tứ Trụ dự tuyển vào học khóa Kịch hát dân tộc của trường Văn hóa Nghệ thuật tỉnh. Sau 2 năm tu nghiệp, Thọ về Đoàn chèo Thanh Hóa làm diễn viên. Trong sự nghiệp của mình Hải Thọ đóng rất nhiều vai diễn nổi tiếng: Vở Hương thiên lý, Thọ đóng vai thằng  mục; Vở Tấm Cám, Thọ đóng vai hoàng tử; Vở Phương Hoa, Thọ đóng vai vua; Vở Đồng tiền Vạn Lịch, Thọ vào vai Vạn Lịch. Đặc biệt vở Chuyện lạ thành Nukha, Thọ đóng 4 vai diễn: Người lái buôn, hoàng thân, thầy dòng, quan toà A Zét đắc. Bốn vai diễn đó đều đạt xuất sắc, được lãnh đạo tỉnh khen thưởng và quyết định tăng lương đột xuất cho anh.

leftcenterrightdel
 Hải Thọ và Thanh Tâm. 

Thọ là một diễn viên hết sức thông minh và có trí nhớ tuyệt vời. Anh chỉ đứng ở cánh gà xem các diễn viên biểu diễn vài lần là anh nhớ hết kịch bản. Cho nên khi cần nhắc vở là có Hải Thọ; khi diễn viên ốm đau hoặc có việc đột xuất không lên sân khấu được lại có Hải Thọ thay thế. Hải Thọ như một con dao phay. Anh đóng các vai chính diện, phản diện, đóng hài, đóng hề đều xuất sắc. Cái duyên chèo nó cột chặt đời Thọ vào sân khấu như một định mệnh. Từ diễn viên xuất sắc, anh được cử đi học đạo diễn. Trong lĩnh vực đạo diễn, Hải Thọ cũng là người thông minh, sáng dạ, tài năng ở lớp "Biên kịch và đạo diễn kịch hát dân tộc". Thọ được thầy Trần Bảng - GS, NSND, Chủ nhiệm lớp hướng dẫn bồi đắp những kỹ năng sáng tạo nghệ thuật và gìn giữ phát huy truyền thống chèo rất cặn kẽ. Sau 4 năm (1992 - 1996), Thọ trở thành một đạo diễn tài năng. Vở diễn Hải Thọ đạo diễn đầu tiên là Kỹ nữ Ái Châu. Đó là vở diễn đề tài tốt nghiệp của Hải Thọ và cũng là vở diễn tham gia hội diễn miền Duyên Hải tại Nam Định đạt Huy chương vàng. Anh đạo diễn các vở tiếp theo như: Súy Vân giả dại; Cà phê chín đỏ đều đạt Huy chương vàng trong các hội diễn toàn quốc.

Là đạo diễn, có quyền bắt diễn viên sướng được sướng, bắt khổ phải khổ, bắt đẹp được đẹp, bắt xấu phải xấu, bắt sống được sống, bắt chết phải chết ngay. Nhưng sướng khổ, buồn vui, đẹp xấu, sống chết phải logic, phải hợp lý và suôn sẻ đúng kịch bản, vở diễn mới sống được. Còn một chút gượng gạo, khiên cưỡng thì vở diễn hỏng, người xem sẽ bỏ sân khấu mà ra đi. Hải Thọ "thấm" điều đó nên anh đã làm cho khán giả đau cái đau nhân thế, thương mà chảy dài nước mắt vì những thân phận kiếp người oan khiên, yếu thế. Rót vào tai người xem những bài học ở đời, mà người xem không biết rằng mình đang bị thôi miên. Nghệ thuật sân khấu hay nghệ thuật văn chương cần tinh tế như vậy mới đứng được giữa đời. Hải Thọ nói: "Là một đạo diễn luôn luôn phải sáng tạo, luôn luôn tìm cái mới, nhưng nghệ thuật truyền thống bao giờ cũng phải gìn giữ truyền thống, không vì đổi mới mà làm mất đi truyền thống, lạc hướng truyền thống. Truyền thống là giá trị nghệ thuật của cha ông, của bản địa, của một vùng miền văn hóa".

Hải Thọ là một đạo diễn nổi tiếng trong làng chèo cả nước, do đó nhiều tỉnh thành mời anh đạo diễn các vở chèo để "mang chiêng đi đánh nước người" trong các kỳ hội diễn và phục vụ nhân dân như: Bắc Giang, Hưng Yên, Hà Nam, Vĩnh Phúc. Ca kịch Huế, Nhà hát chèo Quân đội. Gần đây nhất là vở diễn "Đất liền và biển cả" tại Liên hoan chèo Toàn quốc tại Hà Nam.  Vở diễn đạt danh hiệu xuất sắc nhất. Trương Hải Thọ có 2 lần hội diễn đạt danh hiệu đạo diễn xuất sắc: Vở Cà phê chín đỏ năm 2005, vở Tấm lòng vàng năm 2016.

Năm 1990, Trương Hải Thọ được đề bạt Phó trưởng đoàn chèo, năm 1997 anh được đề bạt trưởng đoàn chèo. Đến năm 2001, anh được đề bạt Giám đốc Nhà hát truyền thống tỉnh Thanh Hóa cho đến khi nghỉ hưu. Anh đã đưa đoàn chèo và đoàn nghệ thuật truyền thống của mình đi biểu diễn khắp nơi trong cả nước, như: Thành phố Hồ Chí Minh, các doanh nghiệp cà phê, cao su ở Buôn Ma Thuột, Đắk Lắk, Vũng Tàu, các quân khu, hải quân, Quân khu 9, Quân đoàn 3, các công ty than và nhân dân Quảng Ninh. Đặc biệt vở "Thằng Ngố đi đòi nợ" (Khuyến Thiện trừ ác) được Bộ Công an mời biểu diễn ở nhiều trại giam.

Nhiều lãnh đạo trại giam đã nói: Đoàn chèo Thanh Hóa biểu diễn cho phạm nhân xem một đêm mà hiệu quả bằng chúng tôi thuyết phục, giảng dạy cho họ cả năm. Đó là thành công của Đoàn, thành công của người đứng đầu là Trương Hải Thọ. Anh tâm huyết với nghề, tâm huyết với bạn diễn. Anh đào tạo các diễn viên trưởng thành, những diễn viên nòng cốt đạt các danh hiệu như: Hàn Hải, Thanh Tâm thành nghệ sĩ nhân dân; Thu Hài, Thương Hiền, Khánh Vinh, Quốc Dũng, Quốc Chiến  thành nghệ sĩ ưu tú.

NSND Hàn Hải, Giám đốc Nhà hát nghệ thuật truyền thống nói: Đối với tôi, và thế hệ nghệ sĩ của tôi, anh Hải Thọ vừa là người anh, người lãnh đạo, vừa là người thầy. Chúng tôi được như ngày nay một phần lớn là do sự dìu dắt, chỉ dẫn, giúp đỡ của anh Thọ.

Hải Thọ và Thanh Tâm gặp nhau ở sân khấu chèo. Đôi trai tài gái sắc này trời sinh ra để làm một cặp. Hai người là diễn viên chính, là diễn viên tài năng và thường đóng chung một cặp. Vở diễn Đồng tiền Vạn Lịch là một cặp diễn xuất sắc nhất, ấn tượng nhất khi Thanh Tâm vào vai Mai (vợ Vạn Lịch); Hải Thọ vào vai Vạn Lịch (chồng Mai). Hai nhân vật này đã làm khán giả hết nước mắt. Vở diễn kéo dài bảy đêm liền mà vẫn chưa thỏa mãn người xem. Có khán giả mua vé xem ba đêm liên tục. Vở diễn được ba Huy chương vàng. Hải Thọ và Thanh Tâm đều được Huy chương vàng trong hội diễn.

Ánh đèn sân khấu đã dính chặt hai người, Hải Thọ và Thanh Tâm đã kết hôn, rồi sinh một lần hai cậu con trai kháu khỉnh. Nhưng "Cơm áo không đùa với diễn viên". Cuộc sống vô cùng khó khăn, người diễn viên tài năng Hải Thọ phải lăn lộn với cuộc sống vô cùng cực nhọc. Từ 2 giờ sáng, anh đã phải đi mua rau ở các chợ miền xuôi đưa lên miền ngược bán, để có tiền mua cho hai thằng cu hộp sữa. Buôn bán, nuôi lợn, nuôi gà, làm thêm đủ mọi việc để cân đối cho cuộc sống gia đình. Nhiều khi muốn buông bỏ sân khấu, nhưng càng muốn buông bỏ, sân khấu càng níu giữ, càng cột chặt. Rồi những ngày khó khăn gian khổ ấy cũng qua đi. Thanh Tâm trở lại với ánh đèn sân khấu như một định mệnh. Thanh Tâm có tài, có sắc đẹp, có một người chồng tài năng nâng đỡ, có một môi trường tốt, nên chị luôn là một diễn viên xuất sắc.

Những vai diễn Tấm trong vở Tấm Cám; Súy Vân trong vở Súy Vân giả dại; Ỷ Lan trong vở Nhiếp chính Ỷ Lan; Grusa trong vở Chuyện lạ Thành Nu Kha; Nàng Mai trong vở Đồng tiền Vạn Lịch; Mỹ Kim trong vở Cà phê chín đỏ; Hoàng thái hậu trong vở Gươm báu truyền ngôi. Các vở diễn ấy, Thanh Tâm đều đạt Huy chương vàng và khẳng định, Thanh Tâm là cô đào chèo xinh đẹp trong làng chèo cả nước. Do đó năm 2009, Thanh Tâm đã được phong danh hiệu Nghệ sĩ ưu tú và năm 2015 chị được Chủ tịch nước trao danh hiệu Nghệ sĩ nhân dân. Năm 2019 Trương Hải Thọ được Nhà nước phong danh hiệu cao quý Nghệ sĩ nhân dân. Trên đời này ít có cặp vợ chồng nào cả hai đều đạt các danh hiệu cao quý ấy.

Hiện Hải Thọ và Thanh Tâm đã được nghỉ hưu, anh chị sống trong một căn nhà khang trang êm ả tại thành phố Thanh Hóa. Hai người con trai đã trưởng thành. Cả hai đều là sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam.

Trời không phụ lòng người, NSND Hải Thọ đã được tặng Huân chương Lao động hạng Ba, nhiều bằng khen của các cấp, các ngành và Thủ tướng Chính phủ.

TRẦN ĐÀM

 

*Mời bạn đọc vào chuyên mục Văn hóa xem các tin, bài liên quan.