Tín ngưỡng thờ Mẫu Tây Thiên được người dân thực hành thông qua các nghi lễ, lễ hội tại các di tích thờ Quốc Mẫu Tây Thiên (thị trấn Đại Đình, huyện Tam Đảo, Vĩnh Phúc) hằng năm. Tuy nhiên, năm nay, do dịch bệnh Covid-19, Lễ hội Tây Thiên chỉ tổ chức phần lễ, không tổ chức phần hội. Theo đó, buổi sáng là nghi thức chồng kiệu; chủ lễ dâng hương và tuyên chúc văn. Sau đó các đại biểu sẽ dâng hương tại đền, chùa Thượng và đền Thỏng.

Đường vào Di tích danh thắng Tây Thiên. Ảnh: GIA KHÁNH.

Di tích danh thắng Tây Thiên với hệ thống đền thờ có từ hàng nghìn năm nay tại tỉnh Vĩnh Phúc được lập để tưởng nhớ công ơn Quốc Mẫu Tây Thiên Lăng Thị Tiêu - người trang Đông Lộ, xã Đại Đình, huyện Tam Đảo, tỉnh Vĩnh Phúc. Bà là người đã cùng Vua Hùng Vương thứ 7 mở mang bờ cõi, thống nhất giang sơn, dạy dân trồng lúa, giữ lửa trong buổi bình minh của dân tộc, xây dựng một đất nước thái bình thịnh trị. Khi còn sống, trong nước có loạn, Quốc mẫu Tây Thiên có công chiêu mộ binh sĩ, phò vương cứu nước, cứu dân. Sau khi mất, bà thường hiển linh, âm phù giúp các đời vua đánh giặc, giữ nước.

Một trong những hệ thống đền thờ tại Tây Thiên.

Với những công lao đó, Hoàng phi được sắc phong là Quốc Mẫu Tây Thiên và được thờ tự chính tại đền Thượng trên đỉnh núi Thạch Bàn. Bà còn được suy tôn danh hiệu Tam Đảo sơn trụ Quốc Mẫu tối linh Đại vương - Đệ nhất thượng đẳng Phúc Thần (vị thần tối cao bảo trợ cho dãy Tam Đảo), là hiện thân của Mẫu Thượng Ngàn (một trong Thánh Mẫu Tử Phủ chuyên trách cai quản, sáng tạo vũ trụ).

Để tưởng nhớ Quốc mẫu Tây Thiên, hàng năm vào ngày 15-2 (Âm lịch), dân trong vùng lại mở hội để cùng khách thập phương tưởng nhớ công đức, tỏ lòng biết ơn và cầu xin Quốc mẫu phù hộ cho bình an, may mắn.

Ngày 23-12-2015, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 2367/QĐ-TTg xếp hạng Di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh Tây Thiên, thuộc thị trấn Đại Đình, huyện Tam Đảo, tỉnh Vĩnh Phúc là di tích quốc gia đặc biệt;

Ngày 14-1-2020, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ký Quyết định số 176/QĐ-BVHTTDL đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia đối với Tín ngưỡng thờ Mẫu Tây Thiên.

KHÁNH HUYỀN