Vở diễn “Người đi dép cao su” dựa theo kịch bản văn học của tác giả Kateb Yacine (1929-1989)-nhà văn Algeria. Năm 1967, Kateb Yacine đến Việt Nam, những điều tai nghe mắt thấy trên đất nước của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong cuộc kháng chiến chống Mỹ ác liệt thôi thúc ông tìm hiểu lịch sử Việt Nam, con người Việt Nam và vị lãnh tụ kính yêu của dân tộc Việt Nam.
Tình yêu, sự kính trọng đối với dân tộc Việt Nam và lãnh tụ Hồ Chí Minh đã truyền cảm hứng sáng tạo cho nhà văn và kịch bản “Người đi dép cao su” ra đời. Vở kịch này đã được dàn dựng và biểu diễn thành công trên nhiều sân khấu thế giới trong thập niên 1970. Tại Việt Nam, Nhà hát Kịch Việt Nam là đơn vị đầu tiên dàn dựng và công diễn tác phẩm này. Đây là chương trình nghệ thuật hợp tác giữa Nhà hát Kịch Việt Nam và Đại sứ quán Algeria tại Việt Nam, nằm trong chuỗi hoạt động kỷ niệm 60 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam-Algeria (1962-2022).
Với phong cách dàn dựng mới lạ, độc đáo, Tiến sĩ, đạo diễn, Nghệ sĩ Ưu tú (NSƯT) Lê Mạnh Hùng đã thể hiện vở diễn “Người đi dép cao su” trong không gian văn hóa, lịch sử rộng lớn. Vở diễn xuyên suốt một hành trình dài cuộc đấu tranh dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam, từ cuộc Khởi nghĩa Hai Bà Trưng (năm 40-43 sau Công nguyên), các cuộc đấu tranh bảo vệ đất nước qua các thời kỳ, đặc biệt tập trung khắc họa về cuộc đời, sự nghiệp cách mạng của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Đạo diễn và ê kíp sáng tạo đã tìm cách hóa giải kịch bản trên sân khấu bằng phong cách mới, trong đó có sử dụng cả hình thức kịch cổ điển châu Âu và hình thức sân khấu truyền thống Việt Nam với tính ước lệ cao. Kết cấu chặt chẽ, giàu sức gợi, âm nhạc biểu trưng cho từng thời kỳ, đặc biệt là sự hóa thân thành công của nghệ sĩ Minh Hải trong hình tượng Chủ tịch Hồ Chí Minh đã mang đến nhiều cảm xúc cho khán giả khi xem vở diễn.
Theo đạo diễn Lê Mạnh Hùng, do kịch bản quá đồ sộ, dày 304 trang, 1.800 câu thoại với hàng trăm nhân vật đã được ông biên tập, nhưng chưa có điều kiện dàn dựng cả vở, nên lần này, Nhà hát Kịch Việt Nam và ê kíp thực hiện chỉ có thể dàn dựng phần đầu của kịch bản với mong muốn khắc họa một phần nhỏ không gian lịch sử dân tộc.
Ngay sau khi ra mắt, vở diễn nhận được nhiều ý kiến tích cực từ khán giả. Nhiều ý kiến cho rằng, với cách dàn dựng táo bạo, cách thể hiện độc đáo, vở kịch “Người đi dép cao su” để lại ấn tượng sâu sắc, giúp người xem cảm nhận được tinh thần yêu nước và sự cảm phục của một tác giả nước ngoài dành cho Chủ tịch Hồ Chí Minh và đất nước Việt Nam. Sau khi xem vở diễn với hai suất diễn ngày 23 và 24-4 vừa qua, NSƯT Lê Chức xúc động nói: “Khi nghe các diễn viên hát bài “Hò kéo pháo” và “Giải phóng Điện Biên” trên sân khấu, tôi thực sự sung sướng và hạnh phúc. Một giai đoạn lịch sử hào hùng của dân tộc được tái hiện qua sự trình diễn chân thật của tập thể diễn viên Nhà hát Kịch Việt Nam. Ấn tượng hơn nữa là sự hóa thân của nghệ sĩ Minh Hải vào vai Chủ tịch Hồ Chí Minh, giọng nói xứ Nghệ trầm ấm, vang vọng của anh quá xuất sắc.
Có lẽ, sau nghệ sĩ Tiến Hợi thì Minh Hải đang là gương mặt sáng giá nhất đóng vai Bác Hồ. Rồi sự nhập vai của NSƯT Trịnh Mai Nguyên hóa thân vào hình tượng Đại tướng Võ Nguyên Giáp cũng rất ấn tượng trong những trường đoạn trên sân khấu. Hy vọng vở diễn sẽ tiếp tục được các nghệ sĩ đưa đi lưu diễn tại nhiều tỉnh, thành phố để nhân dân được thưởng thức”.
Xúc động khi được xem vở kịch, Đại sứ đặc mệnh toàn quyền Algeria tại Việt Nam Abdelhamid Boubazine chia sẻ: “Người đi dép cao su” cần được đưa sang biểu diễn tại đất nước Algeria của chúng tôi. Sân khấu Algeria từng dàn dựng vở kịch này, nhưng khi xem các bạn dàn dựng và diễn về Chủ tịch Hồ Chí Minh, tôi cảm nhận được sâu sắc hơn ý nghĩa của kịch bản mà nhà văn Kateb Yacine đã gửi gắm. Khán giả Algeria cũng sẽ thấy rõ hơn về hình tượng cao đẹp của Chủ tịch Hồ Chí Minh, người lãnh đạo tài ba, một vĩ nhân của Việt Nam. Thông qua tác phẩm và tình cảm của người viết, người dựng và người diễn, có thể thấy mối quan hệ Việt Nam-Algeria ngày càng bền chặt. Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn trong tâm khảm người Algeria”.
Theo NSƯT Xuân Bắc, Giám đốc Nhà hát Kịch Việt Nam, nhìn một cách tổng quan và sâu rộng, “Người đi dép cao su” của tác giả Kateb Yacine không đơn thuần là một tác phẩm kịch thơ ca ngợi Chủ tịch Hồ Chí Minh mà còn là một bản trường ca, khắc họa sống động hình ảnh đất nước, con người Việt Nam qua các thời kỳ lịch sử; ngợi ca tinh thần chiến đấu kiên cường, anh dũng để bảo vệ, giữ vững nền độc lập hôm qua, hôm nay và cho đến mai sau. Vở kịch “Người đi dép cao su” tiếp tục được biểu diễn phục vụ công chúng nhân kỷ niệm 133 năm Ngày sinh Bác Hồ (19-5-1890 / 19-5-2023). Nhà hát cũng đã nhận lời mời từ Tỉnh ủy Điện Biên, đưa vở “Người đi dép cao su” lên biểu diễn tại tỉnh Điện Biên, một địa phương được khắc họa đậm nét trong vở diễn với Chiến thắng Điện Biên Phủ hào hùng, một mốc son chói lọi trong lịch sử dân tộc.
HÀ VƯƠNG