Tháng 5-2016, ông Hoàng Văn Thưởng được Chủ tịch nước truy tặng Huân chương Độc lập hạng Ba. Tháng 10-2016, người bạn đời của ông-bà Trần Thị Dự, nguyên cán sự Huyện đội phụ trách Đội nữ du kích Hoàng Ngân huyện Kim Động (tỉnh Hưng Yên)-cũng được Nhà nước truy tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân vì những thành tích đặc biệt xuất sắc trong kháng chiến chống thực dân Pháp.

Khi gia đình và địa phương tổ chức vinh danh các danh hiệu cao quý đối với hai ông bà, lần đầu tiên người dân địa phương đã được nghe kể về những câu chuyện gắn với chiến công, thành tích của một gia đình cách mạng, bởi trong kháng chiến, do những nguyên tắc hoạt động bí mật mà những thành tích, chiến công ấy không thể công khai. Qua độ lùi của thời gian, nhiều câu chuyện, nhiều kỷ niệm về “cô gái ba tài” Trần Thị Dự và “ông giáo Dếnh” (biệt danh của ông Hoàng Văn Thưởng) đã được bạn bè, đồng đội cùng thời kể lại.

Ông Hoàng Văn Thưởng. 

Khi được hỏi về biệt danh “cô gái ba tài” mà nhiều đồng đội và người dân dọc tuyến Đường 39 từng đặt cho bà Dự, bà Tạ Thị Hòa, nguyên cán bộ xã Việt Hòa kể: “Chị Dự có biệt danh “ba tài” là do người dân và đồng đội cảm phục chị có tài hóa trang, nghi binh, độn thổ, vây ráp địch; tài thu phục nhân tâm, cảm hóa địch; tài chiến đấu, tiêu diệt địch, nhất là tiêu diệt những tên ác ôn”.

Nói tới thành tích, chiến công của nữ anh hùng Trần Thị Dự, không thể không nhắc tới sự hậu thuẫn quan trọng của người bạn đời-ông Hoàng Văn Thưởng và gia đình chồng, một gia đình cách mạng tiêu biểu ở thôn Lôi Cầu, xã Việt Hòa. Trong kháng chiến chống Pháp, gia đình ông Hoàng Văn Cương-bà Hoàng Thị Nhoẳn (hai cụ thân sinh của ông Hoàng Văn Thưởng) đã có công lớn trong việc nuôi giấu cán bộ, làm cơ sở cách mạng, cơ sở liên lạc của Liên tỉnh B huyện Văn Lâm, Văn Giang (Hưng Yên)... Hai cụ có biệt tài nghi binh, che giấu cán bộ cách mạng rất được bà con cảm phục...

Phát huy truyền thống của một gia đình cách mạng, ông Hoàng Văn Thưởng đã sớm thoát ly, tham gia cách mạng rồi trở về cùng cán bộ Ban Bình dân học vụ giúp người dân trong xã “diệt giặc dốt”. "Ông giáo Dếnh” thôn Lôi Cầu đã cùng các ông: Phan Văn Tại, Nguyễn Văn Vưu, Tạ Văn Thích, Trần Gia Thoại... giúp hàng trăm người dân thanh toán nạn mù chữ. Việc đôn đốc phong trào học tập cũng được chú trọng bằng cách lập những điểm kiểm tra trên các trục đường lớn, có nhiều người qua lại để hỏi chữ, ai biết chữ thì đi qua “cổng sáng”, ai chưa biết chữ thì phải chui qua “cổng mù” hoặc phải dừng lại học thuộc chữ rồi mới được đi qua... Sau đó, phong trào được áp dụng phổ biến tại các thôn, xã trong và ngoài tỉnh, được các địa phương khác nhân rộng và ông Thưởng được bà con quý mến gọi với biệt danh là “giáo Dếnh hai cổng”.

Vừa dạy học, vừa tuyên truyền, vận động quần chúng tham gia cách mạng, ông Thưởng đã gia nhập Hội Phản đế, sau đó vào hoạt động tại Mặt trận Việt Minh. Trong những năm 1947-1951, ông đã tích cực tham gia xây dựng, phát triển tổ chức đảng, xây dựng lực lượng du kích và đảm nhiệm các chức vụ: Bí thư Chi bộ, Chủ tịch Ủy ban Kháng chiến hành chính xã Hiệp Hòa (tên cũ của xã Việt Hòa ngày nay); chỉ huy và trực tiếp chiến đấu nhiều trận đánh cùng LLVT địa phương.

Trong đó có những trận đánh gây tiếng vang như: Cuối năm 1949, ông đã cùng các lực lượng tập kích đánh địch tại thôn Tương Cước, tiêu diệt một trung đội địch, thu nhiều súng đạn, khí tài. Năm 1951, trong trận bao vây địch ở bốt Lôi Cầu, Đỗ Xá, ông Thưởng đã trổ tài địch vận, kêu gọi chỉ huy và 3 đại đội địch ra hàng, ta thu được hàng trăm vũ khí các loại. Ông Thưởng và du kích xã còn tổ chức nhiều trận đánh phục kích địch trên Đường 39, bắt sống nhiều tên địch, phá tan các bốt và tháp canh trên địa bàn xã Hiệp Hòa và khu vực phía Bắc huyện Kim Động...

Nữ du kích Trần Thị Dự (thứ ba, từ phải sang) cùng các nữ du kích huyện Kim Động (tỉnh Hưng Yên) trong kháng chiến chống thực dân Pháp. Ảnh tư liệu 

Trong gần 9 năm làm Bí thư Chi bộ kiêm Chủ tịch Ủy ban Kháng chiến hành chính xã, ông đã vận động hàng chục quần chúng gia nhập Đảng; góp phần củng cố chính quyền, đoàn thể; xây dựng, phát triển lực lượng du kích. Đặc biệt, mỗi thôn có một tiểu đội, cả xã có một đại đội nữ du kích Hoàng Ngân. Xã đã xây dựng hàng chục căn hầm bí mật để nuôi giấu cán bộ; đào hàng chục ki-lô-mét giao thông hào; mỗi thôn có một trung đội du kích để tự vệ và tham gia đánh địch.

Năm 1951, ông Thưởng bị giặc Pháp bắt và tra tấn dã man ngay tại thôn Lôi Cầu. Sau hai tháng bị tra tấn, giam cầm nhưng không khuất phục được tinh thần cách mạng của ông, địch buộc phải trả tự do. Ông được cấp trên cử đi học, rồi về công tác tại Huyện ủy Kim Động, sau đó công tác tại Ban Tuyên huấn Khu ủy Khu Tả ngạn và Vụ Huấn học, Ban Tuyên huấn Trung ương...

Giờ đây, cả hai cán bộ lão thành cách mạng đã khuất bóng nhiều năm, nhưng những thành tích, chiến công của họ vẫn được sử sách vinh danh, được các cụ ông, cụ bà kể lại để các thế hệ cháu con và người dân thêm tự hào về một gia đình cách mạng tiêu biểu trên vùng đất nhãn.

VŨ MINH