Mặc dù không cung cấp chi tiết các bước đi là gì, song phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mỹ Ned Price cho biết, Mỹ đang chuẩn bị cho việc quay trở lại thực hiện Kế hoạch hành động chung toàn diện (JCPOA) ký năm 2015, trong đó bao gồm cả việc dỡ bỏ các biện pháp trừng phạt nhằm vào Iran. 

Tuyên bố trên được đưa ra vào thời điểm phái đoàn Iran và đại diện các bên tham gia thỏa thuận mới nối lại các cuộc đàm phán tại thủ đô Vienna của Áo nhằm cứu vãn thỏa thuận hạt nhân năm 2015. Các cuộc đàm phán cũng đánh dấu bước đầu trở lại của Mỹ sau gần 3 năm rút khỏi thỏa thuận, dù rằng phía Mỹ chỉ tham gia trực tuyến, qua sự trung gian của Liên minh châu Âu (EU). 

leftcenterrightdel
Thứ trưởng Ngoại giao Iran Abbas Araghchi tới tham dự cuộc đàm phán về thỏa thuận JCPOA tại Vienna. Ảnh: Reuters. 

Tại Vienna, đại diện của Iran đã có các cuộc gặp gỡ với những thành viên từng tham gia JCPOA là Anh, Trung Quốc, Pháp, Đức và Nga, dưới sự chủ trì của EU. Trong khi đó, Mỹ, do đặc phái viên Robert Malley dẫn đầu, làm việc riêng trong một khách sạn gần đó. Iran đã khước từ việc gặp trực tiếp phái đoàn Mỹ, vì vậy châu Âu phải xúc tiến các hoạt động ngoại giao con thoi. 

Kể từ khi Tổng thống Joe Biden trở thành chủ nhân Nhà Trắng, cả Mỹ và Iran đều đã bày tỏ thiện chí muốn hồi sinh thỏa thuận JCPOA nhưng chưa quốc gia nào thực hiện những bước đi thiện chí đầu tiên để đạt được mục tiêu này. Chỉ cách đây ít ngày, Iran còn bày tỏ sẽ chưa bàn chuyện hạt nhân với Mỹ. Chính vì vậy, tuyên bố dù chưa rõ ràng của Mỹ mới đây cũng mang lại bầu không khí tích cực cho các cuộc đàm phán ở Vienna, cho dù kết quả được dự báo sẽ không mấy khả quan. Trong một tuyên bố trước đó, Bộ Ngoại giao Mỹ cũng bày tỏ sự lạc quan thận trọng rằng: “Đây vẫn là những ngày đầu và chúng tôi không dự đoán trước về một bước đột phá ngay lập tức vì sẽ có những cuộc thảo luận đầy khó khăn ở phía trước. Tuy nhiên, chúng tôi tin rằng, đây là một bước tiến đáng kể”. 

Trước khi các cuộc đàm phán trong tuần này được công bố, chính quyền Mỹ đã muốn có các cuộc đàm phán trực tiếp với Iran để bàn về những bước đi cụ thể. Washington đã tỏ ý cho biết, họ có thể chờ xác minh việc Iran tuân thủ thỏa thuận đến đâu trước khi dỡ bỏ các lệnh trừng phạt. 

Một trong những cam kết tranh cử của ông Joe Biden là sẽ đưa Mỹ quay trở lại thỏa thuận JCPOA và dỡ bỏ các lệnh trừng phạt khi Iran quay lại tuân thủ thỏa thuận. Về phía Iran, nước này khẳng định họ sẽ tuân thủ ngay khi Mỹ bắt đầu cho phép Iran tiếp tục các hoạt động kinh doanh. 

Tuy nhiên, để đạt được các bước tiến này sẽ không hề dễ dàng. Theo giới phân tích, những biện pháp trừng phạt có thể được nới lỏng từng bước một, giải phóng khoản tiền của Iran bị đóng băng trong khi Iran thực hiện các bước đi để cắt giảm chương trình hạt nhân của mình một lần nữa. Việc trở lại thỏa thuận đồng nghĩa với việc Mỹ phải loại bỏ 1.600 lệnh trừng phạt được Washington tái triển khai sau khi người tiền nhiệm của Tổng thống Joe Biden là ông Donald Trump rút Mỹ khỏi JCPOA. 

Có những yếu tố có thể tác động tới nỗ lực hiện nay của hai bên trong việc xích lại gần nhau. Iran sẽ tổ chức bầu cử tổng thống vào tháng 6 tới và không loại trừ khả năng những người theo chủ nghĩa cứng rắn có thể giành chiến thắng. Vì vậy, hơn lúc nào hết, vào thời điểm hiện nay cả Mỹ và Iran đều cần có ý chí chính trị mạnh mẽ và cùng thực hiện các bước nhượng bộ cần thiết để tiến tới đạt mục đích là hồi sinh thỏa thuận JCPOA. 

XUÂN PHONG